Jır süyer oqırmandarğa qazaqqa belgili aqın, Halıqaralıq "Alaş" ädebi sıylığınıñ laureatı Temirğali Köpbaydıñ öleñder toptamasın wsınıp otırmız 

 

JWMEKEN

 

Qara suğa qayıq saldı qalqıtıp,

Qara sözge sezim qwydı balqıtıp.

Qazınalı aspanına qazaqtıñ,

Qoñır küydi jırmen jazdı şalqıtıp.

 

Jırğa jolın jiektetpey jeñildiñ,

Öleñimen örgen özin ömirdiñ.

Qoñır keşte qoñır üstel basında,

Qoñırayıp otıratın qoñır mwñ.

 

Qoñır, qoñır oylar tizip ilkimdi,

Tün işinde Tolağayday silkindi.

Öleñ sayın nayzağay bop iredi,

Qıñsılağan pendeşilik  şirkindi.

 

Orman-orman oy kötergen Tolağay,

Qılığına küyip ketip qaraday,

Qwlday könbis «plastilin bastardı»,

Bauızdadı bas-közine qaramay.

 

Aulaq ketip abır-sabır, kübirden,

Ündemesten öleñge eñbek siñirgen.

Beytalanttar baytal minip jatqanda,

Betin basıp wyalatın iñirden.

 

Dümşe dünie dimkäs küyde jötelip,

Kekse mwñğa ketken kezde eti ölip,

Jer betiniñ qasiretin sol aqın,

Jüregimen jürdi jalğız köterip.

 

Oyşıl janğa mwñsız ömir bäs pe edi,

Ürdi şulap qandeni men mästegi.

Tüysiginiñ tereñimen wqtı aqın,

Bolmaytının jır jazudan basqa emi.

 

Haqpen ğana tildestirgen mwratın,

Baqtan biik boladı eken Wlı aqın.

Öleñ jazsa şanağına küy twnıp,

Küy tartqanda öleñ kelip twratın.

 

Tebirense tüpsiz aspan twñğiıq,

Onıñ jırı jwldızdardan twr biik.

«Jır-Jwmeken» degen alıp ğalamşar,

Jürekterge kele jatır nwr qwyıp.

 

 

 Şatıraş. Jwmataydı añsau

 

                                    Juğam joq aşı jañbırmen,

                                   Jasığan, mwñdı janardı.

                                   Şaşım da şärkez tağdırmen,

                                  Şatıraş oynap ağardı.

                                                                     

                                                                                Jwmatay

 

Sayrağanmen er köñili qws tilde,

Sarnoqayğa saratanda qar tüsip,

«Ömir» degen şarşı taqta üstinde,

Ötti kökem tağdırmenen tartısıp.

 

Qara öleñniñ qağanı edi özi de,

Saray salğan sözdiñ terip estisin.

Tura qarap korol'dardıñ közine,

Tegin berse almaytındı peşkisin.

 

Qiyal-twlpar qws jolına auğanda,

Sözden saumal simiretin bir qanbay.

Oñay olja izdemeytin jaudan da,

Seter atqa seydin mingen Bwrhanday.

 

At jalında, atan tüye qomında,

Ketpesin dep jamiğatqa bermegim.

Taqta üstine şığaratın soñında,

Ilhan, said, goan, noyan erlerin.

 

Jandı körse beli qıpşa, közi – gül,

Han basımen ketpes edi elemey.

Janı – köktem, oyı – mwhit, sözi – mir,

Köbe söger qozıjauırın jebedey.

 

Kerme aynalıp Kenejiren jelgende,

Wmıtatın wpay, esep, paydasın.

Jan-jağınan tağdır qısıp bergende,

Jalau etip köteretin Läyläsin.

 

Qara öleñniñ qonıp erge qwt, äri

Qasoq oyın qosa qoldap Jaratqan.

Şwğınıqtıñ jayılğanda jwparı,

Şetsiz-şeksiz şer tögetin şanaqtan.

 

Mäñgi sarın mwñğa balap mıñ sırın,

Arda jırğa «ar güli» dep at qoyıp.

Tağdır ittiñ bıt-şıt qılıp twmsığın,

Ketti kökem küyki künge «mat» qoyıp.

