Wn satıp alu üşin kezekte twrğan halıq. Foto: Aziya-Plyus

Türkimenstanda 2017 jılı eginniñ naşar şığuı saldarınan  wn tapşılığı men azıq-tülik dağdarısı halıqtı äbigerge saldı. Bilik bolsa ündemesten esepti qayta qarauda, al halıq tañğı sağat altıdan kezekke twrıp, wn men jartı keli qant aludan ümitti.

Jergilikti BAQ mälimetinşe, eñ qajetti azıq-tüliktiñ tapşı boluı 2017 jıldıñ küzinde bastalğan. Tipti düken sörelerinen birese wn, birese nan, qant nemese künbağıs mayın tabu qiınday tüsken. Bastapqıda azıq-tülik jetispeuşiligi eldi mekenderde bayqala bastağan. Keyinnen azıq-tülik dağdarısı iri qalalarğa da jetken.

Al osı jıldıñ aqpan ayınıñ soñınan bastap Türkimenstannıñ soltüstiginde ornalasqan  Daşoguz oblısında bir adamğa ayına tek 5 keli wn satıla bastadı. Alayda sol wndı satuda otbasındağı tek ülken adamdar ğana esepke alınğan. Al balalarğa qanşa keli wn satılatını turalı norma qarastırılmağan.

Iis şıqqan wn

Tipti jargilikti BAQ aqparatına qarağanda, elde osıdan on jıl bwrınğı, yağni 2008 jılı öndirilip merzimi ötip, iistenip ketken wn satılıp jatqan körinedi. Eñ qiını osınday merzimi ötken 5 keli wn satıp alu üşin de 5 türli mekemeden qwjattar paketin jinau kerek, al sodan keyin şamamen 15-20 kün kezekte twruğa tura keledi. Wn satıp aluğa jinalğan qwjattar arasında elektr energiyası men gazğa qarızı joq ekeni turalı anıqtama bolu kerek.

Al basqa audandarda äzirge mwnday qatañ şara qoldanıla qoymağan. Otbasındağı adamdar esepke alınbastan, bir ayğa bir möşek wn berilip jatır. Alayda bwl üşin wn satıp alatın adam jergilikti äkimşilikten sol audannıñ twrğını ekeni turalı anıqtama aluı kerek. Eger satıp aluşı twrğılıqtı jerde tirkelmese nemese basqa qalada twratın bolsa oğan ne nan, ne wn satılmaydı.

Tapşılıq el astanasında da bayqala bastadı

Türkimenstan astanası Aşhabadqa wn tapşılığı soñğı bolıp bayqaldı. Al bwdan bwrın aqpan ayında azıq-tülik satıp alu kezinde şekteuler qoyıla bastağan, yağni satılğan wn kölemi 5 keliden, qant 1 keliden asqan joq. Naurız ayında bwl şekteu müldem tömendep, 1 kg wn men 0,5 kg qantqa deyin tüsti. Azıq-tülikti osılay şektep taratqan künniñ özinde, dükenderdegi qor 1-2 sağatqa jetken.

Sonday-aq, elde wn men qanttan bölek, künbağıs mayına da swranıs joğarı bolıp twr. Äsirese "Ahal" dep atalatın künbağıs mayına swranıs köp, onıñ bağası şamamen 5 manat twradı. Alayda önimniñ bwl türi de jetkiliksiz bolğandıqtan är adamğa 2 litrdan artıq bermeytin körindedi. Satıp aluşılar endi 1,4 manatqa arzan twratın otandıq "Akpamık" künbağıs mayın satıp aluğa mäjbür, al onıñ sapası äldeqayda tömen. Derekközderdiñ mälimetinşe, atalğan azaq-tüliktiñ  jetispeuine baylanıstı da kezek köbeygen.

Aşhabad bazarındağı Qazaqstan wnı

Mälimetterge qarağanda otandıq wn bağası 80 payızğa nemese 3 manatqa deyin qımbattağan. Alayda otandıq wndı düken sörelerinen tabu qiın, al qazaqstandıq wn 4,8 manattan satıluda. Mwnıñ qanşa teñge ekenin aytu qiın. Sebebi elde 1 dollar şamamen 3,5 manattı qwraydı.

Eldegi qiındıqtardıñ bastı üş sebebi

Qazirgi kezde Türkimenstan qiın kezeñde twr deuge boladı. Eldegi azıq-tülik dağdarısınıñ bastı sebebi - biday tapşılığı. Sebebi 2017 jılı elde 1,6 mln tonna egin jinalu qajet bolağan, alayda onıñ tek 1 millionı ğana jinalğan. Eginniñ naşar boluına baylanıstı vice-prem'er men 5 oblıs äkimşiliginiñ basşıları sögis alğan. Artınşa elde tapşılıq payda bola bastadı. Alayda tapşılıq payda bola bastağannan-aq, onıñ aldın alu üşin jartı jıl işinde eşbir äreket jasalmağan siyaqtı.

Ekinşi sebep - Türkimenstandağı künköris deñgeyiniñ tım tömen boluı. Sebebi halıqtıñ köpşiligi keybir azıq-tülikke qarajatı jetpegendikten tek wn önimderimen tamaqtanuğa mäjbür. Jergilikti basılımdardıñ aqparatınşa, eger azıqtıñ basqa türine qarjı jetken jağdayda, wn tapşılığı mwnşalıqtı qattı bayqalmağan bolar edi. Onıñ üstine türkimenderdiñ köbinde kommerciyalıq dükenderden wn satıp aluğa jağdayı kelmeydi.

Üşinşi sebep - biznesmenderdiñ qolında şetelden wn nemese biday satıp alu üşin basqa valyuta türleriniñ bolmauı. Bwl eldegi ekonomikalıq jağdaydıñ auır ekenin jäne byurokratiyalıq shemanıñ sauda jwmısın jeñildetuge mümkindik bermeytinin körsetip otır.

Ne desek te Türkimenstan bwl jağdaydan şi şığarmauğa tırısuda. Bilik qol astındağı BAQ nan men wn tolıp twrğan sörelerdi körsetip bağuda. Bwl üyrenşikti ädetke aynalğan. Alayda sırt közge onıñ bäri "közboyauşılıq" ekeni anıq bayqaladı.

“The Qazaq Times”