Tramp "Zıjin" ordasında. Foto: CNN.com.

Qıtay basşısı sätti sauda mämilesin tanıtıp, AQŞ prezidentin Beyjiñdegi tarihi orın «Zıjiñ» ordasın aralattı.  Sol arqılı Aq üy basşısına jaqsı äser qaldıruğa tırıstı. Al, Tramp Soltüstik Koreya mäselesi boyınşa Qıtayğa qolqa salumen boldı, tipti Qıtay-Soltüstik Koreya arasındağı sauda baylanısın toqtatudı közdedi.

Bwl ret eki el arasında qolğa alınğan  sauda mämlesiniñ qwnı şamamen 9 milliard AQŞ dolların qwraydı.  Qıtay jağı Tramptıñ wşağı Beyjiñge qonudan bwrın  AQŞ-pen jasasqan sauda kölemi $ 27 milliardtan asıp ketkenin jariyalap ülgergen edi. Särsenbi küni tüsten keyin Qıtay men AQŞ basşıları jäne olardıñ hanımdarı, Beyjiñdegi «Gu-Goñ» tarihi qorğanın jäne onıñ işindegi «Zıjin ordasın» araladı. Sonday-aq,  dästürli Beyjiñ teatrın birge tamaşaladı.

Tramp Beyjiñge kelerden bwrın Oñtüstik Koreya saparı kezinde KHDR-ğa qarata qatañ eskertu jasap, Kim Joñ Unğa bağıttalğan zildi sözderin aytıp edi. Japoniyağa da Soltüstik Koreyanıñ artıp kele jatqan yadrolıq qaupine qarsı ortaq küresu turalı söz etisken. Tramptıñ bwl retki Aziya elderindegi saparı 12 künge deyin jalğasqalı otır. Bwl Aq üy basşılarınıñ soñğı 25 jıldağı osı aymaqtağı eñ wzaq saparı. Aziya-Tınıq mwhittiñ 5 eline jäne eki eldegi halıqaralıq mäjiliske qatıstı. Zamannıñ tanımal keyipkerine aynalğan Tramptıñ bwl saparı turalı «WSJ» basılımınıñ sarapşısı Jerald Seyb (Gerald F. Seib) kölemdi saraptama jariyaladı.

Prezident Tramp Qıtay törağasımen bwdan bwrınğı kezdesui kezinde, barlıq amaldı qoldana otırıp, Soltüstik Koreyağa qısım tüsirudi talap etken bolatın. Qıtay bolsa, yadrolıq soğıstıñ biri biltesin, biri ottığın wstağan eki eldiñ de saudadağı eñ ülken seriktesi. Tramp Oñtüstik Koreyada jasağan bayandaması kezinde, «Qıtay ne üşin älemdi dürliktirgen bwl körşisine kömektese beredi?» degen saual tastap edi. Ol Beyjiñge attanğan kezde, Aq üy lauazımdılarınıñ biri Qıtay men Soltüstik Koreya baylanısı turalı jurnalisterdiñ swrağına: «Bwl eki el arasındağı qarjılıq baylanıs BWW tarapınan şekteuge wşırağan. Eger kezdesu kezinde Tramp Şi Jinpiñge ol turalı söz qozğasa, bwl alañdauşılıq tuğızadı. Kerisinşe, AQŞ Qıtaymen bolğan sauda-ekonomikalıq baylanıstı nığayta tüsse, onda Qıtaydıñ Soltüstik Koreyamen bolğan astırtın baylanıstarı özdiginen bwzılatın boladı», – degen pikir bildirgen.

Qıtay SİM ökili bolsa: «Qıtay qaşanda BWW -nıñ erejelerine boyswnadı. Äri BWW bekitken sankciyalardı orındaydı. Bwl turalı qandayda bir zañ bwzuşılıqtardı tizgindeuge dayınbız», – degen edi.  Al, aldınğı pikir bildirgen Aq üy lauazımdısı Tramptıñ kezdesu kezinde «AQŞ pen Qıtay arasındağı asa teñsiz ekonomikalıq baylanıs» nemese «ädiletsiz bäsekelik orta» degen sekildi pikirlerdi aytuı mümkin dep boljağan bolatın.

Al, joğarıdağı aq üy mänsaptısı kezekti saparında Donald Tramp «Qıtay men AQŞ arasındağı asa teñsiz ekonomikalıq baylanıs » nemese «ädiletsiz bäsekelik orta» degen siyaqtı pikir aytuı mümkin dep twspaldar jasaydı.