 

 

PEGAS

 

Arday appaq qanatınan nwr esken,

Şabıtımnıñ altın jaldı pırağı.

Jerden asqaq, bwlttan biik siresken,

Künikeydey kün astında twrağı.

 

Alqa taqqan alqarakök aspanğa,

Jwldızdardıñ arasında mekeni,

Qara öleñge ğarış qwşaq aşqanda.

Qiyalımdı ertip alıp ketedi.

 

Jerde qalıp jaqwt täjdi saraylar,

Köñde qalıp kündelikti küybeleñ,

Äldeqaşan Asan qayğı, Abaylar,

Törge şıqqan aspandağı üyge enem.

 

Aq qanattı periştedey kielim,

Ğarış jaqtan küldir-küldir kisine.

Tänim erip, kökke siñdi süyegim,

Janım enip möldiregen tüsine.

 

Aqboz, Kökboz qazığında baylaulı,

Ürkitseñ de üze almaydı arqanın,

Jalğız jaylap jwldız aqqan jaylaudı,

Kisineşi tağı minez tarpañım.

 

 

JILDAR JILJIP BARADI...

 

Besin sättiñ bilmeseñ dür bağasın,

Bwla jürek, nesine bwldanasıñ?

Jazbaq bolıp tünderde tırbanasıñ,

Jılap qalğan jıldardıñ jılnamasın.

 

Jıldar jıljıp baradı jılap-külgen,

Sırnayına uaqıttıñ qwlaq türgen.

Swrauı bar deymiz-au ärbir sättiñ,

Swrarıñdı bilmeysiñ biraq kimnen.

 

Uaqıt degen bahadür – kün qasabı,

Minuttardıñ swlaydı mıñ jasağı.

Tirşiliktiñ tübine oy jetpeydi,

Jıl ötedi, janıñdı mwñ basadı.

 

Tündey siñip tarihtıñ jılğasına,

Ötken ötti, salauat jwrğasına,

Köktem kelse köñildi süyreledik,

Köppen birge şıqqalı qır basına.

 

Ne körsek te körgeli köpke ilesip,

Mağınasız joğaldı köp kün öşip.

Jürek jalğız, jan bölek – sonı bildik,

Tirşilikpen jürgende tepkilesip.

 

Jalğızdıqtıñ jaylauın izdep kelip,

Küzdi ötkerip, köñilden sızdı ötkerip.

Qoñır qazday qiqulap qırdan asqan,

Jıldar jıljıp baradı tizbektelip.

 

 

KEŞEGİ BEYKÜNÄ BÜLDİRŞİN

 

Bügin be, erteñ be, kim bilsin,

İleser jılağan külgenge.

Keşegi beykünä büldirşin,

Bozbala bolıptı bir demde.

 

Bügin be, erteñ be, kim bilsin,

Sözine sendirer halıqtı.

Keşegi beykünä büldirşin,

Kädimgi kisi bop qalıptı.

 

Bügin be, erteñ be, kim bilsin,

Tağdır bar jüykeni taldırğan.

Keşegi beykünä büldirşin,

Şal bolıp şığadı aldıñnan.

 

Bügin be, erteñ be, kim bilsin,

Sağat twr uaqıttı sanap qwr.

Keşegi beykünä büldirşin,

Beyitten Ay bolıp qarap twr.

 

 

JALĞIZ JÜREKPEN

 

Arman-mwñ appaq perişte bolıp,

Alqalap jürer aqındı.

Birde şıñ, birde eñiske qonıp,

Bayızdau bilmes paqırdı.

 

Düniege sıymay alaswrğanda,

Arqası qısqan baqsıday.

Aqınnan endi alasıñ bar ma,

Taqua beyil, taqsır-ay.

 

İştegi ruhtıñ  küşin bilgende,

Jır – köñil şeşpes jığasın.

Täpsirdi jırmen tüsindirgende,

Qabıl et Täñir, dwğasın.

 

Aqınğa deme künäsi qonar,

Bes mezgil ötse beynamaz.

Jaqwt jır – onıñ dwğası bolar,

Jüregi onıñ – jaynamaz.

 

Wjmaqqa aqın bir-aq attadı,

Wğatın bolsañ sanamen.

