foto: Al Jazeera

1950 jıldarı Izrail' memleket retinde qalıptasqalı beri eldegi balalardıñ jappay iz-tüssiz joğaluı köbeygen. Birneşe onjıl boyı jergilikti halıq olardıñ izine tüse almay keldi. Keybir aqparat balalardıñ auruhanalarğa nemese balalar üyine äketilgenin körsetedi (jergilikti biliktiñ qatısı boluı da ğajap emes). Tağı bir mälimet balalardı türli täjiribeler jasau üşin ata-analarınıñ kelisiminsiz auruhanalarğa, ortalıqtarğa alıp ketkenin mälimdeydi. Balalardıñ köpşiligi, 8 mıñnan astamı Izrail'ge Yemen, Irak, Tunis jäne Marokko siyaqtı arab elderinen kelgen.

Üş resmi zertteu balalardıñ köpşiligi köz jwmdı degen qorıtındı jasaydı, biraq janwyalarına ölim sertifikatı da berilmegen, qayda jerlengenderi de aytılmağan. Bosana sala medbikeler sap-sau balanı alıp ketip, sälden keyin onı şetinedi dep kelgenin, eş sebebin de tüsindirmegenin analar da esterine alıp otır. Sonımen qatar özderin asırandımız dep oylağan balalarğa da tuğan ata-atanaların tabuğa Izrail' biligi barınşa kedergi keltirgen körinedi.

DNQ testke negizdelgen "MyHeritage" (meniñ şejirem) zertteui (qajet bolsa qabirdi de aşu mümkin) kezinde balaları joğalğan otbasılarğa olardıñ tiri nemese köz jwmğanın (aurudan nemese basqa sebepten), asırap alınğandığın biluge kömektesedi, - deydi Izrail' biligi.

Mısalı 67 jastağı Varda Foks (Varda Fox) DNQ testi arqılı birneşe aylıq kezinde 1950 jılı Yemennen asırap alınğandığın bilgen. Fokstıñ tuğan ata-anası köz jwmğan. Biraq ötken ayda ol tuğan apasımen kezdesti. Vardanıñ äpkesiniñ aytuınşa, medbikeler anasına auruhanada oğan qızınıñ şetinegenin aytqan.

2016 jılı Al Jazeera jürgizgen zertteu barısında da osınday birneşe şındıq aşılğan bolatın. Mısalı, Gil' Grunbaum (Gil Grunbaum) Holokosttan aman qalğan ata-anasınıñ şın mäninde tuğan ata-anası emes ekendigin tek 1990 jıldarı anıqtağan. Birneşe jıldan keyin Gil' Izrail'diñ resmi organdarınıñ qarsılığına qaramastan, tuğan ata-anası Tunisten qonıs audarğan arab evreyleri ekenin bildi.

Ötken jıldıñ jazında Ierusalimde mıñdağan adam janwyalardı biriktirip, şındıqtı bilu maqsatında ükimetten naqtı şaralar qabıldaudı talap etti. Osığan jauap retinde Izrail' ükimeti balaları iz-tüssiz joğalıp ketken otbasılarğa DNQ testin jasatu üşin balasınıñ qabirin aşuğa rwqsat beretin zañ qabıldadı. Ötken ayda 17 otbası atalğan rwqsattı alıp ülgerdi. Köbisi zertteuden bir nätije bolıp, şındıqqa bir taban jaqındaymız dep ümittenedi.

Osıdan 1 jıl bwrın qoğam qıspağı astında qalğan ükimet 50 jıl boyı jasırılıp kelgen qwjattardı jariyaladı. Bwl qwjattarda kuägerlerdiñ sözi, balalar saudasınıñ rasımen bolğanın aytqan (Izrail'degi balasız europalıq evreylerge nemese şet elderge) medicinalıq qızmetkerler turalı aqparat qamtılğan.

Izrail' jurnalisi YAl' Cadok (Yael Tzadok): "Rasizm joğarıdan taralıp otırdı. Olar balalardı "naşar" ata-anadan alıp "jaqsı" ata-anağa berip jatırmız dep oylağan bolu kerek. Al künnen künge köbeyip kele jatqan dälelderge män bermey, tıp-tınış otıra beru Izrail'diñ "halıqaralıq imidjine" nwqsan keltirer edi", - deydi.

Glunbaumnıñ aytuınşa, memlekettiñ osınşama uaqıt şındıqtı jasırıp, balalarınan ayırılğan otbasılardan keşirim swramay keluinde  ekonomikalıq qızığuşılığı bolğan. Şındıq aşılğan jağdayda ükimet "arız-şağımdardıñ astında qalıp, milliondağan şığınğa wşıraymız" dep qorıqqan.

“The Qazaq Times”