AQŞ Qıtay sauda soğısı. Foto: Politico.

AQŞ-Qıtay sauda soğısınıñ alğaşqı raundında amerikalıq BAQ ekige jarıldı

Qıtay ükimeti särsenbi küni AQŞ-qa sauda qısımın tüsiretin şaralar qabıldağanı turalı jariya etti. AQŞ basılımdarı bwl turalı: «Qıtay «erulige qarulı» degen beyne tanıtıp otır, AQŞ pen Qıtay sauda qatınası şınında soğısqa wqsap bara jatır», – dep bağaladı. Eki eldiñ BAQ-ı bwl «sauda soğısında» kimniñ soğıs qwrbanı bolatını turalı jarısa jazuda.

Qwrama Ştattağı ıqpaldı aqparat qwraldarı «Uaşington Post» (Washington Post) pen CNN arnası, bwl sauda soğısın bastauşı Tramp dep körsetti jäne onıñ eñ bastı zardap şeguşileri Trampqa qoldau körsetip, onı Aq üy törine şığarğan jaqtastarı degen pikirlerin jariya etti. Bwğan qosa Qıtay tarabı Qwrama Ştattağı saylauşılar (Tramptıñ jaqtastarı) arqılı Aq üyge qısım tüsiruge tırısıp otırğanın alğa tartadı.

Degenmen, Fox News arnasınıñ bwl turalı habarında: «Tramp ükimeti halıqqa tüsinik berip, bwl uaqıttıñ soqqı ekenin, soğıstıñ soñğı jeñimpazı bäri bir Amerika Qwrama Ştatı bolıp qalatının anıqtap aytuı kerek», – dedi. Sonımen, «AQŞ-Qıtay sauda soğısı» taqırıbında amerikalıq BAQ dästürli türde ekige jarıldı. Aldınğıları Demokrattardı jaqtauşı BAQ bolsa, soñğısı Respublikaşıldarğa qarastı media. Kim ne dep jatır?

«Uaşington Post»: Qıtay amerikalıq saylauşılar arqılı Aq üyge qısım jasamaq.

Qıtay särsenbide AQŞ-tıñ 50 milliard dollarlıq qwnğa ie importına jaña tarifterdi engizgenin jariyalap, Tramp äkimşiliginiñ qıtaylıq tauarlarğa qaratqan tariftik josparınan «kek alatının» añğarttı. «Uaşington Post» basılımı osı mälimetti bere otırıp: «Qıtay qarımta şabuılğa ötti. AQŞ-tıñ soya bwrşağın qamtığan 106 negizgi eksporttıq önimderin tarif tizimine engizu «Sauda soğısınıñ» soñğı basqışqa jetkeni», – dedi.

Atalğan basılım, Qıtaydıñ soya bwrşaq sekildi auılşaruaşılıq önimderine jäne avtokölik pen wşaqqa jaña tarifterdi engizu Tramp ükimetine ülken sayasi problema jasap berui mümkin ekenin aytadı. (Soya bwrşaqtıñ avtokölik, wşaqtarmen qatar atalatın sebebi, bwl auılşaruaşılıq önimi AQŞ-tıñ Qıtayğa bağıttalğan eksportınıñ basım bölegin wstaydı.

«Uaşington Post» basılımına pikirlerin bergen sarapşılar: «Qıtaydıñ kezekti jasağan qadamı, Trampqa otpen oynap otırğanın bildirgisi kelu ekeni bayqaladı. Qıtay AQŞ-qa: «Biz isti bwdan da qiındatuğa, senderdi barlıq auırtpalıqta qaldıruğa dayınbız» degen eskertu jasadı», – degen pikirin qosadı. Basılımnıñ aytuınşa, Qıtaydıñ bastı maqsatı – amerikalıq saylauşılar arqılı Aq üyge qısım tüsirip, Tramptıñ sauda sayasatın jüzege asırmau.

Iqpaldı basılımnıñ bwlay deytini, 2016 jılı saylauda Tramptıñ paydasına dauıs bergen ştattardıñ basım köbi agrarlıq önim öndiruşi ştattar. Qıtay AQŞ-tıñ agrarlıq önimderine jaña tarif engizu arqılı Tramptıñ qoldauşılarına qısım tüsirmek. Eñ ülken bazarınan ayırılğan fermerler Aq üyge atalğan sauda sayasattan bas tartu talabın qoyuı mümkin degendi alğa tartqanı. Atalğan basılım Şanhaydağı Fudan Universitetiniñ halıqaralıq zertteu ortalığınıñ ağa zertteuşisi Çın Diñlidiñ sözin keltire otırıp, Qıtay amerikalıq fermerlerdi qozğalısqa keltirip, Aq üyge qısım jasaytının qadap aytadı.