Qara öleñ – onıñ qırağattarı,

Qağbası da onıñ – qara öleñ.

 

Qwtpandı oylasa qinalar işi,

Jürektiñ tıñdap ämirin.

Aqındıq talant sıylağanı üşin,

Süyedi ol jalğız Täñirin.

 

Dinderden jaqqan jatqa küyesin,

Därkümän älem dir etken.

Süyedi aqın Jappar iesin,

Süyedi jalğız jürekpen.

 

 

JÄMŞİK

Jıldar jılğa jalğasıp twr,

Ümitterden şam janıp.

Jalğız attı arba şıqtı,

Alıs jolğa qamdanıp.

 

Jolauşınıñ mol armanı,

Jol azabı elge sın.

Wlı Dala sol arbanı,

Adastıra körmesin.

 

Bolğan talay zaman aqır,

Bwl jwrt neni körmedi?

Jalğız jämşik bara jatır,

Mığım wstap delbeni.

 

Aydauşı etip tañdap alıp,

Altınqwmar nemeni.

Arbadağı arda halıq,

Ünsiz qalğıp keledi.

 

Wlı Dala teñseledi,

Sabılğanday sana köp.

Delbeşige el senedi,

Özimizdiñ bala dep.

 

Jämşik oyın sezer kimder,

Altın, jaqwt armanı.

Bojı qolda, öz erkinde,

Qayda bwrsa arbanı.

 

Öz piğılı wnaydı eren,

Dünie qapqan sananı.

Örge tartqan sıñaymenen,

Körge tartıp baradı.

 

 

JOLAYIRIQ. ÖKİNİŞ

 

Albırt şaqta öleñ destik, jır destik,

Adal dostıñ armanımen birge östik.

Ömir jolı eki ayırdı bizderdi,

Ötti bizden bir beymälim bilmestik.

 

Alıs jolğa attanğanda qamdanıp,

Jolayırıq sınaq boldı janğa anıq.

Mıstan uaqıt arbap qoyğan jandarday,

Biz ekeumiz eki joldı tañdadıq.

 

Ömir aldan tostı sırın beymälim,

Şattığıñdı endi mensiz toyladıñ.

Jan dosıñnıñ jaqsı künin qızğansañ,

Dostığıña öziñ nükte qoyğanıñ.

 

Közden ğayıp bolğannan soñ mülde sen,

Köñil suıp, mwñğa toldı jır kesem.

Dospın degen jaydaq sözden ne payda,

Ölimin be, tirimin be bilmeseñ.

 

Köne küpi sekildenip jırtılğan,

Eski eleske aynaluda tür-twlğañ.

Tileulestik teris ketip bwrınğı,

Kübiñ-kübiñ söz aytasıñ sırtımnan.

 

Är tağdırğa qoyıladı bir nükte,

Sonda bizder beker ömir sürdik pe?

Jauğa aynalğan dostar az ba ömirde,

Jatqa aynalğan jaqın az ba tirlikte.

 

Men ökinsem öleñ birge ökindi,

Töbemizden töne tüsken ekindi.

Jolayırıq eki ayırğan bizderdi,

Soñımızdan külip twrğan sekildi.

 

 

DAUIL KELEDİ

 

Zarıqqan kezde  zamannan mınau küder kem,

Zaual ma dersiñ Täñirdiñ özi jibergen.

Irıqtan şıqqan ızaday beyne ışqınıp,

Dalama meniñ dauıl keledi tünergen.

 

Siresken bwlttar – jwrtımnıñ ökpe, nalası,

Sıñsığan samal – bozdağan beybaq anası.

Wyıtqığan jel – wlığan namıs ünindey,

Tolassız nöser – köz jası eldiñ, şaması.

 

Dauıl keledi, qayğısın artıp zarlı üydiñ,

Sağatı jetti sartap bop qatqan sarı qidıñ.

Sananı silkip, sel bolıp tier bwl dauıl,

Qoparadı erteñ at qoraların Avgiydiñ.

 

 

JELBUAZ SERT

 

Pay, şirkin-ay, bay adam ğoy til jaqqa,

Qoyday momın tobır qaybir qoy desin...

Han sözinde qalja bolmas qıljaqqa,

Söylep jatır.

