NATO-nıñ bas hatşısı Yens Stoltenberg jäne AQŞ prezidenti Donal'd Tramp. Foto: www.armytimes.com

NATO Reseydi jaqın jäne az qaşıqtıqtağı zımırandardı joyu turalı şarttı bwzdı dep resmi türde ayıptadı.

NATO birlesken mälimdeme jasap, Mäskeuden şarttı saqtaudı talap etti. Soltüstik Al'yanstıñ aytuınşa, Mäskeu kelisimge qayşı 9M729 zımırandıq jüyeni iske qosqan. «Odaqtastar Resey 9M729 zımıran jüyesin jasau arqılı şartqa qarsı äreket etip kelgen degen qorıtındığa keldi. Demek, RSMD şartı joyılıp, euroatlantikalıq qauipsizdikke nwqsan keledi», – delingen NATO mälimdemesinde. Bwğan deyin mwnday mälimdemeni Amerika wsınğan bolatın. AQŞ Memlekettik departamentiniñ ökili Vanessa Asker BBC-ge bergen swhbatında: «Uaşingtonda Reseydiñ kelisimşarttı öreskel bwzğanı turalı naqtı dälelder bar. Eger 60 künniñ işinde Resey talaptı orındamasa, Amerika kelisimnen bas tartadı», – dedi. Biraq, Resey bwl ayıptı joqqa şığarıp, şarttı AQŞ-tıñ bwzıp otırğanın alğa tarttı.

Jeltoqsannıñ 4-inde Bryussel'de NATO-ğa müşe elderdiñ sırtqı ister ministrleri jinalıp, «Reseyden tönetin qaterler» men Uaşingtonnıñ kelisimnen naqtı qaşan şığatını turalı talqıladı. AQŞ memlekettik hatşısı Mayk Pompeo NATO jiınına kelgen ministrlermen kezdesu bastalmas bwrın «AQŞ Qırği-qabaq soğıs kezinde kelisimşarttar saqtaladı dep senip qaldı, al Resey, Qıtay men Iran yadrolıq şarttardı öreskel bwzıp jattı. Kelisimnen şığuda twrğanda eşteñe joq» – dedi. Ministrler jiın kezindegi talqıdan soñ, tolıqtay AQŞ-tı qoldaytının ayttı. Jiın nätijesinde NATO mälimdemesine al'yansqa qatısuşı 29 eldiñ ökilderi qol qoydı.

Osığan deyin AQŞ prezidenti Donal'd Tramp Jaqın jäne orta qaşıqtıqtağı zımırandardı joyu turalı kelisimşarttan şığatının mälimdegen bolatın. «Sebebi, Resey qwjattağı talaptardı orındağan joq», – deydi Aq üy basşısı. Al NATO-nıñ bas hatşısı Yens Stoltenberg: «Resey tarapı kelisimşarttı saqtauı tiis. Biz Mäskeuge barlıq talaptı orındap otırğanın däleldeuge soñğı mümkindik beremiz. Bolaşaqta türli jağdayğa tap keluimiz ğajap emes. Sondıqtan älem mwnday qwjatsız ömir süruge dayın boluı qajet»,– dedi.

RSMD şartı degenimiz ne?

Jaqın jäne orta qaşıqtıqtağı zımırandardı joyu turalı şartqa 1987 jıldıñ jeltoqsanında AQŞ pen KSRO köşbasşıları qol qoydı. Şart «Qırği-qabaq soğıstı toqtatuğa bastı sebep» retinde jüzege astı. Qwjat eki elge orta (1000-5500 km) jäne jaqın (500-1000 km) qaşıqtıqtağı jer betindegi ornalasqan ballistikalıq, qanattı zımırandardı paydalanuğa jäne taratuğa tıyım saladı. Basqa yadrolıq derjavalar, sonıñ işinde Qıtay atalğan şartqa qol qoyğan joq.

Uaşington Reseydiñ jer betinde ornalasqan 9M729 (NATO klassifikaciyası boyınşa SSC-8) qanattı zımıranın äzirleuine baylanıstı qwjattıñ erejelerin bwzğanı üşin Mäskeudi birneşe ret ayıptağan. AQŞ-tıñ Wlttıq barlau direktorı Deniel Kouts ötken aptanıñ soñında atalğan oqiğağa qatıstı Resey 2000-şı jıldardıñ ortasında-aq kişi jäne ortaşa qaşıqtıqtağı zımırandarın jasırın iske qosqanın jäne onıñ älem üşin qauipti ekenin ayttı. Al Resey tarapı öz kezeginde AQŞ-tı ortaşa qaşıqtıqtağı qanattı zımırandardı jaraqtandıru üşin Rumıniyadağı Aegis Ashore keşenin iske qostı dep, özine tağılğan ayıptı joqqa şığardı.

Qwrama Ştattarı men Resey arasındağı şabuılğa arnalğan qaru-jaraq (SNV-3) turalı şartqa 8 jıl bwrın eki eldiñ eks-prezidentteri Dmitriy Medvedev pen Barak Obama qol qoyğan. Ol Uaşington men Mäskeu arasında jasalğan strategiyalıq yadrolıq qarudı doğaru turalı jetinşi şart. SNV-3 merzimi 2021 jılı ayaqtaluı tiis, alayda eki el arasındağı qarım-qatınastardıñ naşarlauı kelisimşart merzimin wzartpauı mümkin. AQŞ atalğan şarttan şıqqan jağdayda Resey öziniñ qauipsizdigin qamtamasız etu üşin arnayı şaralar qabıldauğa mäjbür boladı. Sayasi mağınada AQŞ-tıñ RSMD kelisiminen şığuı – qos memleket arasındağı yadrolıq qaru-jaraqtı şekteu turalı şarttarğa özgerister engizuge äkep soğadı. Demek, RSMD jäne SNV-3 jobasınıñ ayaqtaluı qaru-jaraqtı baqılau jüyesin küyretedi.

"The Qazaq Times"