Карантиндегі митинг: Әкімдік наразыларды таратуда Нұр Отан «армиясына» жүгінді (фотобаян)

Алматы қаласында Қазақстанның демократиялық партиясы және Қазақстандағы қызметіне тыйым салынған ҚДТ қозғалысының бастамашыл тобы шақырған митинг «жартылай» өтті. Жүздеген азамат қатысқан шеруде полиция мен арнайы жасақ әр жерден кемінде 60 шақты адамды ұстап әкетті.

Шеруге ҚДП,  ҚДТ және оны жақтайтын «Көше партиясы» қозғалысының қолдаушылары қатысты. Абай және бұрынғы Фурманов, Абай-Достық, Достық-Құрманғазы, Гагарин-Жамбыл көшелерінің қиылысында ондаған наразы ұсталды. Әкімдік өкілдері жиналғандарды тарауға шақырды.

Ұстау барысынан. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Наразылар Алматы әуежайының шетелдік компанияға сатылуына және карантин шараларының жүйесіздігіне, ұлттық парк, мемлекет жерінің беталды берілуіне, шикізат қорына бай елдің әлеуметтік жағдайының нашарлығына, несие каникулының шикілігіне қарсылығын білдірді. Бұдан өзге жүйені өзгерту, азаматтардың конституциялық құқығын шектемеу, биліктің ауысуын, әділ сайлау талабы көтерілді.

Саяси тұтқындарды босату және белсенділерді қудаламау талабын көтерген наразылар. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Демпартия жетекшісі Жанболат Мамай пен құқық қорғаушы Ғалым Ағелеуов осыдан он күн бұрын шеру өткізуге арнайы өтінім бергенін алға тартты. Десе де Алматы қаласы прокурорының орынбасары Мұрат Тілеубердиев, қала әкімінің бес бірдей  орынбасары – Ерлан Қожағапанов,Ержан Бабақұмаров, Мұхит Әзірбаев, Ілияс Өсеров, Сапарбек Тұяқбаев, Медеу ауданы әкімі Сұлтанбек Мәкежанов және Нұр Отан партиясының уәкілдері 6 маусымнан бастап бейбіт жиын туралы жаңа заң күшіне енді енгенін айтып, бүгінгі митингті заңсыз деп атады.

Демпартия жетекшісі Жанболат Мамай бірнеше сағат жасақ қоршауында болды. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Демпартия жетекшісі, оппозициялық саясаткер Жанболат Мамай «Демократиялық партия азаматтары өзінің конституциялық құқығын пайдалана отырып бейбіт митингке шығуы ешқандай заңсыздық емес. Біз билікке негізгі үш талабымызды қоямыз. Қазақстан жері сатылмасын және жалға берілмесін! Қазақстан халқына бір реттік кредиттік амнистия жасалсын! Макс Бокаев бастаған саяси тұтқындарға бостандық берілсін!», – деді.

Ол Алматы қаласының әкімі Бақытжан Сағынтаевтың ел алдына келіп сұрақтарына жауап беруін сұрады. Алайда оқиға орнында жүрген әкім орынбасарлары бірден бұл талаптың орындалмайтынын кесіп айтты. Демпартия тобын құзырлы органдар жіберген соң, Мамай түсқайта сағат 16:00 шамасында жақтастарымен бірге Төле би көшесіне қарай Достық даңғылының бойымен түсіп кетті.

Шеру өтетін аймаққа 20 шақты автобус-автозак әкелінген. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Нұр Отан партиясының мүшелегіндегі әртүрлі қоғамдық ұйымдардың өкілдері Демпартия белсенділері мен жақтастары жиналған орында «контраргумент үгітін» жүргізуге атсалысып, билікке құлақ асуға шақырды. Үш айға жуық жұмыссыз, сәйкесінше табыссыз қалдық деген азаматтар несие мәселесін халықтың жағдайына ыңғайлауды талап етті.

