ءماجىلىس سايلاۋى-2021: دەپۋتاتتىقتان دامەلىلەر كىمدەر؟

10 قاڭتارعا بەلگىلەنگەن پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ سايلاۋىنا تۇسەتىن ۇمىتكەرلەردى ۇسىنۋ كەزەڭى قاراشانىڭ 10-ى مەن 30-ى ارالىعىندا ءوتۋى ءتيىس. ازىرگە بەس پارتيا سايلاۋ الدىنداعى قۇرىلتاي-سەزىن وتكىزدى. پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا سايلاناتىن ماجىلىستەگى 98 ورىنعا جۇزدەگەن  كانديدات ۇسىنىلدى.

وتكەن اپتادا، 18 قاراشادا «اۋىل» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پاتريوتتىق پارتياسى ءماجىلىس جانە ءماسليحات سايلاۋىنا قاتىساتىن كانديداتتار تىزىمدەپ جاريالادى.

پارتيا اتىنان «مىڭنان استام ۇمىتكەردەن» تاڭدالىپ، ءماجىلىس سايلاۋىنا ۇسىنىلعان 19 ادامنىڭ قاتارىندا «سامۇرىق» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى داۋلەتكەرەي كاپۇلى، مەملەكەتتىك «حابار» ارناسىنىڭ ءتىلشىسى زەيىن الىپبەك، قازاق اكادەمياسىنا قاراستى ەكونوميكا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ءازىمحان ساتىبالدين، «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى داۋرەن قۋات، پارتيا توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، بىلتىر پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىسقان تولەۋتاي راحىمبەكوۆ، ءتىل مامانى قانات تاسىبەكوۆ، قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باسقارما توراعاسى قايرات ايتۋعانوۆ بار.

جۋىردا اتاۋىن «بىرلىك»-تەن «ادال»-عا وزگەرتكەن «جەتى جاسار» پارتيا 19 قاراشا كۇنى «دەپۋتاتتىقتان دامەلى» مۇشەلەرىنىڭ ءتىزىمىن تانىستىردى.  ماجىلىسكە ۇسىنىلعان 20 ۇمىتكەردىڭ اراسىندا پارتيا توراعاسى سەرىك سۇلتانعالي، پارتيا باسشىلارىنىڭ ءبىرى مۇرات قوجامقۇلوۆ، جۋرناليست ماقسات تولىقباي، سپورتشى ارداق نازاروۆ، بەلگىلى شارۋا-كاسىپكەر الماسبەك سادىرباەۆ ت.ب. ادامدار بار.

كەيبىر اقپارات قۇرالدارى ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆ پەن قازىرگى پرەزيدەنت توقاەۆتى ماقتانىش تۇتاتىن سەرىك سۇلتانعاليدىڭ پارتياسى بەلگىلى وليگارح تيمۇر قۇلىبايعا «تيەسىلى» ەكەنىن جازادى.

ءبىر مونشاققا تىزگەندەي ەتىپ 20 قاراشا «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى قۇرىلتاي اشتى. التىنشى شاقىرىلىمدا پرەزيدەنت پارتياسى نۇر وتاننان باسقا جەتى دەپۋتاتى ماجىلىستەن ورىن العان ەكى پارتيانىڭ ءبىرىن ساياسي دەربەستىگىنە كۇمانمەن قارايتىندار از ەمەس. ءوزىن «وركەنيەتتى وپپوزيتسيا» ساناسا دا، – «بيلىك پارتياسىن» ساياسي قارسىلاس كورمەيتىن  ۇيىم ماجىلىستەن 38 مۇشەسىن كورۋگە قۇمبىل.

ءبىر شوعىردىڭ ىشىندە كاسىپكەرلەردەن وزگە پارتيا توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ، اقىن قازبەك يسا، ازاماتتىق قوعام «ءسانديدات» دەپ سىنايتىن دەپۋتات دانيا ەسپاەۆا، دەپۋتات مەرۋەرت قازبەكوۆا، جۋرناليست-الاشتانۋشى سۇلتان حان ءجۇسىپ جانە ت.ب ادامدار بار. 2002 جىلدان بەرى باعىتىن بىرنەشە مارتە وزگەرتكەن پارتيانىڭ 200 مىڭعا تارتا مۇشەسى بار كورىنەدى.

ءماجىلىستىڭ التىنشى سايلانىمىندا جەتى ورىن يەمدەنگەن ەكىنشى پارتيا، بۇرىنعى قكحپ دا رەسمي اتاۋىنا رەبرەندينگ جاسادى. سايلاۋ قارساڭىندا «كوممۋنيستىك» سوزىنەن باس تارتقان سوڭ پارتيادان بۇرىنعى جەتەكشىسى ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ، تۇرعىن سىزدىقوۆ، گالينا بايماحانوۆا شىعىپ كەتتى.

2004 جىلى رەسمي تىركەلگەن «قازاقستان حالىق پارتياسى» 23 قاراشادا ءماجىلىس جانە ءماسليحات دەپۋتاتتىعىنا ۇسىنىلاتىن 125 كانديداتتىڭ ءتىزىمىن حابارلادى.

