«№1 халық жауы»: Алматыда Әбілязов пен Мамай жақтастарының митингі өтті (фотобаян)

Алматыда Әбілязов пен Мамай жақтастары «Қытай экспансиясына қарсылық» митингін өткізді. Митинг белгіленген Ш.Уәлиханов алаңын полиция қоршауға алып, бірнеше белсенді ұсталды. Сол аумақта ғаламтор бұғатталды.

Оқиға орнында болған тілшілеріміздің мәліметінше, алаңға 270-ке тарта адам жиналған. Олар «Қытай экспансиясына жол жоқ!», «Үкімет, Қазақстанды саудаға салма!», «Назарбаев – халық жауы!», «Саңырау президент керек емес!» деген плакаттар ұстап тұрды. Кейбірі Қазақстан шенеуніктеріне жеке санкция салуды сұраған плакаттармен шыққан.

Демпартия жақтастары көрнекі материалдарын ұстап тұр. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Митинг басталған кезде Жанболат Мамай жиынға қатыспақ болған 7 адамды полиция ұстағанын айтты. Саясаткер егер азаматтық белсенділер босатылмаса, шеруді жалғастыратын ескертті.

Митингке қатысушыларын ұстау сәтінен. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: Есдәулет Қызырбекұлы

Демпартия бастамашыл тобының жетекшісі Жанболат Мамай жақтастарымен бірге мінберде сөйлеп тұр. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Алаңда сөз сөйлеген белсенді Абзал Достияров:

«Қазақтың бүкіл байлығы ұстағанның қолында, тістегеннің аузында кетті. Осыған мүмкіндік беріп отырған бүгінгі Назарбаев - Тоқаев билігі. Біз Назарбаев билігіне қарсы тұрамыз. Қытай экспансиясына қарсы тұрамыз. Өйткені біз үндемесек, Қытайға жұтылып кетеміз», – деді.

Оппозиция және қоғам қайраткерлері: Рысбек Сәрсенбайұлы, Ермұрат Бәпи, Балташ Тұрсымбай, Еркін Рақышев т.б. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Көшелер жабылып, полицияның қатаң қадағалауына қарамастан шеруге жиналғандар саны арта бастады. Кейіннен алаңда Балташ Тұрсынбаев, Гүлжан Ерғалиева, Ермұрат Бапи, Рысбек Сәрсенбайұлы, Еркін Рақышев сынды белсенділер бой көрсетті.

«Ел мен жер» қозғалысының төрағасы Балташ Тұрсынбаев алаңға жиналғандарға: «Құрметті қазақ халқы, құрметті қазақстандықтар! Бүгін жиналып, жігерленіп, ұлтқа жандарың ашып, минингке келгендеріңе рахмет айтамын. Егер билікке мінездеме берсек: бұл билік – сатқын, бұл билік – жемқор, бұл билік – ұры! Осы үш сөз жетеді!», – дед

Митингке жиналғандар. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Бүгінгі шеруге Қазақстанда ресми тіркеуден өтпеген екі ұйым – Қазақстан соты экстремистік деп таныған «Қазақстанның демократиялық таңдауы» қозғалысының жетекшісі, қуғындағы бизнесмен Мұхтар Әблязов пен «Демпартия» жетекшісі Жанболат Мамай мен шақырған. «Демпартия өкілдері» Қытай зауыттарының салынуына қарсылық білдірсе, ҚДТ жақтастары саяси тұтқындарды бостауды талап етті.

Белсенді Жанна Ынтымақова елді бірігуге шақырды. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Өзін Жанна Ынтымақова деп таныстырған белсенді екі жылдан бері құқық қорғау органдары тарапынан негізсіз қудалап, қысым көрсетіп келе жатқанын айтады.

«ҚДТ мен Көше партиясының қаншама жақтастары сотталды. Олар террорист емес, жай ғана азаматтық белсенділер. Құқығын талап еткендердің еркіндігі қайда? Саяси тұтқындарды дереу босатсын. 35 адамды соттап тынды, 6 белсенді өлді, 100-ден астам адамға іс жүріп жатыр. Мен митингке телефонымды өшіріп, үйге тастап, сытылып қашып келдім. Қаншама пікірлес жақтастарым үй қамақта отыр, жібермеді. Әдеттегідей митингке бірер күн қалғанда үй алдында полиция көз алмай күзетіп отырады. Басты талабым – саяси тұтқындарға бостандық берсін, Қытайдың 56 зауытын кіргізбесін, азаматтарды пікірі үшін қудалау тоқтатылсын!», – деді ол.

Бейбіт жиын барысында Медеу аудандық полиция басқармасының қызметкерлері журналистердің айқындаушы форма киініп жүргеніне қарамастан қайта-қайта куәліктерін тексерді. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Демпартия жақтасы қазақ қоғамында "оспадар" атанған Қытай елшісі жайлы плакат ұстап тұр. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Жиын өткен маңда бірнеше полиция көлігі сақадай сай тұрды. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Наразылық жиыны өткен аумақта медицина қызметі мен күштік құрылымның коммуникация бригадасының жылжымалы көліктері болды. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Митинг өткізу орны ретінде белгіленген Шоқан Уәлиханов ескерткішінің алдындағы Шевченко көшесінің Достық және Қонаев көшелері арасындағы бөлігі жабылды. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Қарсылық акциясы барысын әдеттегідей азаматтық үлгіде киінген құзырлы орган қызметкерлері бақылап-бағып жүрді. Олар көбіне көзілдірік пен бетперде тағып, бас киімін бастыра киеді әрі құлағына құлаққап не қолына рация ұстап жүреді. Оқиға орнынан түрлі фото-бейне материалдар түсіреді. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Саясаткер Жанболат Мамай. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Наразылар кезектесе сөз сөйледі. Спикерлердің көпшілігі Қазақстанның бүгінгі жағдайын "авторитарлық режим" деп бағалады. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

