ساراپشىلار كەڭەسى: قازاقستاندا «ساياسي تۇتقىندار» قاتارى ارتتى

قازاقستاندىق قۇقىق قورعاۋشىلار كەڭەسى Amnesty International جانە ەۋروپا كەڭەسىنىڭ پارلامەنتتىك اسسامبلەياسى (پاسە) ۇيىمدارىنىڭ نۇسقاۋلىعى بويىنشا، تاعى ءۇش ادامدى «ساياسي تۇتقىن» رەتىندە تانىدى. قۇقىق قورعاۋشى ساراپشىلاردىڭ شەشىمىنشە, بۇرىن بوساعانداردى ەسەپتەمەگەندە ازىرگە ەلدە ساياسي تۇتقىندار قاتارى 23-كە جەتتى.

«ءامىرشىل جۇيەنىڭ» قامىتىن كيگەن ءۇش ازامات، ولار – اقتوبەلىك بەلسەندى اسىلحان جاۋباتىروۆ، اقش-تا تۇراتىن بارلىق مەڭدىعازيەۆتىڭ باۋىرى بەكىجان مەڭدىعازيەۆ پەن شىمكەنتتىك بەلسەندى ەرۇلان ءامىروۆ.

قازاقستانداعى قۇقىق قورعاۋىشىلار مەن قوعامدىق ۇيىمداردان قۇرىلعان ساراپشىلار كەڭەسى «ار-وجدان تۇتقىندارىنىڭ» ءتىزىمىن كەڭەيتتى.

•  45 جاستاعى اقتوبە تۇرعىنى، «ەكسترەميستىك ۇيىمنىڭ ىسىنە ارالاستى» (قىلمىستىق كودەكس، 405-بابىنىڭ 2-بولىگى) دەگەن كۇدىكپەن سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋگە تارتىلعان. كوكتەمدە ەكى اي ۇيقاماقتا، كەيىننەن ۋاقىتشا اباقتىعا اۋىستىرىلعان. كەيىنگى ءۇش جىلدا سانكتسيالانباعان ميتينگكە قاتىسۋىنا بايلانىستى 15 مارتە اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان.
•  55 جاستاعى بەكىجان مەڭدىعازيەۆ – «جۇيەنى تۇبىرىمەن وزگەرتۋ قاجەت» دەپ سانايىتىن ءارى بەلسەندىلەرگە قارجىلاي كومەك كورسەتىپ جۇرگەن اقش-تا جۇرگەن  كاسىپكەر بارلىق مەڭدىعازيەۆتىڭ باۋىرى. ول بيىل ماۋسىم ايىنىڭ باسىندا ەكى ايعا قامالعان. وعان «ۇيىمداسقان توپقا نەمەسە قىلمىستىق ۇيىمعا قاتىسقانى»، «اسا ءىرى مولشەردە سالىق تولەۋدەن جالتارعانى» جانە «اعاسى بارلىك مەڭدىعازيەۆپەن بىرگە ءىرى مولشەردە اقشانى جىلىستاتقانى» ءۇشىن ايىپ تاعىلدى. قۇقىق قورعاۋشىلار ونى تۋىسىنىڭ اقورداعا قارسى ۇستانىمى ءۇشىن «تۇتقىندالدى» دەيدى.
• ءۇشىنشى «ساياسي تۇتقىن» – 33 جاستاعى شىمكەنتتەگى ازاماتتىق بەلسەندى ەرۇلان ءامىروۆ. ول ساۋىردىڭ سوڭىنان بەرى «تىيىم سالىنعان ۇيىمنىڭ ىسىنە ارالاسۋ» (قىلمىستىق كودەكس، 405-بابىنىڭ 1-بولىگى) جانە «الەۋمەتتىك ارازدىق قوزدىرۋ» (174-بابىنىڭ 1-بولىگى), «تەرروريزمدى ناسيحاتتاۋ» (256-باپبىنىڭ 1,2-بولىگى) باپتارى بويىنشا كۇدىككە ىلىنگەن. شىمكەنت قالاسىنىڭ تەرگەۋ سوتى 10 ماۋسىمدا ونى الماتى وبلىسى اقتاس قالاسىنداعى پسيحياتريالىق ەمحاناعا جاتقىزعان.

2013 جىلدان باستاپ جۇرگىزىلەتىن «ساياسي تۇتقىندار» قاتارىنا  اقىن ءارى ديسسيدەنت ارون اتابەك, جاڭاوزەندىك بەلسەندى ەرجان ەلشىباەۆ, «پاتشا قۇلايتىنى» جونىندەگى ءتۇسىن جورىعان ىلە-شالا «تەرروريزمدى ناسيحاتتادى» دەپ سوتتالعان كەنجەبەك ابىشەۆ، المات جۇماعاليەۆ ەنگەن.

ساياسي تۇتقىندار ءتىزىمىن جاڭارتقان كەڭەس قۇرامىندا عالىم اگەلەۋوۆ، لۇقپان احمەدياروۆ، زاۋرەش باتتالوۆا، گۇلميرا ءبىرجانوۆا، انار يبراەۆا، ەۆگەني جوۆتيس، ەرلان قاليەۆ، باقىتجان تورەعوجينا، امانگەلدى شورمانباەۆ بار.

«ەستۋشى ۇكىمەت» باسشىلىعى مەن اقوردا-كىتاپحانا ۇشتىگى «قازاقستاندا ساياسي تۇتقىندار» بارىن تولىقتاي تەرىستەگەنىمەن، – جىل سايىن ونداعان ازاماتتىق بەلسەندىلەر ءتۇرلى ايىپپەن سوتتالىپ جاتادى. كەيىنگى كەزدە «ەكسترەميستىك» سيپاتتا ءىستى بولىپ جاتقاندا ايتارلىقتاي ارتتى. قۇقىق قورعاۋشىلار مۇنى «اۆتوكراتيا مەن ديكتاتۋرالىق جۇيەنىڭ» كۇرەس ءتاسىلى رەتىندە تۇسىندىرەدى.

“The Qazaq Times”