وزبەكستاندا جاڭا رەفورمالار جاسالىپ جاتىر

كورشىمىز، وزبەك ەلىندە بۇرىن سوڭدى بولماعان جاڭالىقتار بولىپ جاتىر دەۋگە بولادى. بۇرىن سىرتپەن قارىم-قاتىناستا سالقىندىق تانىتىپ، اۆتوريتارلىق ساياسات ۇستانعان ەلدە بۇگىن جاعداي مۇلدە وزگەرىپ كەلەدى. شەتەل ساراپشىلارى وزبەكستاندا ەلدى تۇبەگەيلى وزگەرتەتىن پروگرەسسيۆتى رەفورمالار جاسالىپ جاتىر دەپ قارايدى. بۇل تۋرالى BBC ونلاين قىزمەتى ساراپتاپ جازدى.

شاۆكات ميرزيەەۆ ءبىر جىل بۇرىن وزبەكستان تاعىنا وتىرعان كەزدە، كەيبىر ساراپشىلار، ونى وزبەكستانداعى قاتاڭ رەجيمدى جالعاستىرادى، ءتىپتى كەرەك بولىپ جاتسا ودان دا قاتاڭ قالىپتا ۇستايدى دەپ بولجاعان ەدى. بىراق، ءبىر جىلعا جەتپەيتىن ۋاقىتتا پرەزيدەنت شاۆكات ميرزيەەۆ «ساياسي قىلمىستى بوپ قامالعانداردى بوساتىپ، ەلگە بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى جوعارى كوميسسياسىن كىرگىزەدى» دەپ ەشكىم ايتپادى دا، بولجامادى دا.

قازىر وزبەكستان ۇكىمەتىندە مەملەكەتتىك ورگانداردى سىنعا الاتىندار پايدا بولا باستادى. بۇل بۇرىنعى پرەزيدەنت يسلام كاريموۆتىڭ كەزىندە ەشكىمنىڭ ويىنا دا كىرمەيتىن ىستەر ەدى. قازىر شاۆكات ميرزيەەۆ ۇكىمەت پەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە تاعىلعان ايىپتى ءوزى تىكەلەي قاداعالاپ وتىر. ءتىپتى ول: «بىزگە سىن كەرەك. سىن ناتيجەنى الىپ كەلەدى»، - دەپ، جاستارمەن كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرعالى وتىر.

تەك بۇل عانا ەمەس، وزبەكستان پرەزيدەنتى ۇكىمەتتىك ورگاندار مەن قىزمەتكەرلەردى ءوزى دە اۋىر سىندارعا الا باستادى. مىسالى ول پروكۋرورلاردى «ەڭ ۇلكەن ۇرىلار» دەپ سىنادى. ول ءبىر سوزىندە: « پروكۋرورلار ەلدىڭ ەڭ ۇلكەن سورىنا اينالدى. ەگەر تازا ىستەمەسە، ونىڭ ءبارى جۇمىستان كەتەتىن بولادى»، – دەدى.

بۇرىن ەل ازاماتتارى الەۋمەتتىك ورىنداردىڭ قانداي دا ءبىر قيىنشىلىعىن، ەلدى مەكەندەردەگى اۋىز سۋ، گاز سەكىلدى شەشىلمەگەن پروبلەمالارىن، بيلىكتەگىلەردىڭ سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستارىن قۇقىق قورعاۋشىلارعا ايتۋدان جاسقانىپ كەلگەن. قازىر الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى اشىق ورتاعا سالىپ، ۇكىمەتتىڭ شەشۋىن تالاپ ەتەتىن قوعامعا اياق باسىپ كەلەدى. ءتىپتى جوعارى بيلىكتەگىلەردىڭ جەمقورلىعى تۋرالى دا اشىق ايتىلاتىن بولدى. بۇرىنعى تسەنزۋرادا ۇستالعان ازاماتتار اشىق پىكىر بىلدىرۋگە باتىلدىق ەتەتىن بولدى.

وسى ايدىڭ باسىندا ۇكىمەتى ۆاليۋتانى ەركىن باعامعا جىبەردى. شەتەل ۆاليۋتاسىن اينالىمعا كىرگىزۋگە رۇقسات بەردى. وزبەكستاندا كوپ جىلداردان بەرى العاش رەت شەتەل ۆاليۋتاسىن بانكتەردە لەگالدى تۇردە الماستىراتىن بولدى.

دەگەنمەن وزبەكستاندا بولىپ جاتقان رەفرمانىڭ الداعى ۋاقىتتا نەگە ۇلاساتىنى تۋرالى ايتۋ قيىن. بۇل رەفورما قانشالىق جالعاسادى، شاۆكات ميرزيەەۆ ءوزىنىڭ ليبەرالدى رەفورمالارىن قانداي ماقساتتا جاساپ وتىرعانى تۋرالى ءتۇرلى بولجامدار ايتىلۋدا. بىرەۋلەر بۇنى ستراتەگيالىق دامۋعا شارت-جاعداي جاساپ، مەملەكەتتىك جۇيەنى بەكەمدەۋ دەپ قارايدى. ال كەيبىر ساراپشىلار بۇل رەفورمالاردى قازىرگى پرەزيدەنتتىڭ بيلىكتى ءبىر ورتالىققا جۇمىلدىرۋ ءۇشىن جاساپ وتىرعان قادام دەپ سانايدى. مەيلى قالاي دەسەك تە وزبەكستان بيلىگى يسلام كاريموۆ كەزىندەگىگە قاراعاندا سىرتقا اشىق قارىم-قاتىناس ورناتىپ، ەل ىشىندە ەركىندىككە جول بەرىپ وتىر.

“The Qazaq Times”