Tramptıñ bastı qarsılastarı Putin men Şi Jinpiñ. Foto: express.co.uk.

Tramp Qwrama Ştattıñ prezidenti bolğalı beri «Amerika – köşbasşı» sayasatın jolğa qoyıp, AQŞ-tıñ ekonomika, qauipsizdik jäne basqa da jaqtardağı liderlik ornın bekemdeuge tırısıp keledi. Tramp keşe AQŞ-tıñ wlttıq qauipsizdigi boyınşa strategiyanı jariya etti. Onda AQŞ söz joq mıqtı boluı kerek, olay bolmasa Resey men Qıtay Qwrama Ştattıñ älsizdiginen paydalanıp ketedi» degen pikirler de aytıldı. Bwl turalı BBC-diñ resmi saytı habarlağan edi.

Tramptıñ aytuınşa, Qıtay men Resey «revizionistik» rejimder, olar AQŞ-tıñ maqsat mindetterine qarsı keledi. Ol sözinde Qıtaydıñ älemdik saudadağı ambiciyasına qarsı josparlar jaylı egjey-tegjeyli aytıp ötti. Dese de, Reseymen ıntımaqtasu nemese qarsı twru turalı köp toqtalmağan. Tek, Peterbordağı jarılıs josparlağan qılmıstıq toptı tabuğa kömekteskenine rahmet aytıp, Putinniñ arnayı qoñırau şalğanına rizaşılıq bildirgen.

Äskeri quat pen ekonomikada älem aldında köş bastağan AQŞ üşin köşbasşılıq orın saqtap twru asa mañızdı. AQŞ-tan keyin armiya quatı jağınan Resey, ekonomika quatınan Qıtay kele jatır. Resey armiyasın jıl sayın keñeytip, Europa elderimen şekaralas aumaqta jäne Orta Şığıstağı äskeri qadamdarın jiilete tüsude. NATO-nıñ jolın tosıp, Europa elderin kölemdi äskeri oqu-jattığular arqılı qorqıtuda. Reseydiñ birşama damığan äskeri önerkäsibi 2030 jılğa deyin äskeri tehnikaların tolıqtay jañartuğa äreket etude.

Qıtaydıñ quattı ekonomikası AQŞ-tan keyin älemniñ ekinşi ülken ekonomikası dep tanıldı. Qıtaydıñ ekonomikalıq ıqpalınıñ artuı Aziyanıñ şığısındağı jäne Oñtüstik, Oñtüstik Şığısındağı AQŞ ıqpalın älsiretuge äreket ete bastadı. «Bir beldeu, bir jol» bağdarlaması älemniñ eñ negizgi energiya qorı sanalatın elderden ötedi jäne belsendi ekonomikalıq aymaqtardı twtastıradı. Atalğan joba jüzege asar bolsa, bwl AQŞ-tıñ öñirdegi ekonomikalıq ıqpalın barınşa tömendetedi.

«Bizdiñ aldımızdağı Amerikanıñ ıqpalına, qwndılığına jäne baylıqtarına qızığıp otırğan baqtalas derjavalar – Resey men Qıtay», – dedi prezident Tramp. Aq üy jariyalağan strategiyada Mäskeu men Beyjiñniñ ekonomikasın erkin äri aşıq etuge, armiyasın keñeytip, aqparat pen internetti baqılauğa aluğa, sol arqılı qoğamdıq pikirdi baqılauda wstap, öziniñ ıqpalın keñeytuge müddeli bolıp otırğanı turalı aytılğan. Sonımen birge Reseydiñ öziniñ «Wlı derjava» degen qalıbın qayta tikteuge, şekarasına jaqın aumaqqa ıqpalın jürgizuge tırısıp otırğanı da söz bolğan. «Resey men Qıtay demokratiyanıñ qwndılıqtarına şekteu qoyu maqsatında aqparattıq instrumentterdi paydalanıp otır» delingen atalğan strategiyada.

Tramp jaña wlttıq doktrinağa qauipsizdik turalı tört tarmaqtı bekemdegen. Aytalıq, Dini terrorizmge qarsı twru jäne migraciyanı şekteu; Energetikadağı täuelsizdik jäne ekonomikalıq qauipsizdik; Armiyanı küşeytu jäne modernizaciyalau, qauipsizdik taraularındağı milliondağan jwmıs orındar jäne «küşke bağınğan tınıştıq»; Qwrama Ştattıñ älemdegi ıqpalın arttıru. Küşke bağınğan tınıştıq wstanımın Rim imperatorı Adrian men Tramp zor qwrmetin bildiretin AQŞ-tıñ Oñtüstik-Soltüstik soğısı kezindegi prezidenti Ronal'd Reygan wstanğan edi. Tramp jaña strategiyanı jariyalağan kezinde ädetinşe «Amerika köşbasşı» sözin birneşe ret qaytaladı.

AQŞ-tıñ jaña strategiyası özine Europa men Aziyanıñ şığısındağı Resey men Qıtaydan keletin ğasırlıq qauipterdiñ aldın aluğa bağıttalsa kerek. Bwl aldağı uaqıtta Resey men Qıtaydıñ da jaña strategiyalıq qauipsizdik pen damu josparların tüzuine sebep boluı da mümkin. Derjavalar tiresi, liderlik sayasatqa tayanğan alıptar ayqası älemdik geosayasatqa da ülken özgerister alıp kele jatır.

“The Qazaq Times”