Билікпен байланысы бар қоғамдық ұйымдар мен Нұр Отан патиясының мүшелері "бейбіт өмірдің қадірін білуге" үгіттеуге тырысып бақты. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

«Тұран» университетінің ректоры, экономика ғылымдарының докторы әрі Алматы қоғамдық кеңесінің төрағасы  Рахман Алшанұлы өзін Гүлжан деп таныстырған наразының жанайқайына дөрекі жауап беріп, елге шамасы жетпесе, көпбөлмелі пәтер алмауға кеңес берді. Сондай-ақ бірнеше сағат бойы биліктің нарықтық саясатын қорғаштап, жиналғандарды тарауға үгіттеуге тырысты.

Экономист-ғалым Алшан Рахманның әрекеті көпті таңдандырды. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Осыған ұқсас сарында «Нұр Отан» партиясының Алматы филиалы төрағасының орынбасары Станислав Канкуров та Демпартия белсендісіне сөйлеген кезде өзін дөрекі ұстады. Шенеунік наразыларды «құр айқайшылар» деп атап, олардан «мемлекет үшін не істеп жатқанын» сұрады.

Алматыда өтетін санкцияланбаған митингтерде наразылармен үнемі айтысуға шығатын Нұр Отан партиясының ресми уәкілі Станислав Канкуров. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Шаһарда митинг өтеді деп жоспарланған Абай ескертішінің маңы мен Республика алаңы темір қоршаумен құрсауланып, жабылған. Күндіз полиция наразылар жиналған көшелердегі қозғалысты шектеп, жаяу жүргіншілерді өткізбей тұрды. Демпартияның басты ұйымдастыру тобын арнайы жасақ бірнеше сағат қоршауға алып, жібермеді.

Аяқ астынан қозғалысы тоқтаған бұрынғы Фурманов көшесі. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Астана, Алматы және өзге қалаларда полиция наразыларды ұстау кезінде дөрекі күш қолданды, халық көп жиналған жерлерге дезинфекциялайтын сұйықтық шашып, қорғаныш киімі жоқ адамдардың көзі ашыған, тұрғындар мен жаяу жүргіншілер денсаулығына шағымданған.

Жүзге тарта кісі жиналған жерде дезинфекциялау жұмысы бірнеше қайтара жүргізілді. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Астанада изоляторда белгісіз жағдайда қаза тапқан белсенді Дулат Ағаділдің ұлы Нұрболат Ағаділов, ал Алматы қаласында Ырысбек Тоқтасын, Бейбарыс Толымбеков, Әсия Төлесова, Құрал Сейітханұлы  т.б. тәрізді белгілі азаматтық белсенділерді полиция ұстап, алып кеткен.

Белсенді Әсия Төлесованы полиция күштеп ұстады. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Полиция астанада Қазақ елі монументінің маңына жиналған ондаған адамды күштеп автобусқа салып әкеткен. Мұндай жағдай басқа қалаларда да қайталанды. Шымкентте алдын-ала қоршалған Ордабасы алаңының айналасында кемінде 20 шақты кісі ұсталды. Ақтөбе қаласындағы Өнер орталығында және  Оралда орталық алаңда шеруге келдік деген ондаған адам ұсталған. Қызылорда, Тараз қалаларында бірнеше адам күштеп әкетілген. Ашық ақпараттар мен редакция жинақтаған деректерге қарағанда,  билік заңсыз деп таныған митингтерде республика көлемінде жүзден астам адам ұсталған.

Дегенмен саяси қысым көргендердің мониторингін жүргізетін Qaharman адам құқығын қорғау қорының телеграм желісіндегі арнасында жариялаған мәліметке қарағанда, 6 маусым күні ел бойынша полиция ұстаған 142 азаматтың тізімі түзілген.

