Bilik tolığımen prezident qolına şoğırlanadı: Japarov jaña Konstituciyağa qol qoydı

Qırğızstan prezidenti Sadır Japarov jaña Konstituciyağa qol qoydı. Zañ jobasın sınğa alğan täuelsiz zañgerler men sarapşılar prezidenttik basqaru formasına ötu bastaması eldi Ortalıq Aziyanıñ özge elderindegi sekildi avtoritarlıq rejimge äkelui mümkin dep alañdaydı. Al öz kezeginde Sadır Japarov «jaña konstituciyanı jazuda el üşin özekti sın-tegeurinder eskerildi», deydi.

Zañğa qol qoyu räsimi «Ala-Arça» memlekettik rezidenciyasında ötip, tikeley efirde körsetildi.

Respublikanıñ negizgi zañına tüzetuler engizu boyınşa referendum 11 säuirde ötken. Mälimetter boyınşa, referendumğa bir million 336 mıñ 743 saylauşı qatısqan. Bwl dauıs beru qwqığına ie azamattardıñ jalpı sanınıñ 37,8%-ı. Al olardıñ 79,24%-ı konstituciyağa tüzetuler engizudi qoldağan.

Konstituciyalıq Keñes müşeleri äzirlegen tüzetuler prezident ökilettikterin edäuir küşeytudi, Parlament qwqığın şektep, olardıñ sanın 120-dan 90 adamğa deyin qısqartudı közdeydi. Atap aytqanda, memleket basşısı ministrlerdi tağayındau jäne jwmıstan bosatu qwqığın qosa alğanda, Ükimetti tolıq baqılaytın boladı. Ministrler kabinetiniñ jwmısın prezident äkimşiligi üylestiredi, al prem'er-ministr qızmeti alınıp tastaladı. Sonımen qatar, prezident endi altı jıldıq emes, eki bes jıldıq merzimge saylana aladı. Osılayşa, Qırğızstan prezidenttik-parlamenttik basqaru formasınan tolıqtay prezidenttik basqaru modeline köşedi.

Jaña zañ jobasında formaldı türde cenzurağa tıyım salınğan. Biraq onda pikir üşin qudalaudıñ qılmıs ekeni jazılmağan. Al mwnday norma qazirgi zañda bar. Esesine wsınılğan qwjatta söz erkindigin şekteytin tarmaqtar bar. Mısalı zañ jobasında «Öskeleñ wrpaqtı qorğau üşin moral'dıq jäne adami qwndılıqtarğa, Qırğız Respublikası halqınıñ qoğamdıq sanasına qayşı is-şaralar zañmen şektelui mümkin» dep jazılğan.

Konstituciyağa özgerister engizu turalı şeşim Qırğızstanda 2021 jılı 10 qañtarda ötken referendum barısında qabıldanğan. YAğni prezident biligin küşeytudi eldiñ qazirgi prezidenti Sadır Japarov wsınğan. Japarov jaña konstituciyanı tolıqtay qırğız mamandarı äzirlegenin, osığan deyingi konstituciyanıñ «şetelden köşirilgenin» ayttı.

Jaña konstituciya tolıqtay engizilgennen keyin «Halıq qwrıltayı» attı prezident baqılauındağı jaña qwrılım jwmısın bastaydı. Sarapşılar atalğan qwrıltay parlamentke balama bolıp, prezidentke parlament biligin şekteuge jol beredi dep sanaydı. Biraq Japarov «bilik tolığımen prezidentke ötedi» degen twjırımdardı joqqa şığardı. Sonımen qatar, jaña zañ parlamenttegi deputat sanın 120-dan 90-ğa deyin azaytıp, prezidentke sud'yalar men qwqıq qorğau qwrılımdarınıñ basşısın tağayındauğa mümkindik beredi.

Qırğızstanda Ata zañdı barlıq prezidentter özgertken. Jañadan saylanğan Sadır Japarov ta bwl dästürden aynığan joq. Prezidenttiñ qwzıretin edäuir arttıratın zañdı wsınğannan keyin Freedom House halıqaralıq wyımı konstituciyanıñ kezekti ret qayta jazıluı Qırğızstannıñ erkin emes elder qatarına kiruiniñ birden-bir sebebi degen. Human Rights Watch wyımı men birqatar zañger qazirgi parlament saylauınıñ merzimi ötip ketkenin, sol sebepti onıñ Konstituciyağa özgeris engizu turalı bastama kötere almaytının ayttı.

"The Qazaq Times"