Митинг күні жұмысы күшейетін полицей мен оның көлігі. Алматы қаласы. 24 сәуір 2021 жыл. Фото: QT / Күлтегін Аспанұлы

1 мамырға белгіленген санкцияланбаған митинг қарсаңында Қазақстанның әр өңірінде азаматтық белсенділер полицияға шақырыла бастағаны хабарланды. Азаттық мәліметіне қарағанда, кейбірі әкімшілік жазаға тартылып, қамалған.

29 сәуірде Алматы қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік соты белсенді Ракила Бекназарованы 15 тәулікке қамады. Бұл туралы белсенді Айжан Байсова Facebook-тағы парақшасында хабарлады.

Азаттық радиосының мәліметінше, сот кабинеті сайтында Ракила Бекназарованың соты өткені жайлы ақпарат болса да, қаулысы әзірге салынбаған. Оның ісін судья Ғалия Қасымова хабарлаған.

Ақпаратқа қарағанда, Бекназарова 2 сәуір қалалық полиция департаменті ғимараты маңында қызылордалық белсенді Мұратбай Баймағамбетовті қолдағаны үшін әкімшілік қамауға алынған. Оған «бейбіт жиын өткізу тәртібін бұзды» деген айып тағылған.

Бір күн бұрын дәл осындай айыппен алматылық белсенді Гүлмира Ахманова 12 тәулікке қамалған. Сот қаулысында Ахманованың 2 сәуірде 17 адамнан құралған топпен бірге қызылордалық белсенді Мұратбай Баймағамбетовті қолдап, полиция ғимараты маңында «рұқсатсыз акция» өткізгені (488-бап 6-бөлігі, «Бейбіт жиын өткізу тәртібін бұзу») жазылған. Жиналғандар «Бостандық!» деп айқайлаған.

Ондағы мәлімет бойынша, Гүлмира Ахманова өзіне тағылған айыпты мойындамаған. Қаулыда Ахманованың «шараға белсенді қатысқаны» полиция қызметкерінің түсіріп алған видеосымен де дәлелденгені көрсетілген.

Мұратбай Баймағамбетов – «тыйым салынған ұйымның ісіне араласты» деп айыпталып, жақында бостандығы екі жылға шектелген қызылордалық белсенді. (Сәуір басында оның тергеу изоляторында белгісіз жағдайда жарақаттанып, ауруханаға түскені, отаны бастан кешіргені хабарланған. Облыстық ҚАЖ департаменті белсенді тергеу амалдарына қарсылық білдіріп, «өзін жарақаттады» деген. Ал ресми органның сөзіне күмәнданған белсенділер оған омбудсменді кіргізуді талап етіп, Алматыда бір топ адам полиция ғимаратында оны қолдау акциясын өткізген еді).

Бұған дейін қуғындағы бұрынғы банкир, шетелде тұратын Ақорда оппоненті Мұхтар Әблязов жақтастарын 1 мамырда жаппай наразылыққа шақырған еді. Осыған дейін митинг тақырыбы: саяси тұтқындарға бостандық, Еуропарламент резолюциясының орындалуы, мәжбүрлі вакцинацияға жол бермеу және қымбатшылық болатыны хабарланды.

Қазақстанда осыған ұқсас бейбіт митинг өтетіні хабарланған кезде жер-жерде полицияның белсенділерді бөлімшеге шақырып, ұстап, қамауы жиілей бастайды. Алматылық белсенді Сабыржан Хасенов 29 сәуірде операцияны бастан кешіріп, төсекте таңылып жатқанына қарамастан полицейлердің әдетіне басып, үйін торуылдап жүргеніне шағымданды.

Белсенділердің айтуынша, митинг қарсаңында полицияға шақырту, үйдің алдын күзету сияқты оқиғалар Қазақстанның өзге аймақтарында да, оның ішінде Павлодар, Қостанай, Шымкент қалаларында да жалғасып жатыр. Кейбір белсенділер әлеуметтік желіде өздерінің атынан жалған аккаунт пен хабарламалар пайда болып, биліктің өздерін сондай амалмен қаралауға тырысып жатқанына шағымданды.

Мұхтар Әблязов құрған «Қазақстанның демократиялық таңдауы» және «Көше партиясы» елде «экстремистік ұйым» ретінде танылып, қызметіне тыйым салынған, бірақ жақтастары сот шешімдерімен келіспейді. Еуропарламент екеуін де бейбіт ұйым ретінде оппозициялық қозғалыс деп атаған.

Заңда «рұқсат алу» туралы норма алынып тасталғанымен, жергілікті билік пен Бас прокуратура «рұқсат етілмеген» деп таныған әрқандай митинг-шерулер қарсаңында елде белсенділердің ұсталуы, полицияға шақырылуы немесе үйден шығармай ұстауы әдетке айналғаны белгілі. Адам құқықтарын қорғаумен айналысатын халықаралық ұйымдар, құқық қорғаушылар және белсенділер биліктің бұл әрекетін жиі сынайды.

"The Qazaq Times"