Qay eldiñ biliginde twraqsızdıq bolsa, «IM» küşteri sol elde payda boladı

2014 jılı mausım ayında özderin «Islam memleketi» dep atağan terrorlıq wyım «Halifat» qwrğanın jariyaladı. Sol kezde Abu Bakr äl-Bağdati osı toptıñ lideri retinde alğaş jwrt közine tüsti. Alayda, üş jıl ötkennen keyin, Süriya men Iraktağı atalğan toptıñ negizgi ortalıqtarı Rakka men Mosul qalası azat etildi. Olar basıp alğan aymaqtarda terrorizmge qarsı küşter üzdiksiz jeñiske jetip, terrorlıq wyım jeñiliske wşıradı. Osınday jağdayda özderin «Islam memleketi» dep atağan lañkesterdiñ küni tolıqtay battı deuge bola ma?

«IM» küşteriniñ Irak pen Süriyadağı jeñilisterine qarap, olardıñ küni battı dep quanuğa erte. Sebebi, bwl turalı taldau jasağan AQŞ jäne Europa sarapşılarınıñ bäri derlik olardıñ soñğı bir jıldağı älemdik bağıt alğan äreketterin alğa tartadı. «IM» küşteri Irak pen Süriya jerinde partizandıq soğıs jürgizumen birge aldağı ıqpal kölemin älemniñ jer jerine keñeytkenin bayqaymız. Birneşe ayğa sozılğan Mosul soğısı kezinde «IM» küşteri öziniñ taktikasın özgertip äreket jasauğa qabiletti ekenin tanıttı. Sonımen birge, tabandı qarsılıq körsete alatının da bayqattı.

Atalğan wyım, Irak pen Süriyadağı soğıstarda jeñiliske wşırağanımen osı qaqtığıstarda olar köptegen täjiribe jinağanı da anıq. Sonımen birge jaqtastarın älemniñ jer-jerine taratıp, qalağan elinde terakt wyımdastıra alatının däleldedi. Bwnıñ özi «IM» terrorlıq tobımen küresudiñ qiındığın ayğaqtaydı. Irak pen Süriya jerindegi atalğan wyımnıñ jeñilisi jer-jerden kelgen jihatşılardıñ endi eline qaytıp, terrorizmniñ keñ taraluına ıqpal etip otırğanı tağı bar.

2014 jılı mausımda äl-Bağdati Mosul qalasında «Islam memleket» dep atalatın halifat qwrılğanın jariyalap, birneşe aptanıñ işinde Irak pen Süriyadan kölemi Britaniya aralına teñ keletin aumaqtı tartıp aldı. Osıdan keyin AQŞ bastağan halıqaralıq terrorizmge qarsı koaliciya atalğan topqa qarsı küresti bastadı. Däl qazir «IM» tolıq jeñilse de, endi ne bolmaq degen swraq bwrınğıday qala berdi?

Batıstıq sarapşılardıñ pikirine sener bolsaq, olar Irak pen Süriya jerinde belgili bir territoriyanı ielep qaludı maqsat etpegen. Tek älemniñ är tükpirindegi jihadşılardı partizandıq soğısqa şaqırğan. Olay deytinimiz «IM» terrorlıq tobınıñ mausım ayında taratqan audio mälimetterinde «halifattıñ» küni battı degendi joqqa şığardı äri «negizgi bekingen aymaqtarınan ayırılu jeñilisti tüsindirip bere almaydı» degen sözderdi alğa tartadı. Odan sırt bükil älemde maqsatına jetuge tırısadı. Belgili bolğanday olar Filippinde, Oñtüstik Şığıs Aziya jerinde, Soltüstik Afrikada maqsattarına jetuge tırıstı. Olardıñ bastı nısanalarınıñ ekinşi leginde Ortalıq Aziya elderi de twrğanı anıq. Bwl qadamdarınan olardıñ kelesi soğıstı öziniñ bastı qarsılastarınıñ jerinde jürgizuge tırısatının bayqau qiın emes. Aytalıq, endi «IM» küşteri AQŞ, Wlıbritaniya, Germaniya qatarlı elderde beleñ aluı da mümkin.

