شىڭجاڭداعى ەتنيكالىق توپتارعا جاساعان قىسىمى ءۇشىن اقش قىتايعا سانكتسيا سالماق

ەۆرونيۋس اگەنتتىگىنىڭ (fr.euronews.com) حابارلاۋىنشا , اقش شىڭجاڭ ولكەسىندەگى ادام قۇقىقتارىنىڭ اياق استى ەتىلۋىنە بايلانىستى قىتايعا سانكتسيا دايىنداۋدا. باتىستىڭ وزگە دە اقپارات قۇرالدارىنىڭ مالىمەتىنشە، قىتايدا تۇراتىن مۇسىلمانداردىڭ قىسىمعا الىنۋىنا قاتىستى ماسەلە اق ۇيدە بىرنەشە اي بويى  تالقىلانىپ كەلگەن.  

ماسەلەن، «The New York Times»-ءتىڭ اق ءۇيدىڭ بۇرىنعى جانە قازىرگى قىزمەتكەرلەرىنىڭ سوزدەرىنە سۇيەنىپ جازىلعان اقپاراتىنا قاراعاندا، ترامپ ۇكىمەتى وسى ماسەلەگە بايلانىستى قىتايلىق بيلىك وكىلدەرى مەن ءىرى فيرمالارعا ارنايى سانكتسيا دايىنداۋ ۇستىندە. سانكتسيا تۋرالى شەشىمنىڭ اق ءۇي، سىرتقى ىستەر جانە قارجى مينيسترلىگىندە جان-جاقتى قاراستىرىلىپ جاتقانى بەلگىلى بولدى. ەكونوميكالىق سانكتسيالاردان بولەك، قىتاي بيلىگى تاراپىنان ونداعى تۇركى حالىقتارى مەن مۇسىلماندارعا قارسى قىسىمدا قولدانىلعان اقش تەحنولوگيالارىنىڭ قىتايعا ساتىلۋىنا دا تىيىم سالۋ جوسپارلانىپ جاتقان كورىنەدى. سونىمەن، ەگەر سانكتسيالار قولدانىسقا ەنگەن جاعدايدا، اقش بيلىگى قىتايدى العاش رەت ادام قۇقىقتارىن بۇزۋىنا بايلانىستى جازالاناتىن بولماق.

بۇۇ وتكەن ايدا شامامەن ەكى ميلليون مۇسىلماننىڭ قىتايداعى لاگەرلەرگە الىنعانى جانە ولاردى كىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ يدەولوگياسىنا بەيىمدەۋ سياقتى، ساياسي تاربيەلەۋ جۇمىستارىنىڭ اتقارىلىپ جاتقانىن حابارلاعان ەدى.

وسى ماسەلەگە قاتىستى قىتاي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى دە مالىمدەمە جاساپ ۇلگەرگەن. قىتاي ءسىم-ءنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى حۋا چۋنني، اقش-تىڭ بەيجىڭ بيلىگىنە شىڭجاڭداعى ادام قۇقىقتارىنىڭ اياق استى ەتىلۋىنە بايلانىستى سانكتسيا سالۋ شەشىمىنە قاتىستى: "قىتاي ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ىسىندە اقش-تاعىدان الدەقايدا كوش-ىلگەرى" - دەپ، قىتايداعى ەتنيكالىق ازشىلىق توپتاردىڭ اسىرەسە، ءدىني بوستاندىقتارىنىڭ زاڭمەن قورعالاتىنىنا باسا نازار اۋدارعان.

بۇدان بۇرىن، 10 قىركۇيەكتە حالىقارالىق «حيۋمان رايتس ۆوتچ» ادام قۇقىعىن قورعاۋ ۇيىمى دا (Human Rights Watch, HRW ) قىتاي ۇكىمەتىنىڭ ەلدىڭ سولتۇستىك-باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجاڭداعى ازشىلىق توپتاردىڭ قۇقىقتارىنىڭ اياق استى ەتىلىپ جاتقانىنا قاتىستى مالىمدەمە جاساعان ەدى. جالپى، قىتايداعى ازشىلىق توپ دەگەندە، ونىڭ ءوزىمىزدىڭ قانداستارىمىزعا دا قاتىسى بار ەكەنى تۇسىنىكتى. بۇعان دەيىن شىڭجاڭدا قىسىم كورىپ جاتقان قازاقتاردىڭ جاي-كۇيى تۋرالى ماسەلە از ايتىلىپ-جازىلمادى ءارى ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ دە الدىنا قويىلعان باستى مىندەت ەدى. ەندى، وعان امەريكا سياقتى ەلدىڭ ارالاسۋى ماسەلەنىڭ قانشالىقتى حالىقارالىق دەڭگەيگە جەتكەنىن كورسەتسە كەرەك.

“The Qazaq Times”