Tramp pen Ruhanidıñ mälimdemeleri älemdi alañdattı. Foto: VOA.

Jeksenbi küni AQŞ prezidenti Donal'd Tramp Tvitter paraqşasında Iranğa qarata qatañ eskertu men sın-pikirin jariyalağan bolatın. Bas äriptermen jazılğan bwl eskertude Tramp Iran prezidenti Hasan Ruhanige: «Eşqaşan da Qwrama Ştatqa qanday da bir qauip töndirmeytin bolsın, eger bwl eskertudi tıñdamağan jağdayda Irannıñ jauapkerşiligi auırlay tüsedi», – dedi. Al keşe Aq üydiñ aldınğı aulasındağı kögalda jurnalisterdi qabıldağan kezde Tramp bwl sözderi üşin eş ökinbeytinin de aytıp saldı.

Tramptıñ wlttıq qauipsizdik jönindegi keñesşisi Boltonnıñ aytuınşa, ol soñğı birneşe jıldan beri Tramppen jii qarım-qatınasta bolıp kelgen. Bir ret ekeu ara äñgimede Tramp: «Eger Iran qanday da bir teris qadamğa baratın bolsa, onda bwrın soñdı eş bir eldiñ basına tüspegen auır ötemdi qabıl alatın boladı», – degen.

Tramptıñ jeksenbi küngi jasağan eskertuine baylanıstı Atlant Keñesiniñ bolaşaq Iran bastaması jobasınıñ direktorı Barbara Slavin öz oyın ayttı. Ol sözinde: «Bwl Tramptıñ qolında adamdı alañdatatın köptegen mälimetterdiñ bar ekenin bildiredi. Onıñ eskertui säl artıq ketkendey köringenimen, men bwğan tañ qalmaymın», – dedi.

Şın mänisinde Tramptıñ sözi Ruhanidıñ odan bwrınğı mälimdemesine jauap retinde aytıldı deuge boladı. Ruhani Qwrama Ştat ükimetine qaratqan sözinde: «Arıstannıñ qwyrığımen oynauğa bolmaydı. Onıñ soñı ülken ökinişke alıp keledi. Qwrama Ştat Iranmen beybit qatınasta bolu barlıq tınıştıqtıñ kepili eken, al Iranmen jaulasu barlıq soğıstıñ biltesi ekenin tüsinui kerek», – degen bolatın.

Degenmen qazirgi jağdaydan alıp qarağanda, Tramp pen Ruhanidıñ birqatar ortaqtıqtarı da bar. Ekeuide özderiniñ sırtqı sayasattarına baylanıstı işki sayasi küşterdiñ qarsılığına wşırap otırğan liderler. Ruhani bolsa irandıqtardıñ ekonomikalıq jağdayğa qanağattanbauınan tuındağan qarsılıqtarğa tap bolıp otır. Osığan baylanıstı keybir sarapşılar jağınan, eki prezidenttiñ qatañ emociyağa ie sözderi şın mänisinde işki qayşılıqtarda wpay jinau üşin degen közqarastar da aytılıp jatır. Sonımen birge Tramp öziniñ Soltüstik Koreyağa qaratqan ädisin tağı da paydalanğısı keledi. Aytalıq, ekonomikalıq jäne sayasi qısımdardı qatar arttırıp, kelissöz üsteline keluge mäjbürleu.

Iranğa bağıttalğan dağdarıstı jobalau tobınıñ jetekşisi Ali Evanc VOA News-ke bergen swhbatında: «Qos tarap ta dağdarıstı jeñildetudiñ alğaşqı qadamdarın jasauğa qwlıqsız. Bwnıñ jaqsı jağın aytar bolsaq, eki tarap qarsılastıqta qala beredi, al jaman jağın aytar bolsaq, tikeley qaqtığısqa ötui de bek mümkin», – degen.

Köptegen sayasi twlğalar Iran qauip-qaterin joyu üşin Tramptıñ küş qoldanu turalı şeşim jasauınan alañdaydı.  

 Barbara Slavinniñ oyınşa, Tramp eñ aldımen qaqtığıstı bastauı ekitalay. «Alayda, AQŞ qazir Iranğa ekonomikalıq soğıstı bastap ketken. Şının aytar bolsam, bwl irandıqtar üşin öte qauipti», – deydi Slavin hanım. Onıñ sözinen Tramptıñ Orta Şığısqa äsker attandırğısı kelmeytinin añğaruğa boladı. Tipti, AQŞ äskerleriniñ Süriyada da qaluın qalamaytın Tramp Iranğa äskeri şabuıl jasay qoyuı ekitalay. Biraq, onıñ tañdağanı ekonomikalıq soğıs. Bwl soğıs Iran üşin, sarapşılardıñ aytqanınday, qarulı qaqtığıstardan da qaterli.

Bwdan tıs, Izrail' men Saud Arabiyası sekildi Iranğa dwşpan elderdi aytpağan künniñ özinde, AQŞ-tıñ Iranğa soğıs aşuın halıqaralıq qauımdastıqqa müşe elderdiñ qolday qoyuı tım qiın. Sebebi, Irannıñ halıqaralıq qauımdastıq aldında jüzi jarıq. YAğni, Iran öz yadrolıq bağdarlamasın toqtattı jäne Irannıñ yadrolıq bağdarlaması boyınşa halıqaralıq kelisimderge, atap aytqanda Birlesken keşendi is-qimıl josparına säykes keledi dep mälimdeydi.

AQŞ-tıñ jäne birqatar europalıq elderdiñ yadrolıq qarudı taratpau jönindegi wyımdarı, zertteu ortalıqtarı jasağan mälimet boyınşa, qazirgi tañda Iranda yadrolıq qaru joq ekeni anıq. Biraq, Irannıñ qısqa, orta qaşıqtıqtağı jäne ballistikalıq zımırandarı jaqsı damığan. Özge de ekspertterdiñ boljamı boyınşa, Iran özine qanday da bir soğıs nemese arandatu äreketteri jasalsa özge de jauaptarı bar. Aytalıq, Parsı şığanağınıñ qaqpası Ormuz bwğazın jauıp tastauı mümkin. Al, Ormuz bwğazı Orta Şığıs mwnay tasımalınıñ qolqa-jüregi. Bwl bwğaz bir kün jabılsa Europanıñ bir aylıq wyqısı şayday aşıladı.

Al amerikalıq sayasatkerlerdiñ boljamına süyensek, Irannıñ bwnday jauaptarınan tıs, öñirdegi jaqtastarı, odaqtastarı sonday-aq, terrorlıq wyımdar men hakerleri de bar. Irandıq hakerler Saud Arabiyamen bolğan «kiber-soğısta» sınnan ötken.

Sonımen, Iran yadrolıq mäselesinen, odan basqa da qayşılıqtardan örbigen AQŞ-Iran arasındağı bwl alauızdıq şırqau şıñına jetip qaldı. AQŞ prezidentiniñ mälimdemesinen keyin, memlekettik hatşı Pompeo da mälimde jasap, AQŞ-tıñ barlıq odaqtastarın Iranğa qarsı ekonomikalıq qısım tüsiruge şaqırdı. İstiñ osı damu bağıtınan qarağanda eki el jaqın arada soğısıp ketpegen künniñ özinde ekonomikalıq soğıs Iran jwrtına ülken alapat alıp kelui ğajap emes. Tramptıñ da tañdağanı qarusız maydan.

“The Qazaq Times”