«IM» küşteri turalı mälimetterge jüginsek, älemniñ 100-ge juıq elinen 40 mıñnan asa jihadşı atalğan topqa tartılğan. Top talqandalğannan keyingi olardıñ jağday qalay bolatını da, qazir älem elderiniñ alañdauşılığın tudırıp otır. Olardıñ endigi qadamı turalı köptegen boljamdar aytıladı. Sonıñ biri «The New York Times» basılımı sarapşılarınıñ aytuınşa, olar derlik öz elderine tarap ketpeui mümkin, küş toptap kelesi bir orında soğıs tudıruğa tırısadı degendi aytadı.

«IM» küşteri turalı zertteuler jasağan, «bin Ladenniñ öliminen «IM» wyımı jaralğanğa deyin» attı kitaptıñ avtorı Ali Sufannıñ boljauına qarağanda, «IM» talqandalğannan keyin qwramındağı sodırlar Oñtüstik Şığıs Aziyadağı, Soltüstik Afrikadağı jäne Kavkazdağı jihadşılarğa qosıluı mümkin eken. Londondağı Birikken korol'dik instituttıñ Qauipsizdik jäne qorğanıs mäseleleri jönindegi jetekşisi Karin Fon Hipper öziniñ BBC-ge bergen swhbatında joğarıdağı boljamğa kelisedi. Ol sözinde: «Irak pen Süriyadağı «IM» küşteriniñ talqandaluı olardı tolıqtay joyıldı degen söz emes. Meniñ oyımşa, jihadşılar bir mezgil jasırınıp qaladı da qaysı eldiñ biliginde twraqsızdıq bolsa, sol jerde payda bolıp, maqsatın jüzege asıruğa tırısadı», – degen oyın aytadı.

«IM» küşteri talqandalğan Irak pen Süriya jerinde de tolıqtay tınıştıq ornay qoyğan joq. Toptıñ qaldıqtarı äli de jergilikti halıq pen bilikke qater töndirip otır. Ali Sufannıñ körsetken mälimetine negizdelgende mwnday qaldıq küşter Livannıñ şığıs böleginde şoğırlı türde toptasqan. Atalğan mañda lañkestik toptıñ birneşe mıñ müşesi toptasqan. Sarapşılardıñ pikirinşe AQŞ pen onıñ odaqtastarı Irak pen Süriyadağı soğısta jeñiske jetkenimen, osı aymaqtağı jäne dünieniñ jer-jerinde terroristerdi tolıq tazartuğa qauqarsız bolmaq.

AQŞ-tıñ bwl küreste äsker sanımen olardıñ quatın jıl sayın arttırıp kele jatqanı şın. Degenmen, Irak jerinde bolsın, Auğanstanda bolsın 20 jılğa jaqındağan wrısta Qwrama Ştattıñ tolıqqandı jeñisin köre alğamız joq. Mäskeu bolsa Süriyadağı soğısta Başar Asadqa qarsı barlıq küşterdi terrorlıq top retinde soqqıladı. Alda, Reseydiñ özine de tönetin qauipter bärinen salmaqtı bolmaq. Äsirese, Kavkaz öñirine jihadşılar toptalsa bwl Reseydiñ tınıştığına eñ ülken qater.

Osılardan alıp qarağanda, Irak pen Süriyadağı «IM»-ge qarsı soğıs, terroristik küşterdiñ jaña däuirin aştı. Bwl beyne ileuin talqandağannan keyin aynalağa bıtıray tarağan qwmırsqalar sekildi, köptegen eldi terrorizmge qarsı küresti küşeytuge itermelep otır. Olar endi älemge keñ taralıp, kez-kelgen eldegi biliktiñ älsizdiginen paydalanıp, maqsattarın jüzege asıruğa tırısadı. Ortalıq Aziya elderi Orta-Şığısqa jaqın aymaq bolğandıqtan bizge de köleñkesi tüspey qaladı dep aytu qiın. Jaña sın qater aldında el birligi sınğa tüsse, bilikke de ülken sın. Sebebi, jaña qater endigi jerde halıqpen sanaspaytın biliktiñ qanday da bir qateligin keşirmeydi.

“The Qazaq Times”