Qıtay-Resey basşıları. Foto: The Australian

Aldağı jıl Şığıs Aziya öñirlik qauipsizdik mäselesineñ eñ bir kürdeli de qayşılıqtı jılı bolmaq. Atalğan öñirdiñ qauipsizdigi halıqaralıq kürdeli mäselelerdiñ biri. Şığıs Aziya qauipsizdigine Japoniya, Oñtüstik-Soltüstik Koreya, Qıtay, Resey jäne AQŞ qatarlı elderdiñ müddeleri toğısıp jatır.

Jaqında ğana Soltüstik Koreya qwrlıq aralıq basqarmalı zımırandar sınağınıñ soñğı kezeñine ötkenin mälimdedi. Bwl aldağı uaqıtta tuılatın Şığıs Aziyanıñ tıñ problemalarına taqırıp bola alatın jañalıq. Talaydan beri söz bolıp jatqan AQŞ-tıñ Oñtüstik Koreyağa «THAAD» basqarılmalı bombığa qarsı jüyesin ornatu jäne  Soltüstik Koreyanıñ basqarılmalı bombını damıtu mäselesi – öñirdiñ şeşudi kütken bastı tüyin.

12 qañtar, Mäskeude Qıtay men Resey Sırtqı ister ministrleriniñ orınbasarları kezdesip, Şığıs Aziya öñirlik qauipsizdik isterin talqıladı. AQŞ-tıñ Oñtüstik Koreyağa ornatpaq bolğan THAAD jüyesine ortaq qarsı twru şeşimin qabıldadı. Qıtay men orıstıñ Şığıs Aziya qauipsizdigi jöninde birtarapta boluı ekibastan tüsinikti is. Sebebi, eki el de AQŞ-tıñ Şığıs Aziyadağı ıqpalın küşeytpeuge tırısadı. Bwl kezdesu Şığıs Aziya öñirlik qauipsizdigi üşin qıtay men orıstıñ odaqtastığın bildiredi.

Atalğan mäselege taldau jasap körsek, mınanı añğaramız – Soltüstik Koreya qwrlıq aralıq basqarılmalı zımırandı damıtuı AQŞ pen Oñtüstik Korey jäne Japoniyanıñ müddesine qayşı. Resey men Qıtay bwl mäselede beytarap köringenimen, aldında atalğan elderdiñ oñirdegi ıqpalın bäseytu üşin Soltüstik Koreyağa iştey qoldauşı bolıp otır. Al, AQŞ-tıñ THAAD basqarılmalı bombığa qarsı jüyesin ornatuına Soltüstik Koreya, Qıtay, Resey jäne Japoniya qarsı twradı. Sebebi, «Sad» basqarılmalı bombığa qarsı jüyesi Soltüstik Koreyağa tikeley bağıttalğanımen, janamalay Qıtay, Resey basqarılmalı bombıların tejeu maqsatı da bar.

THAAD jüyesiniñ qamtu aymağı. Foto: 38north.org

Qarağanda qayşılıqtı birjaqtılı etuge müddeli elder köp köringenimen,  aytılmış memleketter qayşılıqtıñ üdey beruine de sondıq müddeli. Onıñ sebebi, bwl qayşılıqtı atalğan elder jeke müddelerine de paydalanıp otır. Aytalıq, qıtay ükimeti men Soltüstik Koreya ejelden bir-birine qoldauşılıq tanıtıp keledi. Sayasi wstanımdarı da ortaq eki el AQŞ-qa ortaq qarsı twrğan kezderi köp. Soltüstik Koreya yadrolıq qarudı damıtqan künde de Qıtay men qayşılıqqa barmaytını belgili. Resey de koreyanıñ AQŞ-qa aşıq qarsılığın qalaydı. Oñtüstik Koreya bolsa AQŞ arqılı äskeri quatın arttırıp, soltüstiktegi bauırlastarınan keletin qauipten saqtanuğa mäjbür. AQŞ-qa Oñtüstik Koreyadan paydalanıp Şığıs Aziyağa ıqpal etu kerek bolıp otır.

Korey tübegi, Tayvan', Dyao Idao qatarlı mäseleler bir qarağanda müddeler qayşılığınan tabiği tuındağanday köringenimen, şındap kelgende osınıñ köbi qoldan jasalğan. Älemde qayşılıqqa tolı öñirler köp, sonıñ bäri birdey özdiginen tuındap otırğan joq. «Beybitşilik» bayrağınıñ artında da suıq qarular jasırulı jatır.

“The Qazaq Times”