AQŞ prezidenti Donal'd Tramp jäne Iran prezidenti Hasan Ruhani. Foto: www.globalvillagespace.com

AQŞ prezidenti Donal'd Tramptıñ äkimşiligi Iranğa qatıstı 2015 jılğı yadrolıq bağdarlama kelisimi nätijesinde joyılğan sankciyalardı qayta qalpına keltirdi.

Kezekti qatañ qaulı Irannıñ özine de, onımen sauda baylanısın jasaytın özge segiz memleket pen kompaniyalarğa da qatıstı. Osı mälimdemeden soñ, irandıqtar jappay narazılıqqa şıqtı. Halıq büliginen saqtanğan prezident Hasan Ruhani amerikalıq sankciyalardı «aynalıp ötip», mwnay eksportın jalğastıratınına senim bildirdi. Tramp äkimşiligi ekonomikağa ıqpal etetin sankciyalar Iran mwnayın eksporttaytın segiz memleketke äser etpeytinin ayttı. Bwlardıñ qatarında Italiya, Japoniya, Oñtüstik Koreya, Türkiya, Qıtay jäne Ündistan bar. AQŞ-tıñ memlekettik hatşısı Mayk Pompeonıñ aytuınşa, atalğan memleketter Iran mwnayınıñ importın aytarlıqtay qısqarttı, biraq olarğa bwl importtı nölge jetkizu üşin qosımşa uaqıt qajet.

Resmi Uaşington Tehran aymaqtardağı "jaulıq is-qimıldarın toqtatuı" tiis dep mälimdedi. Foto: www.bbc.com

Daudıñ bası – yadrolıq kelisim

Iranğa qarsı sankciyalar 2015 jılı küşin joyğan bolatın. Tramp äkimşiligi qos memlekettiñ yadrolıq kelisimi «Qwrama Ştattarına ziyan keltiredi» dep sınğa alğan soñ, 2018 jılı mamırda Amerika yadrolıq kelisimnen şıqtı. Sol uaqıttan bastap Iranğa qatıstı öz küşin joyğan qatañ qaulılar birtinden jüzege astı. Resmi Uaşington sankciyalar Irannıñ «dwşpandıq is-äreketterine», onıñ işinde kiberşabuıldarğa jäne ballistikalıq zımırandardı sınauğa qarsılıq esebinde salınatının ayttı. Sonımen qatar, Tehranğa Tayau Şığıstağı radikaldı toptarğa qoldau körsetuge kedergi jasau maqsatında jüzege asadı. Sankciyalıq tizimde 700-den astam jeke twlğa, wyımdar men kompaniyalar, onıñ işinde eldiñ negizgi bankteri, mwnay eksporttauşıları men keme qatınası kompaniyaları bar. Aq üy basşısı Donal'd Tramp: «Iranğa ne bolatının köreyik. Qanşa degenmen, olardıñ jağdayı mäz emes. Bwl sankciyalar osı kezge deyingilerimen salıstırğanda, «eñ qatañı», – dep atap ötti. Al Iran tarapı AQŞ sankciyasına jauap retinde zımıran jasau şığındarın arttıratının aytqan.

Irandıqtar Tehranda AQŞ-tıñ bwrınğı elşiligi ğimaratınıñ aldında narazılıq bildirdi. Narazılıq akciyaları Tehrandağı amerikandıq elşiliktiñ basıp aluınıñ 39-jıldığına oray ötken. Foto: www.bbc.com

AQŞ Memlekettik hatşısı Mayk Pompeonıñ mälimdeuinşe, 100-den astam iri halıqaralıq kompaniya sankciya qaupine baylanıstı Iran narığınan ketti. Osıdan keyin Iran mwnayınıñ eksportı künine million barrel'ge deyin azayıp, valyuta qwldırağan. Bryussel'de ornalasqan Düniejüzilik Bankaralıq qarjılıq baylanıs qoğamı SWIFT sankciyasına ilikken Iran bankterimen ıntımaqtastıqtı toqtatadı degen gipoteza da bar. Eger boljam is jüzinde orındalsa, Iran halıqaralıq qarjı jüyesinen oqşaulanadı.

«Quanğandar da bar...»

Amerikalıq sankciyalardıñ TeHranğa qayta salınuına baylanıstı Tel'-Aviv pikir bildirdi. Izrail' Irannıñ Tayau Şığıstağı äreketterinen eldiñ qauipsizdigine qater tönedi dep sanaydı. Iran kelisimine qol qoyılğalı beri, Tel'-Aviv Tehrannıñ yadrolıq qarudan bas tartpaytının aytıp kelgen bolatın. Sol sebepti Uaşington sankciyalarınıñ qayta qalpına kelgeni turalı aqparat evrey memleketiniñ prem'er-ministrin quanışqa böledi desek te bolar. Bin'yamin Netan'yahu: «bastapqı sankciyalardan aytarlıqtay nätije boldı: rial qwlap, Iran ekonomikası toqırauğa wşıradı. Endigi sankciyalar Irannıñ bomba jasau qabiletin tejeydi», – dep AQŞ basşısı Donal'd Tramptıñ şeşimin qoldadı.

Izrail' prem'er-ministri Bin'yamin Netan'yahu quanışın jasıra alğan joq. Foto: jewishjournal.com

Amerika sankciyalar rejimin jıl ötken sayın jañartıp keledi. Sarapşılardıñ aytuınşa, qazirgi qadam asa mañızdı, sebebi Iran ekonomikasınıñ qwldırap ketui äbden mümkin.

"The Qazaq Times"