AQŞ-tıñ Auılşaruaşılıq wyımı särsenbi küni AQŞ Sauda palatası jäne AQŞ Öndiris qauımdastığımen birge prezidentke talap qoyıp, sauda tarifterin Qıtaydıñ industrialdı sayasatın özgertuşi qwral etip paydalanbaudı eskertti. Tramp ükimeti Qıtaydıñ ädiletsiz sauda sayasatına aşınulı. Äri Qıtay tarabı amerikalıq kompaniyalarğa tehnologiyalardı qıtaylıq kompaniyalarğa ötkizip beru talabın qoyadı. Bwl AQŞ ükimetiniñ aşuına tigen bir ğana is emes, Qıtaydı AQŞ-tıñ sauda qwpiyaların kiber-şabuıl arqılı wrlau, AQŞ-tıñ joğarı tehnologiya kompaniyaların aşıq narıqtan satıp alu, ziyatkerlik qwqıqtarğa qol swğu qatarlı istermen ayıptaydı. Aq üyge Tramp kelgeli beri Uaşington naqtı şekteuler jasay bastadı. Sauda tarifteri arqılı qısım tüsirse, Qıtay tarabı bwl talaptarın qaytarıp aladı dep ümittengen. Biraq, Beyjiñ «erulige qarulı», «kelseñ kelge» köşti.

«The New York Times»: Sauda qaqtığısı älem ekonomikasın bılıqpalıqqa saladı.

Älemge tanımal «N'yu-York Tayms» basılımı, AQŞ-Qıtay arasındağı tariftermen jauaptasuı turalı ayta kelip: «Eger bwnday egerlesu jalğasa berse, bwl eki eldiñ ekonomikasına ziyan tigizip qana qoymay, älemdik ekonomikanı bılıqpalıqqa saladı», – deydi. «N'yu-York Tayms» osıdan eki kün bwrın AQŞ Biznes qauımdastığınıñ Tramptıñ sauda sayasatına qarsı ekenin bildirip, oğan qosa kölemdi saraptama jariyalap edi.

Şın mänisinde Qıtaydıñ ädiletsiz sauda sayasatına qarsı şaralardı qoldanu, Tramptıñ saylaudan bwrın özin Qwrama Ştatqa tanıtqan jobasınıñ biri edi. Bwl jäne amerikalıqtardıñ qızu qarsı aluına bölengen bolatın. Biraq, sol kezde Tramptı jaqtauşılardıñ qatañ sauda sayasatınıñ özindik keri äseri bolatının jäne Qıtaydıñ qarımta şabuılı bar ekenin eskermese kerek. Qor narığınıñ tömendeuine baylanıstı, keybir amerikalıq kompaniyalar da şeginip şığatının mälimdegen.

«The New York Times»  basılımınıñ mälimdeuinşe, «General Electric» jäne «Goldman Sachs» siyaqtı önerkäsiptik alpauıttar jäne keybir auıl şaruaşılıq kompaniyaları Aq üyge qarsılıq bildirip, Tınıq mwhittıñ eki jağındağı tarifter men investiciyalarğa qatıstı şekteuler AQŞ-tıñ älemdegi eñ tabıstı jäne jıldam damıp kele jatqan narığın qwldıratuı mümkin ekenin eskertken.

Fox News: Tramp ükimeti bwnıñ «jeñil jaraqat» ekenin halıqqa tüsindirui kerek.

Fox News arnası bwl talastı taqırıpta öz pikirin kibirtiktemey aşıq bildirgen aqparat qwralı boldı. Fox News osı jolı da «süyikti prezidentterin» qoldap, sonıñ jağında söyledi. Bwl Trampqa şabıt bergenmen birdey boldı. Atalğan telearna habarında: «Qıtay AQŞ-tıñ dosı emes, Tramptıñ Qıtaydı qıspaqqa aluı öte dwrıs», – degen pikirin jariyaladı.

Habarda: «Siz ben bizge belgili bolğanınday, AQŞ pen Qıtay bügin ğana emes, aldağı uaqıtta da älem aldında küş-quatpen ıqpal üşin bwdan da küşti tiresulerge baradı. Tramp ükimeti naqtı şaranı qabıldap otır. Qıtay AQŞ üşin diplomatiya, ekonomika jäne älemdik sayasattağı küşti qarsılas bolmaq. Aldağı bäseke bwdan da qatañ boladı», – delingen.

Fox News arnası sarapşılardıñ da pikirin wsına otırıp: «Tramp ükimeti halıqqa qazirgi jağdaydıñ sauda soğısındağı jeñil zaqımdalu ekenin, wzaq bolaşaqtan alıp qarağanda Qwrama Ştat üşin tiimdi ekenin tüsindirui kerek. Bolmay qoymaytın bwl soğıstıñ soñğı jeñimpazı AQŞ bolatının aytuı kerek», – degen.

AQŞ-ta Tramp ükimetin jaqtauşı tağı bir ıqpaldı aqparat qwralı Breitbart News saytı da, Aq üydiñ közqarasın köbirek qaytaladı. Saytqa swhbat bergen Aq üydiñ bas ekonomikalıq keñesşisi Larri Kudlou (Larry Kudlow): «Prezident bwl küresti Amerika Qwrama Ştatı üşin jasadı, älemdik saudanı jaqsartu üşin jasadı», – degen pikirin bergen.

Mine bwlar AQŞ-Qıtay sauda soğısı turalı Qwrama Ştattağı BAQ-tıñ pikirleri. Är qadamı sanaulı, är kömegi satulı Qıtaydıñ sauda sayasatı men özge de sayasatı aldında Orta Aziyanıñ därmensiz ekeni belgili. Biraq, bwğan qarsı AQŞ-ta bastalğan kürestiñ tolqını, mwhittıñ arğı betinde qalıp qoymaydı. Erteñgi küni Europa elderi Qwrama Ştatqa ün qossa, bwl älemniñ ekinşi iri ekonomikası sanalatın Qıtay üşin ülken soqqı bolıp daridı.  

“The Qazaq Times”