قىتايدىڭ ورتا شىعىستاعى قادامدارى جيىلەي ءتۇستى

سوڭعى كەزدەرى قىتاي ۇكىمەتى ورتا شىعىس ەلدەرىمەن بولعان قارىم-قاتىناسىن دامىتا ءتۇستى. بۇل ءۇردىس بەيجىڭدە قازان ايىندا وتكەن قكپ-نىڭ قۇرىلتايىنان كەيىن ءتىپتى جاندانا ءتۇستى. قۇرىلتايدا قىتاي باسشىسى شي جينپيڭ العا قويعان «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ قىتايدىڭ دامۋ ستراتەگياسىنىڭ نەگىزى رەتىندە بەكىتىلگەن ەدى.

قىتاي جاق  پاكىستاندا 57 ملرد اقش دوللارى قۇنىنا يە «قىتاي-پاكىستان ەكونوميكالىق ءدالىزىن» سالۋدى باستادى. ودان سىرت، اۋعانستان مەن پاكىستان قارىم-قاتىناسىن جاقسارتۋ ءۇشىن ەكى ەلدىڭ سىم باسشىلارىن بەيجىڭگە شاقىردى.

ءبىر اپتا بۇرىن قىتاي ءسىم-ءى مالىمدەمە جاساپ، بىرىككەن اراب امىرلىگىمەن ۆيزاسىز رەجيمدى جولعا قويعانىن رەسمي حابارلادى. قىتايدىڭ ديپلوماتيالىق تاريحىندا ۆيزاسىز قارىم-قاتىناس جولعا قويعان ەلدەرى ساناۋلى عانا. ءباا بولسا مۇنىڭ 11-ءشىسى بولىپ تىركەلدى. وسىعان دەيىن بىرىككەن اراب امىرلىگى قىتاي ازاماتتارىنا ۆيزاسىز كەلىپ-كەتۋىنە رۇقسات بەرگەن.  21 جەلتوقساندا قول قويىلعان كەلىسىم، ەكى كۇننەن كەيىن رەسمي مالىمدەمە جاسالىپ، الداعى جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ جۇزەگە اسىرىلاتىن بولدى.

قىتايدىڭ ورتا شىعىس ەلدەرىندەگى ىقپالدى ارەكەتتەرى تەك بۇل عانا ەمەس. ەكى كۇن بۇرىن يراكتىڭ مۇناي ءمينيسترى جاساعان ءباسپاسوز ءماسليحاتى كەزىندە يراك جاق كۇنىنە 40 مىڭ باررەل مۇناي ءوندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قىتاي مۇناي وڭدەۋشى ۇلتتىق كومپانياسىمەن 5 جىلدىق كەلىسىمشارتقا قول قويعانىن حابارلادى. قىتايدىڭ «Zhonghua» مۇناي كومپانياسى يراكتاعى مۇناي وڭدەۋ ورىندارىنىڭ قۇرىلىستارىمەن قاتار، ماڭىنداعى ەلدى مەكەندەردە مەكتەپ، اۋرۋحانا جانە بالاباقشا قۇرىلىستارىن دا ءوز موينىنا العان.

قىتاي بۇل قادامداردى اتالمىش «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا جاسالىپ جاتقانى انىق. قىتاي ەكونومكاسىنىڭ ورتا شىعىس ەلدەرىندەگى ىقپالىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانى بايقالادى. ورتا شىعىس قايشىلىقتارىندا، قاقتىعىستارمەن كەلىسىمدەردە بەيجىڭ دەرلىك بەيتاراپ ۇستانىمدا كەلەدى. ال، يەرۋساليم ماسەلەسىندە اراب ەلدەرى مەن مۇسىلمان مەملەكەتتەردىڭ ىعىنا جىعىلۋى دا قىتاي بيلىگىنىڭ بۇل وڭىردەگى مۇددەسىنە وراي قولدانعان ساياساتى دەۋگە بولادى. دەگەنمەن، وڭىردەگى ەلدەردە قىتاي ەكونوميكالىق دالىزىمەن وزگە دە قادامدارىنا كەدەرگىلەر دە جوق ەمەس. ايتالىق، ءتۇرلى تەررورلىق توپتاردان سىرت، ۇيعىرلاردىڭ دەربەستىگىن قولداۋشى توپتاردىڭ دا كەدەرگى جاساۋعا تىرىساتىنى انىق.

“The Qazaq Times”