تۇركىنىڭ ءبىر بۇتاعى ساحالار(ياكۋتتەر). ياكۋتتىق تۋمۋس مەحەەلە سوزىنە جازىلعان ياكۋت قىزى كۇننەيدىڭ - ىل تۋويۋوح سەگەريەم ءانىن ۇسىنىپ وتىرمىز.

يااكۋتتەر ياعني ساحالار ساحا (ياكۋتيا) رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇرعىلىقتى حالقى.

ياكۋت ءتىلى تۇركى تىلدەرىنىڭ سولتۇستىك تارماعىنا جاتادى. رەسپۋبليكادا 400 مىڭعا جۋىق ساحالار تۇرادى.  wikipedia-نىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك: ساحالار –قونىستانعان جەرلەرى مەن شارۋاشىلىق داستۇرلەرى بويىنشا ساحالار ەكى نەگىزگى توپقا بولىنەدى. سولتۇستىكتە تۇراتىندارى جارتىلاي كوشپەلى اڭشىلىق، بالىقشىلىقپەن، قوداس جانە بۇعى وسىرۋشىلىكپەن اينالىسادى. وڭتۇستىكتىڭ ساحالارى نەگىزىنەن مال شارۋاشىلىعىمەن، جىلقى جانە ءىرى قارا وسىرۋمەن شۇعىلدانادى.
عالىمداردىڭ كوپشىلىگى ساحالار ولحون مەن بايقال كولىنىڭ ماڭىنان قازىرگى تۇرىپ جاتقان لەنا، الدان جانە ۆيليۋي وزەندەرىنىڭ الابىنا شامامەن 13-ءشى عاسىردا كوشىپ كەلىپ، سول جەرلەردىڭ ەۆەندەر، ەۆەنكتەر سەكىلدى بايىرعى تۇرعىندارىمەن ارالاسقان بولسا كەرەك دەپ توپشىلايدى.

ارحەولوگيالىق دەرەكتەردىڭ نەگىزىندە ساحالار وڭتۇستىك سىبىردەن شىققان، ولاردىڭ شىعۋ تەكتەرى بۋرياتتارمەن ورتاق دەگەن كوزقاراس ورنىققان. 2003 جىلعى ناۋرىز ايىندا المانيانىڭ ماكس پلانك اتىنداعى ەۆوليۋتسيالىق انتروپولوگيا ينستيتۋتى ساحالاردىڭ شىعۋ تەگى تۋرالى زەرتتەۋ جاريالادى. ول زەرتتەۋدە 100-دەن استام ساحا ۇلتىنىڭ ادامىنىڭ ميتوحوندريالىق دنق-لارى باسقا ەۋرازيالىق حالىقتاردىكىمەن سالىستىرىلدى. زەرتتەۋ بويىنشا، ساحالار سول ايماقتا ءومىر سۇرەتىن ەۆەنكتەرگە جانە وڭتۇستىك سىبىردەگى تۇرىك تىلدەس تۋۆالىقتارعا گەنەتيكالىق جاعىنان وتە جاقىن بولىپ شىققان.

سولتۇستىك ساحالار اڭشىلىق، بالىقشىلىق، بۇعى وسىرۋشىلىكپەن اينالىسقان، وڭتۇستىك ساحالار جىلقى، ءىرى قارا وسىرگەن. ەكى توپ تا كيىز ۇيلەردە تۇرىپ، جىل سايىن قىستاق پەن جايلاۋدىڭ اراسىندا كوشىپ جۇرگەن. ساحا مادەنيەتىنىڭ باسقا ءسىبىر حالىقتارىنىڭ مادەنيەتىنەن ەرەكشەلىگى — ساحالاردا تەمىر قورىتۋ جانە سازدان ىدىس جاساۋ (كوزەشىلىك) ونەرى كۇشتى دامىعان بولاتىن.

1620-شى جىلدارى ولاردىڭ جەرىنە ورىستار كەلە باستادى. ولار ساحا ەلىن وزىنە قاراتىپ، اڭ تەرىسىنىڭ سالىعىن ورناتتى. 1634 جانە 1642 جىلدارى بولعان ساحا كوتەرىلىستەرىن باسىپ-جانشىدى. التىن قورلارىنىڭ تابىلۋى مەن ترانس-ءسىبىر تەمىرجولىنىڭ اشىلۋىنان كەيىن ولكەگە ورىستار كوپتەپ كەلە باستادى. 19 عاسىردىڭ 20-سى جىلدارىنا دەيىن ساحالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ورىس-پراۆوسلاۆ دىنىنە ءوتىپ بولدى. بىراق قازىرگە دەيىن كەيبىر شاماندىق ادەت-عۇرىپتاردى دا ساقتاپ قالعان.

“The Qazaq Times”