Jihadşı toptıñ lideri Abu Salah. Foto: MODERNDIPLOMACY.EU/BBC.

AQŞ-tağı din jäne sayasattanuşı Urban Botobekov BBC-ge jariyalağan maqalasında Ortalıq Aziyada «äl-Kaidanıñ» ideologiyasın qoldauşı jihadşı salafitterdiñ dıñ barğan sayın köbeyip kele jatqanın aytadı. Olar Usama bin Laden men Ayman äl Zavaharidıñ antiamerikalıq, antiizrail'dik jäne antisemittik közqarastardı qoldaytın küresti jalğastırmaq. Atalğan maqalada «äl-Kaida» ideologiyasınıñ bastı mwrgeri bolıp, «Katibat äl-Tauhid uäl Jihad» dep atalatın negizinen ferğanalıq özbekterden twratın qarulı toptar ekeni aytılğan.

Maqalada aytıluınşa, atalğan top negizin Qırğızstanda tuılğan Abu Salah (şın atı Sirojiddin Mwhtarov) 2014 jılı Süriyada qalağan. Bwl toptıñ qwramına «Özbekstan Islam qozğalısı», «Katibat äl-Bwhari» jäne «Türkistan Islam partiyasınıñ» şaşırağan qarulı sodırları toptasqan. Bwl qarulı top  Süriyanıñ Idlib provinciyasında Başar Asad rejimine qarsı küresip jatqan «Heyat Tahir äl-Şam» dep atalğan köterilisşi toppen baylanısta bolğanı üşin «Äl-Kaidanıñ» qoldauına ie bolğan. Mälimetke qarağanda qazir Abu Salahtıñ atalmış qarulı tobı, Tayau-Şığıs jerine Ortalıq Aziyadan barğan jihadşı-salafitterdiñ arasındağı eñ soğısker äri eñ küşti qarulanğan tobı bolıp tabıladı.

Şın mänisinde Ortalıq Aziya elderiniñ, Reseydiñ, Qıtaydıñ Şınjañ aymağınıñ qauipsizdigi men twraqtılığına qater töndirgen «Katibat äl-Tauhid uäl Jihad» wyımınıñ soğıs quatı emes. Qayta osı wyımnıñ ideologiyalıq doktrinasında bolıp otır. Aytalıq, «Katibat äl-Tauhid uäl Jihad» öziniñ ideologiyasına qosa «äl-Kaidanıñ» ideologiyaların älemdik deñgeyde taratuda.

Toptıñ jetekşisi Abu Salah özbek, wyğır, orıs jäne arab tilin erkin söyleydi. 2000 jıldarı Süriyadağı «äl-Fatah äl-Islamiya» attı islam universitetin oqığan. Osı ortada ol salafizm, vahhabizm qatarlı dini radikal ağımdardıñ negizdeuşileri bolğan Ibn Taymiym jäne Abd äl-Vahabbtıñ teologiyalıq eñbekterin oqıp, «äl-Kaidanıñ» ideologiyalıq qoldauşısına aynalğan. Universitetti bitirgennen keyin Qırğızstanğa qaytıp kelip, Oş oblısındağı meşitterdiñ birinde imamnıñ kömekşisi bolıp istegen. Abu Salah Ortalıq Aziyadağı belgili din uağızşısı, dini ekstremistik materialdardı taratqanı üşin 10 jılğa bas bostandığınan ayırılğan Raşid Kari Kamalovpen de tığız qarım-qatınasta bolğan.

BBC-degi atalğan maqalanıñ avtorı Urban Botobekov öziniñ radikaldı islam ideologiyasın zertteuşi retinde Abu Salahpen Ferğana jerinde birneşe ret jolığıp, salafizm men vahhabizm ideologiyasınıñ ziyanı turalı pikir talasıp qalğanı turalı aytadı.

Radikal ağımğa berilgen Abu Salah 2012 jılı Süriyağa qaytıp barıp, «Katibat imam äl-Bwhari» terrorlıq wyımına kirgen. Qwran turalı bilimi mol, liderlik qabileti bar, äri birneşe tildi jettik biletin Abu Salah birden suırılıp alğa şığıp, madjahedterdiñ ruhani kösemine aynalıp şığa keledi. Süriya ükimet küşterimen bolğan şayqasta ol közinen jaraqat alıp, Türkiyanıñ Gaziantep qalasında emdelgen. 2014 jılı Abu Salah «Katibat imam äl-Bwhari» tobınan şığıp, öziniñ wyımın jasaqtaydı jäne oğan «Katibat äl-Tauhid uäl Jihad» degen at beredi. Qwramında Özbekstan, Qırğızstan, Täjikstan jäne Şınjañnıñ keybir audandarınan kelgen wyğırlar kirgen jaña top «äl-Kaidanıñ» bölimşe wyımdarınıñ biri bolıp qalıptasadı.

Qauipti jaytterdiñ biri Abu Salah öziniñ propagandistik sözderin, äsirese wyımdağı sodırlardıñ Süriyadağı soğıs äreketteri turalı äñgimelerin Telegram, Facebook, VK,  Odnoklassniki jäne YouTube sekildi äleumettik jelilerde ünemi taratıp twradı. Bir ğana Telegram äleumettik jelisinde Jihod Shomaly (Jihad samalı) degen paraqşamen jäne Tavhid Xabarlari (Tauhid habarları),  Abu Salohdarsliklary (Abu Salah lekciyaları), Saad Muhtor, Golos Shama (Şam dauısı) degen akkaunttarmen onıñ 200-den astam audio jäne videoları tarap jatır. Telegram jelisindegi paraqşasına jazıluşılardıñ özi birneşe mıñnan asadı. Al onıñ bwl jelidegi jabıq paraqşasında da birneşe mıñdağan jazıluşılar bar.

Urban Botobekov maqalasında, «Abu Salahtıñ audio jäne video uağızdarınan onıñ Qwran men imam äl-Bwharidıñ hadisterin jatqa biletinin bayqauğa boladı. Ol öziniñ oyın obrazdı äri ötkir ayta aladı. Osı arqılı modjahetterdiñ jankeştilerine şabıt beredi»,– dep körsetken. Jäne onı şeşendik önerde Ortalıq Aziyadan şıqqan terrorister arasında aldına jan salmaytının aytqan. Onıñ jetekşiligindegi wyım osığan deyin birneşe elde jarılıs wyımdastırğan.

Abu Salah bin Ladendi islamnıñ ıqpalı üşin janın bergen batır retinde däriptep, «äl-Kaidanı» Batıstıñ «krest kötergen» küşterine qarsı twratın modeli retinde qaraydı. Ol öziniñ ideologiyalıq isinde «äl-Kaidanıñ» stilin, habar taratu ädisi men formaların şeberlikpen paydalanıp otırğanı bayqaladı. Sondıqtan da onıñ soñına ergen top qazir älemdegi jihadşı toptar arasında aldınğı qatarğa şığıp otır. Süriya men Irak jerindegi «Halifattıñ» qwlap, «Islam memleketiniñ» jankeşti sodırları barğan sayın azayıp jatqanına qaramastan, Abu Salahqa eruşiler sanı künnen künge köbeyip keledi. Bwl Orta Aziya elderine ülken dabıl bolıp qağıldı.

“The Qazaq Times”