AQŞ pen Qıtay arasındağı 9 mlrd dollar kölemindegi sauda şartına General (General Electric Co.) elektr kompaniyası, Smithfield Foods Incb kompaniyası, Qıtay-Mıs kompaniyası qatarlı iri käsiporındar qol qoydı. AQŞ sauda ministri Uilbur Rosstıñ jasağan mälimdemesinde bwl qadamdarğa qarap, eki eldiñ sauda ıntımaqtastığınan zor ümit kütetinin jetkizdi. Sonımen birge kelisim Tramp saparınıñ oñ nätijesi jäne Qıtaydıñ ädiletsiz äreketin tejep, bülingen arnalardı qayta qalpına keltiru dep bağaladı. Degenmen, Tramptıñ osıdan bwrın Qıtay biligine qaratqan auır sözderi turalı pikir bildirmedi. Degenmen, Uilbur Ross eki eldiñ jetpekşi maqsattarınıñ eki basqa ekinin moyındadı.

Sarapşılar men diplomattar jaqında ğana Qıtaydıñ eñ ülken biligin mıqtap qolğa alğan Şi Jinpiñ sauda qatınasın tübegeyli damıtuğa qwlıqtı bola qoymas dep boljaydı. Sebebi, sauda qatınasınıñ damuı AQŞ-tıñ Qıtay bazarına teñdey ıqpal etuine alıp keledi, al onı Qıtay basşısınıñ toqtatuı qiınğa soğadı. Bir qarağanda, Qıtay basşısı sauda isterinde keñ peyildilik körsetip, Tramppen kelisimge talpınğan beynede. Biraq, bwl mämile Tramp üşin jağımdı bolğanımen, eki el arasındağı sauda qaqtığısın joya almaydı dep qaraydı.  Al, ekonomister bolsa, bwl kelisimderdiñ eki el arasında sauda tapşılığın kişireyte almaytının aytadı. Oksford Ekonomika institutınıñ  saraptauınşa eki el arasındağı sauda tapşılığı biıldıñ özinde 340 mln AQŞ dolların qwraydı. Bwl ötken jıldağıdan 347 mln dollarğa köp.

AQŞ-tıñ birqatar sauda ökilderi, Tramp Qıtaydıñ saudadağı zañsızdıqtarına tölem talap etetin bolsa, Qıtayda bwğan eregesip, ese qaytaruğa tırısuı mümkin dep alañdaydı. Al, AQŞ-tıñ Soybean eksport wyımınıñ Soltüstik Aziya elderindegi jauaptısı Paul Burktıñ aytuınşa, atalğan wyımğa qırküyekte Qıtaydıñ Auılşaruaşılıq jäne Sauda ministrligi jağınan aşıq eskertu jasalğan. Sonımen birge jinalıstarda Qıtay ükimetiniñ ökilderi «Egerde sauda belgisiz sebeptermen toqtap qalatın bolsa, ökiniş arqalaytın bolasıñdar» degen sekildi eskertu berip, sol arqılı AQŞ-tıñ tanımal önimder öndiretin käsiporındarına qısım tüsirgenin jetkizdi. Tramp saparı kezinde qol qoyğan sauda ökilderiniñ bäri de eki el arasındağı sauda mümkindikterin bwzıp almaudı köbirek talap etti. Partner Reinsurance-tiñ bas atqaruşısı Tad Uelker (Tad Walker) bolsa Qıtaymen kelisim barısında Tramptıñ bwdan köri baysaldı da aybattı qalpın saqtauın tileytinin de aytıp saldı. Ol jäne öz kompaniyasınıñ Qıtay bazarına kiruine rwqsat alu üşin 2015 jıldan beri kütip kele jatqanın ayttı.

Bir sözben aytqanda, Tramp öz eliniñ birqatar iri kompaniyalarınıñ Qıtay bazarına kiruine jol aşıp qayttı. Köpten bergi eki el arasındağı saudadan örbigen kirbeñdikti joyıp, erkin sauda men ädiletti narıq ortasın qalıptastıruğa tırısqanday körindi. Tramp bwl arqılı Qıtaydı öz degenine köndirip, Soltüstik Koreyamen bolğan sauda baylanısına tosqauıl qoyğısı kelgeni bayqaladı. Degenmen, bwğan Qıtaydağı teñdessiz bilikti şeñgeldep otırğan Şi Jinpiñniñ berer jauabı da dayın sekildi. Bwl jolı Tramptı Qıtay tarihındağı eñ ülken saltanatpen kütip aldı. Onısı Şi-diñ el işindegi ıqpalın arttıruğa, älemge döñaybatın körsetuge jasağanı deuge boladı.

“The Qazaq Times”