Қазақстанда бизнес орталықтарды жалға алушылар саны азайып жатыр. Фото: reactor.inform.kz

Қазіргі таңда Алматы және Астана қалаларында коммерциялық жылжымайтын мүлік саны жыл сайын артып келеді. Ұсыныс көп, сұраныс аз. Бағалары да арзандап жатқыны белгілі. Бос тұрғаны қаншама. Бұған қоса ЭКСПО көрмесі үшін салынған ғимараттарда кейін жалға беріле бастайды. Бұл нарықтағы коммерциялық тұрғын-жайлардың санын одан ары арттырмаса, кемітпесі анық.

IGM консалтингтік компаниясы ұсынған ақпаратқа сүйенсек, 2016 жылы «В» класына жататын кеңселердің бағасы 6%-ға (шаршы метрі 3 253 теңгеден 3 057 теңгеге дейін төмендесе, «А» класындағы орындар керісінше, орташа есеппен  5,2%-ға дейін қымбаттаған.

Жылжымайтын мүлік нарығындағы сарапшылардың сөзінше, коммерциялық тұрғын-жайларды жалға алу құнына ішкі және сыртқы факторлар әсер етіп отыр. Негізгі себеп – тек теңгенің әлсіреуі ғана емес, рубльдің әлсіреуі. Осы тұрғыда Қазақстанның жылжымайтын мүлік нарығы да Ресейдегі экономикалық жағдаймен тығыз байланысты екеніне көз жеткіземіз. Әрі мұнай бағасының құбылмалығы жылжымайтын мүліктің арзандауына негіз болып отыр.

Mercury Properties компаниясының стратегия және бизнесті дамыту жөніндегі директоры Әмірхан Омаровтың сөзінше, экономикалық жағдайдың қиындауына байланысты соңғы уақытта кеңселерді жалдайтындар саны айтарлықтай төмендеген. «Кейбір компаниялар банкрот болып жатыр, кейбірі өздерінің шығындарын оңтайландыру үшін штатты қысқартып, қымбат кеңселерден шағын әрі кішігірім орындарға көшуде. Бос қалған орындар саны өсіп,ондай жерлерге клиент табудың өзі қиын болып тұр», - дейді ол.

Ал нарықтағы кейбір ойыншылар тек қана Астанада орналасқан «А» және «В» класты бизнес орталықтарының шамамен 35 мың шаршы метрі бос қалғанын айтады. Жалға алатын кейбір компаниялар болса өзінің бюджеттерін 10–15%-ға қысқартқан. Бұдан бұрын ірі жалға алушылар шаршы метрі үшін шамамен 40 долларға дейін келісім жасаса, қазіргі орташа баға 30-35 доллар.

Бұдан бөлек, девальвация және тұтынушылар сұранысы мен сатып алу қабілетінің төмендеуі салдарынан жалға алушылар мен берушілер бірнеше проблемаға тап болды. Біріншіден, доллардың күрт қымбаттауына байланысты арендаторлар жалға алынған жердің бағасын АҚШ ақшасымен төлей алмайтындай жағдайға жетті. Қарапайым мысал, осыдан екі жыл бұрын 2015 жылдың күзінде MEGA ойын-сауық орталығы басшылығы мен нарықтағы ірі ритейлдердің арасында жалға берілген орындардың доллармен белгіленуіне қатысты дау туындаған. Салдарынан бренд дүкендер бір тәулікке жабылып, бұл оқиға әлеуметтік желілерде де қызу талқыланған еді. Екіншіден, саудамен айналысқандары жалға алынған жердің құнын тауар айналымынан түскен пайда үлесіне байланысты төлейтін болды. Мұндай жүйе бұрын тек ірі ритейлерлерге ғана тән болатын.

Ал енді мына мәліметке қараңыз. Алматы Қазақстандағы «А» класты сауда орындары ең көп салынған қалалардың көшін бастап тұр. Алматының әрбір тұрғынына орталықтардың 334 шаршы метрі, астаналық бір тұрғынға 225 шаршы метр тиесілі бола алады. Яғни, бұл екі бас қалада сауда орындарының және ондағы бос тұрған алаңдардың көп екенін көрсетеді. Әрине бұл жалға алушылар үшін тиімді шығар. Себебі баға арзан болады.  Бірақ осыған қарамастан бизнес орталықтар мен ойын-сауық орындарын салу азаймай отыр. Тиісінше, бұл экономикадағы кірістің азаюына ықпал ететіні анық.

Мынаны да айта кетейік. Биылғы жылдың маусым-қыркүйек айларында өтетін ЭКСПО-2017 аумағының жалпы көлемі шамамен 173,4 гектарды құрайды. Оның 25 гектары көрме кешеніне арналған болса, қалғаны кеңселер мен қонақ үйлер, ойын-сауық орталығы, тұрғын үй кешендері болмақ.

Жылжымайтын мүлік жөніндегі сарапшы Даниял Байболовтың сөзінше, 2018 жылға қарай бос қалған кеңселер саны екі есе өсуі мүмкін. «Қазіргі жағдай оңай болып тұрған жоқ. Бизнес орталықтарындағы бос алаңдар 30%-ды құрап отыр. Көптеген компаниялар кеңселерін жауып, ғимараттар босап жатыр, бәсекелестік артып келеді. Кейбір бизнес орталықтар бағаны әдейі арзандата бастады. Коммерциялық ғимарат иелерінің табысы азайды. Ал 2018 жылға қарай бос кеңселер саны қазіргіден де көп болады деп ойлаймын», - дейді сарапшы.

Ал егер ЭКСПО көрмесі өткеннен кейін ондағы ғимараттар жалға берілетін болса, онда кеңселер қоры тағы арта түседі. Біріншіден, бұл сұранысқа сай болмайды деген сөз. Екіншіден, ғимараттарын, сауда орындарын жалға беріп отырғандардың жағдайын тағы қиындата түседі. Нәтижесінде ешкімге керексіз «жансыз» ғимараттар саны арта бермек.

“The Qazaq Times”