ماجىلىسكە ۇسىنىلعان ۇمىتكەرلەر اراسىندا قازىرگى ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ايقىن قوڭىروۆ، پارتيا حاتشىسى جامبىل احمەتبەكوۆ، يرينا سميرنوۆا، ماگەررام ماگەرراموۆ، ەرلان سمايلوۆ، ءاليا ماساليموۆا، ۆاسيلي كليماكوۆتار بار.

بۇگىن، قاراشانىڭ 25-ءى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن اتاۋى «نۇر-سۇلتان» دەپ وزگەرگەن ەلوردادا «نۇر وتان» سەزى ءوتتى. جيىندا پارتيا ءماجىلىس پەن ءماسليحات سايلاۋىنا ۇسىناتىن ۇمىتكەرلەر ءتىزىمىن ۇسىندى. «باستىقتار پارتياسىنىڭ» سەزىنە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن ونىڭ قىزى  داريعا نازارباەۆا، پرەمەر-مينيستر اسقار مامين، ءماجىلىس توراعاسى نۇرلان نىعماتۋلين قاتىستى.

سەناتتان كەتكەلى بەرى كورىنبەي كەتكەن «حاننىڭ قىزى» داريعا نازارباەۆانىڭ ساياساتقا قايتا ورالماق، دەپۋتاتتىقتان دامەلى. 126 ۇمىتكەردىڭ تىزىمىنەن پرەمەر اسقار مامين، ۆيتسە-پرەمەر ەرالى توعجانوۆ، ءماجىلىس توراعاسى نۇرلان نىعماتۋللين، پارتيا توراعاسىنىڭ ەڭ جاقىن ورىنباسارى باۋىرجان بايبەك، «انا ءتىلى» باسىلىمىنىڭ باس رەداكتورى جاناربەك ءاشىمجانوۆ، «سامۇرىق-قازىنا» قورى باسقارماسىنىڭ توراعاسى احمەتجان ەسىموۆ، ەديۋكەيتور ساياسات نۇربەك، اقورداشىل ساياساتتانۋشىلار ايدوس سارىم مەن ەرلان سايىروۆ، ەكس-پرەزيدەنتكە ارناپ ەسكەرتكىش تۇرعىزۋ تۋرالى باستاماسى ءۇشىن جاستاردىڭ سىنىنا ۇشىراعان ءمادي احمەتوۆ، بەيپىل سوزىمەن باسى داۋعا قالعان باحىتبەك سماعۇل مەن «جىل قارعىسشىلى» بەكبولات تىلەۋحانوۆ ت.ب. ەسىمدەرىن كورۋگە بولادى. ونىڭ 77-ءسى پرايمەريز قورىتىندىسى بويىنشا، ال قالعان 49 ۇمىتكەر پارتيا كوسەمىنىڭ تاڭداۋىمەن انىقتالعان.

توقاەۆ سايلاۋالدى باعدارلاماسىن مالىمدەگەن جيىندا باق وكىلدەرىنە بەينە ءتۇسىرىلىم جاساۋعا جانە تىكەلەي ەفيرگە شىعۋعا تىيىم سالدى. تەك وزدەرى دايارلاعان ۆيدەو ماتەريالداردى تاراتۋ كەرەكتىگىن ايتقان. اسكەريلەر كۇزەتكەن، جۋرناليستەر كىرگىزىلمەگەن قۇرىلتايدا شەنەۋنىكتەر ءبىر-بىرىنە قوشەمەت كورسەتۋدە ايانىپ قالعان جوق.

پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسى – ماجىلىسكە رەسمي تىركەلگەن پارتيالار ۇسىنعان ۇمىتكەرلەر  عانا سايلانا الادى. 2018 جىعى زاڭ وزگەرىسىنە ساي ازماتتار ءوز بەتىنشە سايلاۋعا تۇسە المايدى. ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلەرى مەن وپپوزيتسيا وكىلدەرى مۇنى ساياسي الاڭدى مونوپوليالاۋ، جەكەلەگەن ازاماتتاردىڭ سايلاۋ-سايلانۋ قۇقىعىن شەكتەۋ، بيلىكپەن كەلىسىمگە كەلگەندەر عانا مۇرسات بەرەتىن قاتە شەشىم دەپ سىنايدى.

وسى ۋاقىتقا دەيىن بىرنەشە ازاماتتىق قوزعالىستار مەن ۇيىمدار پارتيا قۇرۋعا جانە رەسمي تىركەلۋگە تىرىسقان. الايدا ولار قۇرىلتاي، سەزد وتكىزۋگە، ىنتالى ازاماتتاردىڭ باسىن قوسىپ جيىن وتكىزۋگە بيلىك تاراپىنان الدەبىر كەدەرگىلەر جاسالعانىن ايتادى.

رەسمي تىركەلگەن التى پارتيانىڭ ءبىرى جسدپ وسى اپتادا سەزىن وتكىزىپ، پارتيالىق ءتىزىمىن جاريالاۋى ءتيىس.

"The Qazaq Times"