Ğalımdardıñ zertteuinşe, adam denesiniñ 97 %-ı jwldızdı zattardan twradı. Olar bizdiñ ğalamşarımızdağı 150 mıñ jwldızdardı zertteu nätijesinde osınday qorıtındığa kelgen.

Adam men barlıq jer ğalamşarındağı ob'ektiler ğarıştıq zattardan twradı degen tezis – jañalıq emes, ärine. Onı amerikalıq astronom Karl Sagan da aytqan. Alayda AQŞ ğalımdarı atomdardıñ şığuına baylanıstı naqtı zertteu mümkindigin paydalanıp, anıqtauğa köşken. Jaña zertteu nätijeleri, auqımdı SDSS jobası ayasında, Amerika astronomdar qoğamınıñ kezdesuinde körsetilgen.

Ğalımdar arnayı abbreviatura da oylap taptı – CHNOPS. Onıñ işinde
kömirtek (S), sutegi (H), azot (N), ottegi (O), fosfor (R) jäne kükirt (S) bar. Qazir ğalımdar 15 mıñ jwldızdardıñ işindegi osı 6 elementtiñ koncentraciyasın anıqtadı. Process APOGEE spektografi arqılı jüzege asqan. Spektr degenimiz - sızıq, yağni jwldızdı säulelerdiñ qwramına zertteu jürgizgen. Qorıtındılay kele,  jwldızdı säulelerde bar elementter adam denesiniñ 97%-ın qwraydı.  Bwl zertteu «Qws jolın» zertteuşiler üşin de asa mañızdı. Sonımen qatar, jer şarınıñ işki audandarı auır elementterden twradı deydi zertteuşiler.

Osı zertteu jwmıstarınan keyin, astronomdar altı negizgi processti naqtılap körsetti: nuleosintez, jwldızdı jarılıstar, belsendiligi tömen jwldızdardıñ joğaluı, neytrondıq jwldızdardıñ birigui, ğarıştıñ säulelerden tuatın yadrolıq reakciya, aq ergejeylilerdiñ jarılısı. Sonday-aq, atalmış zertteu bizdiñ ğalamşarımızdağı elementterdiñ qaydan payda bolğanın anıqtauğa sebepşi bolmaq.

«The Qazaq Times»