Sayray bersin.

Söylesin.

 

Ol kisi aytsa oşağanğa şır bitip,

Bäs keltirmey bäyge aladı baytal da.

Öner kerek ölgenge bas şwlğıtıp,

Ötiriktiñ özin swlu aytarğa.

 

Qwrıq jetpes qu sayasat qwrğırğa,

Qiyalata salar sözdiñ jorğasın.

Key kezderi bwlbwl ekeş bwlbwl da,

Sayraydı eken sayrau kerek bolğasın.

 

Jwrtqa ümitin ülgertpedi ükilep,

Jeloray – dert,

Jelbuaz sert,

ayausız.

Araq işken «arıstannıñ süti» dep,

Bayazittiñ namazınday bayansız.

 

Köp şındıqtıñ ayqasqanmen kirpigi,

Jan saqtauğa jaramaydı jalğan ün.

Aqiqattıñ aldaspanı bir küni,

Jarq etedi ämirimen Allanıñ.

 

 

QISQA QUANIŞ

 

Bal wsınğan periştedey pişinmen,

Baliğatqa bastağanda alau kün.

Bar adamğa jaqsam dedim isimmen,

Bar adamnıñ tapsam dedim qalauın.

 

Bala tüysik balday edi rasında,

Til üyirgen tättiligi qiyaldıñ.

Janım qwmar bolğanı üşin jasınğa,

Jamırağan jwldızdardan wyaldım.

 

Ağa buın, meyli qwrdas teñ ösken,

Alğıs aytsa arman tolı jas janğa.

Äldekimder qauiptener demesten,

Qalpağımdı atatınmın aspanğa.

 

Quanışım qısqa boldı alayda,

Joğaltqanday sırlı ümittiñ sirgesin.

Dedi bireu: «Qalpağıñdı abayla,

Künniñ közin jauıp qalıp jürmesin».

 

Sızat tüsti säbi betti sezimge,

Ötkelinde ömir degen dürmektiñ.

Bireuge etken jaqsılıqtıñ özin de,

Bireulerdiñ qızğanarın bilmeppin.

 

Jaraspaydı jandı orınsız aqtasañ,

Siıqsız kün sırğıp jatır sınaptay.

Keş wğındım sen bireudi maqtasañ,

Bireu seni twratının wnatpay.

 

Men Täñirdiñ süygen edim pendesin,

Añğal köñil, arday taza sezimmen.

Jesir piğıl jeztırnaqtıñ jeñgesin,

Köre-köre, köñilim qaldı özimnen.

 

 

BORAN

 

Aunadı qırda aq boran,

Aq buraday ışqınıp.

Jwldızdarın joqtağan,

Tün zarlaydı qıstığıp.

 

Qwrsadı twman dalanı,

Alatau qayda, Ay qayda?

Sarı ayaz tilip tabanın,

Sarı töbet saldı oybayğa.

 

Basınbay bitpes bar isi,

Izalı qariya ıqtırdı.

Qazaqtıñ «wzın sarısı»,

Beyitke deyin bwqtırdı.

 

Diñkesi Aydıñ qwridı,

Boz twman közin twmşalap.

Böri köz boran wlidı,

Qwyrığımenen qır sabap.

 

 

SÄuir. Ayaz. Alma gÜli

 

Säuir soñı.

Sarı ayaz salğan süreñ,

Almatınıñ köktemi-ay, aldamşı ma eñ.

Alataudıñ bökteri qalıñ alma,

Aq säukele.

Gül aşqan armanşıl öñ.

 

Alataudıñ bökteri alma qalıñ,

Qar jauıp twr säuirde bar ma amalıñ.

Toy üstinde tärki etken qalıñdıqtay,

Appaq güldiñ üzildi-au arman äni.

 

Qarlı köktem köñilime qayau meniñ,

Mülgigen baq özgertti bayau reñin.

Tüs körse de ömirde qıs körmegen

Alma güli,

ne degen ayaulı ediñ?

 

Mına köktem qaytedi, mına säuir,

Qısqa bergen qızığın qwda säuir.

Jaz qwşağın añsağan jalañaş gül,

Kemseñdeydi kelindey künäsi auır.

