Keşe Japoniya men EO arasındağı kelisim iske qosıldı. Foto: Wall Street Journal.

Älemdegi eñ auqımdı erkin sauda kelisim Europa Odağı men Japoniya arasında jasaldı. 635 mln twtınuşını qamtığan bwl kelisimdi Japoniya men EO 2013 jıldan beri talqılap kelip edi. Bwğan deyin taraptar kelissöz kezinde damu jobaları men klimat özgeristeri mäselesinde bastı taqırıpqa qoyıp kelgeni belgili bolatın.

Kelisim boyınşa, aldağı uaqıtta taraptar bir-biriniñ tauarlarına bajı salığın alıp tastamaq. Bwnıñ nätijesinde europalıq kompaniyalar jıl sayın bajı salığına ketip otıratın 1 mlrd AQŞ dolları köleminde qarjını ünemdep qalmaq.  Al, Japoniya bolsa bwl kelisim arqılı jalpı işki önimin 1 payızğa köteredi.

Küni keşeden bastap Europadan Japoniyağa jetkiziletin vino jäne et önimderindegi 15 payız bajı salığı tolığımen alınıp tastaldı. Al süt önimderindegi 29,8 payızdıq bajı salığı 2035 jılğa deyin alınıp tastaladı. Al, bwnıñ qarımjısı retinde Europa elderine kiretin japon önimderine 10 payız bajı salığı 2027 jılğa deyin keşiriletin boladı.

Ötken bir jıl älemdik sauda tarmağı üşin asa auır jıldardıñ biri boldı. Oğan AQŞ prezidentiniñ «Äueli Amerika» sayasatınıñ da belgili därejede salqını tidi. Bir jıldarı älemniñ erkin sauda bağıtına köşbasşı bolğan el, endigi jerde AQŞ öndiruşileriniñ müddesin qorğau maqsatında birqatar halıqaralıq kelisimderden bas tarttı. Älemniñ eñ iri ekonomikasınıñ erkin saudağa qarsı bağıt aluı qwndı qağazdardıñ bazarın astañ-kesteñ etip, erkin sauda dağdarısqa qaray bet alğan edi.

CPTPP kelisimine qol qoyğan elderdiñ basşıları. Foto: GETTY IMAGES/BBC.

Osığan baylanıstı EO men Japoniya jäne birqatar Tınıq mwhit arqılı şektesetin elder erkin saudanı qayta jandandıru joldarın qarastırdı. Aytalıq, 2019 jıldıñ bastaluımen Trans-Tınıq mwhit ıntımaqtastığınıñ köpjaqtı jäne progressivti kelisimi (CPTPP) küşine endi. Bwl kelisimge 11 memleket qol qoyğan, onıñ arasında Japoniya, Avstraliya, Kanada, Meksika, Jaña Zelandiya jäne Singapur sekildi ekonomikalıq ıqpaldı elder bar.

Japoniya- EO arasındağı jäne CPTPP kelisimderi AQŞ-tıñ öz bazarın qorğau sayasatına qarsı keledi. Onıñ üstine 2018 jılı älemniñ aldınğı eki ekonomikası arasındağı 600 mlrd dollar kölemindegi sauda talası eki el bazarın tarıqtırdı. Al, 2019 jılı küşine engen kelisimder älemdik erkin saudanı alğa ilgeriletedi dep kütilude. Älemniñ üşinşi iri ekonomikası bolğan Japoniyanıñ bwl kelisimge qol qoyuı ekin saudanı jaqtauşı elderge ümit sıylağanday boldı.

Äsirese, sauda tarmaqtarı bwl kelisimderdi quana qabıldadı. Sebebi, bajı salğı qısqarsa nemese alınıp tastalsa bwl tauar bağasın arzandatıp, sol arqılı aynalımın tezdete tüsedi. Bazardağı bäsekeni küşeytip, barınşa sapağa qaray wmtılatın boladı dep boljanadı. Degenmen, bwl kelisimderdiñ är eldegi işki öndiriske keri ıqpal etu mümkindigin de joqqa şığara almaymız.

“The Qazaq Times”