فوتو: Getty Images. اقش اسكەرىنىڭ قۇرامىندا بولعان La David Johnson-دى جەرلەۋ ءراسىمى.

اقش اسكەرىنىڭ نيگەر جانە وزگە دە افريكا مەملەكەتتەرىندە سوعىسىپ جۇرگەنى كونگرەسس مۇشەلەرىنىڭ تاراپىنان تۋىنداعان سۇراقتاردىڭ قاتارىن جيىلەتتى. ولار امەريكا جەرىنەن الىس اۋماقتاردا ءوز ازاماتتارىنىڭ نە سەبەپتى ءومىرىن قاتەرگە تىگىپ جۇرگەنىن بىلگىسى كەلەدى. افريكا ەلدەرىندەگى جەرگىلىكتى ەكسترەميستىك توپتارعا قارسى قاقتىعىستارعا ارالاسۋدا اقش-تىڭ قانداي مۇددەسى بار ەكەنىن تۇسىنبەگەن سەناتورلاردىڭ سۇراۋىنا وراي، مەملەكەتتىك حاتشى رەكس تيللەرسون مەن قورعانىس ءمينيسترى دجيم مەتتيس امەريكا پرەزيدەنتىنىڭ سوعىس جاريالاۋ جانە جۇرگىزۋدەگى قۇقىقتارى تۋرالى تۇڭعىش رەت اشىق قوعامدىق تالقىلاۋ وتكىزدى.

تالقىلاۋدىڭ نەگىزگى تاقىرىبىنا اينالعان 2001 جىلدىڭ 11 قىركۇيەگىندەگى ال-كايدانىڭ شابۋىلىنان كەيىن قابىلدانعان AUMF (اuthorisation to use military force) - اسكەري كۇشتەردى پايدالانۋ قۇزىرەتتىلىگى تۋرالى زاڭ بولدى. سونىمەن وسى زاڭعا قويىلعان نەگىزگى سۇراقتاردى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز:

بۇل زاڭنىڭ قانداي قاراما-قايشى تۇستارى بار؟

بۇل زاڭعا سايكەس، پرەزيدەنت ءومىر مەن ءولىم وپەراتسيالارىن جۇرگىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلداي الادى. ال اقش-تىڭ كونستيتۋتسياسىندا امەريكانىڭ وزگە ەلدەرگە سوعىس جاريالاۋى تۋرالى شەشىمىن كونگرەسس قابىلدايدى.

2001 جىلى اتىشۋلى تەرراكتىدەن كەيىن اقش پرەزيدەنتىنە ال-كايدا مەن تاليباننىڭ كوزىن جويۋ ءۇشىن اسكەردى پايدالانۋعا رۇقسات بەرەتىن رەزوليۋتسيا قابىلداندى. 2002 جىلى امەريكا اسكەرىن يراككا كىرگىزۋ ءۇشىن دجوردج بۋشقا كەزەكتى رەزوليۋتسيا تاعى بەرىلدى.

ونان كەيىن "يسلام مەملەكەتى" ۇيىمىنا قارسى كۇرەستى باستاعان باراك وباما مەن نيگەر ەلىندەگى ەكسترەميستىك توپتارعا قارسى اسكەرىن جۇمىلدىرعان دونالد ترامپ AUMF زاڭىنداعى قۇزىرەتتىلىگىن العا تارتتى.

جۋىردا نيگەريادا ءۇش امەريكا ازاماتى قازا تاپقاننان كەيىن حالىق پرەزيدەنتتىڭ وزگە مەملەكەتتەرگە اسكەر جىبەرۋ تۋرالى شەشىمدەرىنە قاتاڭ قاراي باستادى. سەناتورلار امەريكا اسكەريلەرىنىڭ باتىس افريكادا وقىتۋ-جاتتىعۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋىندە اقش-تىڭ قانداي مۇددەسى بار ەكەنىن تۇسىنە المايتىندىقتارىن جەتكىزدى.

AUMF زاڭى كەرەك پە؟

قىركۇيەك ايىندا رەسپۋبليكالىق سەناتور رەند پول اسكەري كۇشتەردى پايدالانۋ قۇزىرەتتىلىگى تۋرالى زاڭنىڭ كۇشىن جويۋ تۋرالى ۇسىنىس ءبىلدىردى. ونىڭ ويىنشا، بۇل اقش پرەزيدەنتىنىڭ "قالاعان ۋاقىتىندا ەل  اسكەرىن، الەمنىڭ كەز كەلگەن بولىگىنە اتتاندىرۋىن" توقتاتادى ءارى اسكەري وپەراتسيالار امەريكا حالقىنا قانداي پايدا اكەلۋى مۇمكىن ەكەنىن انىقتاۋعا كومەكتەسەدى.

دجيم مەتتيس تە وسىعان دەيىن زاڭنىڭ جاڭا نۇسقادا قابىلدانۋىن قولداپ، بۇل بەلگىلى ءبىر جەرگە اسكەر اتتاندىرۋ تۋرالى شەشىمدى بۇكىل امەريكا حالقى بولىپ قابىلداۋعا جول اشادى دەگەن بولاتىن.

“The Qazaq Times”