 

 

PARADOKS

 

Tüksiesiñ tük özgermey,

Jetedi ağa aldağanıñ.

Tağdır sağan minez bermey,

Talant bergen.

Tañ qalamın.

 

Şanağıña tolğanda öleñ,

Sezimdi äri-säri etersiñ.

Söziñ tüzik bolğanmenen,

Öziñ qızıq jan ekensiñ.

 

Kisäpirlik kördim senen,

Qusıñ

qwrıq boylatpağan.

Kökiregiñ kördemşeden

Miskin be dep oylap qalam.

 

Keregi ne, keregi ne,

Künder meni köp aldadı.

Aqın degen öleñine,

Wqsamasa ne bolğanı.

 

Dürelese doyırday mwñ,

Şın sezimdi şektemedim,

Öleñiñdi moyındaymın,

Öziñdi ağa, jek köremin.

 

 

 ALIS JWRT

 

Jwrtı tügel wmtılatın jalqığa,

Köz satpañız Sem ağaydıñ saltına.

Daua bar ma Amerika degende,

Işken asın jerge qoyar halqıma.

 

Alpauıt el alıs bolıp arbaydı,

Sayasatı jahandı orap samğaydı.

Süttey wyıp twrğan bolsa sol meken,

Basqa halıq onı nege qarğaydı?.

 

Nege, nege köp el oğan ökpeli?

Jetpey jür me alğan şeni, şekpeni?

Jat qwrlıqqa biz nesine köz süzdik,

Babam qazaq äldeqayda tekti edi.

 

El emespiz arın satar tiınğa,

Mazasız oy bwrqıldaydı miımda.

Mına zaman wqsap bara jatqanday,

Dollar degen qayırımsız qwyınğa.

 

Jä, jaraydı,

kelmegen soñ betpe-bet,

Alıs jwrtqa neğılayın ökpelep.

Oğan bizben teñesuge tek kerek,

Bizge onımen şenesuge köt kerek.

 

 

SANDIQ JAYLI ŞINDIQ

(ballada)

 

Este ğoy, este, balalıq şaqtıñ bal küni,

Jatağan üydi  jılıtqan aray, tañ nwrı.

Törgi bölmede töredey bolıp twratın,

Tättige tolı äjemniñ sırlı sandığı.

 

Mauıtı, maqpal, qıjımdı qwrap qiırdan,

Üstine kileñ qwraqtı körpe jiılğan,

Sol «tätti» sandıq añsarım bolğan künder-ay,

Aynalşıq wrıp, anama «Aş!» dep qiılğan.

 

–  Renjidi äjeñ, qonaqqa kerek, qoy balam,

Meymandar kelse, dastarqan jayam,- deydi anam.

Tättini jırıp tuğan wlınıñ auzınan,

Analar bizdiñ arlınıñ isin oylağan.

 

Kezimiz emes tereñnen oylap, tolğanğan,

Dämdini qalap, dämetken küyde sol mañnan:

– İşindeginiñ qızığın bireu körse eger,

Ne payda, deuşi em, sandıq bizdiki bolğannan?

 

Sırlı sandıqqa sırtınan ğana qızığıp,

Qarasiraqtar qaraytın edik süzilip.

Bir tüyir tätti bwyırmaytının bilgen soñ,

Jılaytın inim öndirşeginen üzilip.

 

Eseye kele, esiñdi jiıp bolğasın,

Eliñniñ mwñın elemey jürseñ ol da sın.

Qazaqtıñ jeri – sırlı bir sandıq emes pe?

Sandıq bizdiki! İşinde şaruañ bolmasın!

 

Sandıqtıñ işin körtışqan jalmap bir swmdıq,

Tübin de testi, körgende keksiz kürsindik.

Bar tättimizdi «qonaqtar» qauzap ketkenmen,

Qañırap qalğan sandıq bizdiki – bwl şındıq!

 

 

«PIRAT»

(ballada)

 

Auılğa bardım. Auılda köktem bir kerim,

Aldımnan şıqtı armanşıl bala künderim.

Qalada jürip, qatalap qappın qırdı añsap,

Sağınıp qappın sabalaq ittiñ ürgenin.

 

Qaraşañıraq. Äkemnen qalğan közindey.