БАҚ өкілдеріне арналған, бірақ не электр желісі, не интернеті жоқ аумақ. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Наразылардың бірі Қытай экспансиясына қарсылық білдіріп тұр. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Әкімдікпен келісілген бұл жолғы митингке азаматтық қоғамда "билікшіл титушка" ретінде аталып кеткендер де келді. Дегенмен бүгінгі жиында әкімдік пен билік партиясын жақтап, оппозицияны қаралайтын бұрынғы әдетіне баспады, тек сырттай бақылады. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Демпартия жақтастары экс-президент Назарбаевты қатты сынайтын көрнекіліктер алып келген. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Шараға түрлі жастағы азаматтар қатысты. Наразылардың талабы ортақ - жерді сату-жалдауды тыю, Қытай экспансиясына қарсылық және саяси тұтқындарға бостандық. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Кейбірі Қазақстанды 30 жылдай үздіксіз билеген Назарбаев пен ҰҚК басшысы Мәсімовке санкция салуды сұрады. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Кейуана Қытай экспансиясының басты қауіп екенін әрі ұрпағының келешегіне алаңдайтынын айтады. Қазақстандықтардың жанды жері «Қытай экспансиясы» мәселесі. Ондаған зауытқа қарсылық бірнеше жылдан бері көтеріліп келеді. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Митинг үш сағатқа жуық уақытқа созылды. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Бұқаралық акцияның соңында ұйымдастырушы тарап Демпартия жиналғандардың бірауыздан берген даусы бойынша арнайы қарар қабылдады. «Қытай экспансиясына жол жоқ!» деген тақырыптағы қарарда Қытай-Қазақстан арасындағы экономикалық-сауда байланыстары жөніндегі деректер сөз етілді. Митинг қатысушылары 8 талаптан тұратын резолюцияны билікке ұсынды:

• «Қытайдың 56 зауытының құрылысына қарсымыз, дереу тоқтатсын;
• Қазақстанның Қытайдан қанша көлемде қандай шарттармен қарыз алғаны туралы ақпарат ашық болсын;
• Қытаймен жасалатын экономикалық келісімдер қоғам талқылауынсыз қабылданбасын;
• Қытай жұмысшылары келмесін, барлық жұмыс табы Қазақстан азаматтарынан жасақталсын;
• Жердің шетелдіктерге сатылмайтыны және жалға берілмейтіні туралы норма Конституцияға енгізілсін;Жер мәселесін билік құрған комиссия емес, тәуелсіз, қоғамдық күштер қарасын;!
• Барлық саяси тұтқындар босатылып, белсенділерді қудалау тоқтатылсын;
• Елде «Саяси партиялар», «Сайлау туралы» заңдар жаңадан қабылданып, оппозициялық ұйымдар тіркелсін!»

Митинг қарары. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

Коронавирустың британдық және оңтүстікафрикалық мутацияланған штамдары тіркелген Алматы қаласында сенбі және жексенбі күндері қоғамдық көліктердің қозғалысы шектелген. Күндіз 10:00 мен 17:00 аралығында автобуыс, метро және троллейбустар бағыты жүрмейді. 27 наурыз 2021 жыл. Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов ескерткішінің түбі. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

ҚДТ митингісі дәл осы күні және осы уақытта елордада, Алматыда, Шымкентте, Ақтөбеде және Ақтөбе облысының бірқатар облыс орталықтарында жоспарланған.

Соңғы  жылдары Қазақстанда Қытаймен ортақ жобаларға қарсы наразылық акциялары жиі өтеді. 2016 жылы жерге байланысты өткен митингтерде халық жерді дауымен қатар Қытай зауыттарын Қазақстанға көшіруге де қарсы шыққан. Бұл наразылық 2019 жылы да қайта үдеп, республика көлемінде азаматтар қарсылық білдірген жиындар жиілеген еді. Соған қарамастан, Қытай 2023 жылға дейін Қазақстанда 56 кәсіпорын салатын болды. Бейжің капиталы негізінде салынатын кәсіпорынның жалпы құны – 24,5 млрд доллар.  Бүгінгі митингте де халық Қытай экспансиясына қарсылығын білдірді.

Бұрынғы президент Назарбаев 2019 жылы биліктен кеткеннен кейін мемлекеттік БАҚ-та Қытай зауыттарына қатысты мәлімдеме жасаған. Сол жылы «Қытайдан қорқа берудің қажеті жоқ» екенін айтқан Назарбаев: «Қазір мен «Қытай бізді басып алып жатыр» дегенді естіп жүрмін. Қай жерде басып алып жатыр? Менің Қытай билігімен келісімім бар. Біз Қазақстан-Қатай біріккен кәсіпорынан саларда тараптар қанша жұмысшы келетіні жөнінде келісімге қол қояды. Құрылыс аяқталғаннан кейін олар кері қайтады. Қорқа берудің қажеті жоқ. Бұл зауыттарды көшіру емес, біз өзімізге керекті заманауи кәсіпорындарды таңдадық. Бізге инвестиция кім береді? Қазір мұндай қаржы Қытайда ғана бар. Біз ұны пайдалануымыз қажет», – деген.

2019 жылы Қазақстанның Қытайға қарызы 11 миллиард доллар болған. Қазақстанда анти-қытайлық көңіл-күй әлі күнге дейін өршіп тұр. Ол ауық-ауық митингтерге ұласып тұрады.

Арай Жұматай

Асан Анарбайұлы

"The Qazaq Times"