Алматыдағы митингтен фотобаян: 

Абай-бұрынғы Фурманов көшесінде кемінде 40-тай азамат ұсталды. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Наразылар өзге белсенділер отырғызылған автозактың алдын өгеуге тырысты. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Ұсталған наразының кейбірі сөзін айтып үлгермеді. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

"Мен тыныстай алмай жатырмын" деген қазіргі танымал мэм-лозунгті ҚДТ мен "Көше партиясы" жақтастары да ұстап шықты. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Наразылардың кейбіреуі полиция жылдам әкетпеуі үшін қолын ажырамастай етіп байлап алған. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Кезекті ұстау сәтінен. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Ашынған ана саяси жүйенің жақсы жаққа қарай өзгерту керек деп санайды. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Бұрынғы Фурманов көшесінің бойындағы "тайталас ұстау" кезі, бір адамды автозакқа 4-5 полицей көтеріп кіргізді. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Тіпті кей адамдар "өзінің дәрменсіздігін" білдіру мақсатында "Біз полиция жағындамыз" деген ұранмен перформенс акт орындады. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Азаматтар шынайы демократиялық өзгерістерді қалайтынын жеткізді. Олардың сөзінше, елдегі жүйе әбден көзбояушылыққа батқан. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

"Аяғын жерге тигізбей 50 метр алып жүруден" бір көрініс. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Әр адамға бірнеше сақшы жабылуға тура келді. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Бүгінгі таңдағы теңдік жолындағу күрестің басты ұранына айналған "Флойдтың соңғы сөзін" баннер қылып ұстап жүрген наразылар. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Полицияның шамасы жетпеген соң, арада көп өтпей сағат 12:00-ге қарай арнайы жасақ көмекке келді. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Абай ескерткішіне барар жолда, әртүрлі көшенің қиылысында полиция наразылардың басы қосылмауын қадағалап тұрды. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

"Митингке шығуға әрбір азаматтың құқығы бар" деген Конституция үзіндісін плакатқа жазып әкеліп, ұстап тұрған белсенді. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Полиция әр жерде наразыларды бақылап, Достық көшесіне қарай өткізбей тұрды. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Демпартияның бастамашыл тобын қоршап тұрған жасақ. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Рұқсат етілмеген шеруге шыққан наразылардың түгел дерлігі медициналық бетперде тағып, тіпті антисептик және клиникалық қолғап алып жүр. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Достық даңғылының төмен жағында да жаяу жүргіншілер мен көліктердің жүріп-қозғалуы шектелді. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Жол бойындағы жеңіл көлікті тиеп жатқан полиция. 6 маусым 2020 жыл. Алматы қаласы. Фото: QT

Осыған дейін тіркелмеген «Демократиялық партия» және шетелде тұрып жатқан экс-банкир, оппозициялық саясаткер Мұхтар Әблязов жақтастарын 6 маусымда митингіге шығуға шақырған болатын. Митингілер қарсаңында әр аймақта белсенділерге қысым күшейіп, ұстала бастаған. Бас прокуратура әдеттегідей митингілердің заңсыз және денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов карантин кезінде қауіпті екенін айтып, жұртты наразылыққа шықпауға шақырған.

ТЖ кезінде белгілі болғандай, 21 сәуір «Шекарасыз тілшілер» халықаралық ұйымы жариялаған «Әлемдік баспасөз бостандығы индексі» рейтингінде  Қазақстан 180 елдің ішінде 157 орынға тұрақтады. Сол кездегі ақпарат  министрі Дәурен Абаев әдеттегідей ұйым есебінің шынайынылығына күмәнмен қарайтынын мәлімдеді. Іле-шала халықаралық Human Rights Watch ұйымының Еуропа-Орталық Азия аймағы бойынша директоры Хью Уильямсон 23 сәуір Азаттыққа берген сұқбатында «ТЖ кезінде ақпарат құралдарының қызметкерлеріне ғана емес, пікірін еркін білдіргісі келетін кез келген азаматқа қысым жасамауға шақырды». Артынша ұйым Қазақстанның «COVID-19-ға қарсы күресті сылтауратып» адам құқықтарын бұзғаны туралы есебін жариялады.

«Еститін әрі халық үніне құлақ түретін мемлекет» тұжырымдамасын ұсынған президент Тоқаев халықаралық БАҚ және қауымдастық алдында Қазақстандағы демократия институтын дамытуға көп уәде бергенімен, екінші лидердің тұсында да митингілер мен пикеттер өткізу іс жүзінде қиындаған. Өз пікірін ашық айтқысы келген не айтқан азаматтар жиі істі болып жатады.

"The Qazaq Times"