Qaraşa üydi jırlaymın äli köz ilmey.

Qarasiraq wl aulada itpen oynap jür,

Qarşaday künnen it jandı bolğan özimdey.

 

Qazaqı twqım, qwlaq, qwyrığı kesilgen,

Qusam da ketpes toñmoyın töbet esimnen.

Beymazdau bala at qılıp minip alsa da,

Bılq etpey jatır. Saqtasın qwday kesirden!

 

Swqtana qarap swrına mınau «batırdıñ»,

«Kä-kä!»  dep itti özime taman şaqırdım.

Bwrmadı moynın «Kim ediñ öziñ?» degendey,

Wqpaydı-au sözin bötensip qalğan paqırdıñ.

 

Bolmısı mañğaz, şabalanbaydı, ürmeydi.

«Kel, kel!» dep kördim, birtaban beri jürmeydi.

İnimniñ kenje balası kenet, dep saldı:

– Ata, bwl töbet, qazaqşa mülde bilmeydi.

 

– Qalayşa?- dedim,- Itte de sonda til bar ma?

Bwl jarıqtıqqa  qwlaq bergen ğoy tıñdarğa.

Qazaqı töbet – Böribasardıñ twqımı,

Iesi aytsa jetpey me şolaq mwndarğa?

 

Tiline qarap tañday ma ittiñ qay birin,

Kökiregimde küyredi töbet jaylı wğım.

– Makstıñ iti. Esimi «Pirat». Üş jasta,

Amanat qılıp qaldırıp ketken ay bwrın.

 

– «Maks» degeniñ şetelge ketken Maqsat pa?

Bwl «Pirat» bolsa, jarığan eken jaqsı atqa.

Qazaqı itke qazaqşa at qwrıp qalğan ba,

Ne degen bäle, atañdı balam, qaqsatpa!

 

–  Qarañız, ata, qazaqşa sözge qıñbaydı,

Orısşa menen ağılşınşanı tıñdaydı.

«Pirat, vstat'!»- dep bwyırıp edi töbetiñ,

Ornınan twrıp, bayqattı «izet», ıñğaydı.

 

İnimniñ wlı «Ko mne!» dep, «Aport!», «Sidet'!» dep,

Aytqanın itke istetip jatır tüydektep.

Qazaqtıñ tilin özi bilmeytin «Maksqa»

Qalay aytasıñ itiñe qazaqşa üyret dep.

 

Qasietsiz bolsa qaytesiñ itti baylap qwr.

Qolıñnan kelse itiñe, qazaq, qoy baqtır.

Qazaqşa bir söz wqpaytın mınau nän töbet,

Ağılşınşağa jüyrik eken, «sayrap twr».

 

«Stend ap!», «Kam on!» Bwyrıqtıñ bärin qağıp ap,

Sem ağay kelse töbetiñ birden tanımaq.

– Ağılşın tilin üyrenu oñay itke,- dep,

Pirattı qorşap, bala bitken mäz jamırap.

 

Qazaqı töbet qazaqşa wqpay qorladı-au,

Şetelge ketken ne oylaydı eken sorlı anau?

Qazaqtıñ tili örkeniettiñ jolında,

Internet tügil itke de kerek bolmadı-au!

 

Jaratqan Täñir, ümittiñ köşin qiratpa,

Til üşin bizdi süyreley körme siratqa.

Qalanı qoyıp, alısta jatqan auılda,

«Böribasarlar» aynalıp jatır «Piratqa».

 

 

QARA TİZİM

Jıldarmen birge janıñdı keyde jeydi mwñ,

Wmsınıp beker, kürsinip keter key küniñ.

– Ataqqa sizdi alqalap edik,  aq üyde

qara tizimde twr ekensiz ğoy,- deydi inim.

 

Sorapsız sözder şayqaydı sabır sabasın,

İnige izet, izdegen aqın ağasın.

– Şırağım,- deymin, -şıjğırıp aytsañ şındıqtı,

Ükimet tügil, üy işine qalay jağasıñ?

 

Sıñsidı ümit sorqwmğa bwrğan jılğaşa,

Qaytemiz endi bermesin bilik bwldasa.

Aqköñil jandar alalamaydı eşkimdi,

Qara tizimdi qara nietter qwrmasa.

