Türik orıs basşıları. Foto: International Security Observer.

Türkiyanıñ Batıstan bet bwrıp, aymaqtağı eldermen – arab elderi, türki elderimen jäne Resey, Iran, Kavkaz öñirimen bolğan qarım qatınasın nığaytıp jatqanın bayqaymız. Bwğan NATO men Türkiya arasındağı senimsizdik te sebep boldı. Süriya, Irak, Liviya qatarlı Türkiyağa körşiles jäne tayau jatqan elderdegi twraqsızdıq, atalğan elderde DAIŞ, PKK qatarlı terrorlıq wyımdardıñ jetilip şığuı, Türkiyanıñ şekara jäne äue qorğanıs quatın arttıruğa itermeledi.

Türkiyanıñ NATO-ğa «ökpeli» bolatın bir sebebi – Süriya dağdarısı kezinde zımıran qaupinde qalğan NATO-ğa müşe türik elin, atalğan wyım layıqtı därejede qorğamadı dep qaraytını. Türkiya jaqtıñ aytuınşa, NATO-nıñ  zımıran qorğanıs jüyeleri Türkiyağa keşiktirip äkelingen. Sonımen birge, türikterdiñ Italiya men Ispaniyağa da ökpesi qara qazanday. Olardı qajetti uaqıtta zımıran batareyaların şığarıp alıp ketti dep jazğıradı. PKK-PYD-YPG qarulı toptarında NATO müşelerinde öndirilgen auır jäne jeñil türdegi qarular bar bolıp, Türkiyanıñ qorğanıs quatına sın tudırıp otır. NATO qaru-jaraq öndiruşi orındarında jasalğan jarılğıştardıñ Stambuldağı jarılısta qoldanıluın alğa tartqan Türkiya bwl ülken wyımğa degen dostıq peyilinen aynıp şıqtı.

Äskeri qorğanıs salasında ğana emes, el işi-sırtınıñ sayasi alañdarında Türkiya Batıstan şettetilip qalıp qoydı. 2016 jılğı 15 şilde oqiğasında Batıs elderi Erdoğan biligin jaqtağandı bılay qoyıp, biliktiñ azamattardı qudalauı men jazalauın "adam qwqıqtarın bwzuşılıq" dep ayıptadı. Osınıñ bäri Erdoğan ükimetin Batıs elderinen bet bwrıp, aymaqtağı özine jaqın eldermen, Reseymen, türki jäne arab elderimen ıntımaqtastıqtı jaqsartuğa itermeledi. Äsirese, qorğanıs salasında Reseymen ıntımaqtastıq qatınasın barınşa arttırdı.

Reseydiñ S-400 qorğanıs jüyesin satıp alu josparı onıñ NATO-dağı odaqtastarınıñ qarsılığın tuğızdı. Tipti Batıs taraptan qatañ sın, sögis pen eskertuler qarşa boradı. NATO müşeleri Resey   S-400 qorğanıs jüyesi odaqqa müşe elderdiñ qorğanıs qauipsizdigine qater töndiredi degendi alğa tarttı. Al, türik eliniñ qorğanıs salasındağı mamandar jürgizgen saraptaular bwl jüyeniñ NATO qauipsizdigine qayşılığı joq ekenin däleldep körsetuge tırıstı. Bäri birdey bwl tekseru qorıtındıları NATO-nıñ qabağın jadırata alğan joq.

Reseydiñ s-400 qorğanıs jüyeleri. Foto: Fighter Sweep.

Şın mänisinde orıs pen türik odaqtastığı da wzaq bayandı boladı dep senu qiın. Türkiya Şığıs pen Batıs tüyisken twsında twrğandıqtan onıñ ekonomikası, geosayasi twraqtılığı Batıstan bir jola qol üzuge jibermeydi. Al, Türkiyağa körşi elderden tönetin qauip aldında Resey onıñ müddeles seriktesi deuge boladı. Bwl bir müddege qwrılğan odaqtastıqtıñ merzimi Orta jäne Tayau-Şığıstağı jağdayğa tikeley baylanıstı. Türkiyanıñ bastı maqsatı äue qorğanıs salasında Resey men Qıtay qorğanıs tehnikalarına uaqıtşa bağınıştı bola twrıp, öz eliniñ äskeri önerkäsibin joğarı örege köteru. Sol arqılı özin-özi äue jäne zımıran qorğanıs salasında qamtamasız etu jağdayına jetkende, Qıtay men Reseydiñ qorğanıs jüyelerinen bas tartatını anıq.

Dese de, wzaq bolaşaqtan alğanda jäne Tayau, Orta-Şığıstağı aumalı-tökpelilik pen derjavalardıñ jürgizgen sayasatın alıp qarağanda Türkiyanıñ oqşaulanıp qaluı da bek mümkin. Liviya nemese Süriya sekildi bir ilik tauıp, talan-tarajığa tüsiruge dayın twratın Batıs alıptarı türik jwrtın qanşalıqtı bağalaydı, ol öz aldına bir mäsele.

Türk elderi. Foto: Quora.

NATO-dan bölek AQŞ-pen ıntımaqtastıqtı jaqsartu üşin qwlşınğan Erdoğannıñ eñbegi men ümiti de eş ketti. Al, onıñ oñtüstigindegi arab elderiniñ özi ala şapqın äbiger, öz işinde irip otır. Osınday kezderde jaqınnıñ janı aşımasa, jattıñ kömegi qayırlı bolmas. Alayda, türki tektes elderdiñ ekonomikası men äskeri quatı NATO, Resey, Qıtayğa qarağanda köp qauqarsız. Degenmen, türki elderiniñ ekonomikası men qorğanıs quatın qatar äri jedel damıtu arqılı, Türki düniesiniñ ekonomika, qauipsizdik ıntımaqtastıq wymın jasaqtau, bir Anadolı jwrtına ğana emes, türki tektes qay-qaysı eldiñ de wzaq äri strategiyalıq josparına kirui tiis.

“The Qazaq Times”