 

Arımız tulaq bolmauı üşin taqımda,

Aytamız äli aqiqat-şındıq haqında.

Aylañkes piğıl aq üydiñ qara tizimi,

Atañnıñ qwnı ketti me mendey aqında!

 

Qoğamnıñ mınau u-zärin kimder işpegen,

Qaraulığına qaynap ketedi iş degen.

Qay zamanda da qılış til, qayran aqındar,

Han sarayınıñ qara tiziminen tüspegen.

 

Otız segizde obaşa qırğan Alaştı,

Qara tizimniñ qır-sırın tarih jaña aştı.

Qısır bilikpen qırıq jıl qırbay bop ötken,

Ötejandardıñ mwñımen kimder sanastı?

 

Körgendi jazıp, öleñ öremiz tün qatıp,

Köz jasın halıq bolğan joq äli qwrğatıp.

Qazaqtı aldap, tonaumen bolğan biliktiñ,

Qara tiziminde boludıñ özi – bir baqıt.

 

 

 QAMIT JAYLI JIR

 (ballada)

 

Küldir-küldir kisinese, kerneyletse beles, bel,

Köz aldıma küreñ kelip, säygülikter elester.

Jwldızdarday jüyirikter bwla jelmen jarısqan,

Aspan tekti añsarımdı äketetin alısqa.

Biraq, biraq, ol jaylı emes äñgimeniñ mäyegi,

Qamıt kigen şabdar attıñ köñilsizdeu jayı edi.

Sar dalada bauır jazıp ülgermese ğwmırda,

Tarpañ tuğan twlparlar da aynaladı twğırğa.

Alamandı tüsinde de körmegen ğoy demeseñ,

Şabdar attıñ eñbegi adal, etkeni onıñ eresen.

Jan baqqanda jalğız atı  jwmıs bastı jarlınıñ,

Aralbayday arbakeştiñ tüsinedi bar mwñın.

Arbakeştiñ köp armanı qol jetpeytin qiyada,

Arman bitken jarlı adamnıñ ğwmırına siya ma?

Sol Aralbay utopiya qwşağında qartaydı,

Näuetektey nauqastanıp, ajarınan är taydı.

Arbakeş şal arğı jaqqa betin tüzep alğasın,

Jalğız wlğa ağıtqan-dı amanattıñ arnasın.

Käri keude sır-sır etip, äreñ qozğap kirpigin,

Qam köñilmen qamın ayttı qamıt kigen jılqınıñ.

–  Şabdar attı bosat,- dedi,- qaljıradı jarıqtıq,

Qartayğanşa bwl bayğwsqa qatigezdik tanıttıq.

Qara qamıt moynın qiıp, qır arqasın er qajap,

Sauırınan qamşı ketpey körudey-aq kördi azap.

Soñğı demi bitkeninşe erkin jürsin qanatım,

Küni jetse özi tabar joldı mağan baratın.

– Äke, siz de qızıqsız-au, häl üstinde jatqanda,

Mi qatırar mäsele köp mañızdıraq attan da.

Estigem joq degen sözdi:  «arbadan at ölipti»,

Qaljırasa, Qwday solay jaratqan ğoy kölikti.

Öziñizdiñ jolıñızğa qidım-aq,- dep,- osı attı,

Elgezek wl şabdar attı qamıtınan bosattı.

Şu, januar! Qayter eken? Kötergenşe qauğanı,

Şabdar jılqı jer wşıqtay külge jatıp aunadı.

Sodan keyin keñ daladan tappağanday bağıtın,

Arba jaqtı aynalşıqtap, iiskey berdi qamıtın.

Qimaydı eken, sol qamıtqa sıñar bolğan sekildi,

Qara qamıt moyınına twmar bolğan sekildi.

Mwnı körip Aralbay şal janarına jas aldı,

– Qara qamıt januardıñ serigi ğoy qaşanğı.

Qanşa jerden täuelsizdik berse dağı Täñirim,

Qamıt körgen azattıqtıñ wğa almaydı qadirin.

... Jatqan sındı talay sırdı qoynauında bwğıp qır,

Şabdar jılqı qamıtına basın qayta swğıp twr.

 

"The Qazaq Times"