Фото: adyrna.kz

Бағдат Мәденнің Қазақстан азаматтығын алғанына көп бола қойған жоқ. Қытай елінен атажұртқа көшіп келіп, біраз қиындықтарға тап болған. Айтуынша, 2012 жылы Қазақстанға біржола қоныс аударуды ұйғарып, ықтиярхат алу үшін құжаттарын жинастыра бастапты. Кейін, 2014 жылы шекара асып, Қазақастан азаматтығын алуға қамданады. Алайда сол кезде мектепте оқитын ұлына тиісті құжаттарды рәсімдеп үлгере алмай қалған екен. Заң өзгеріп, айрандай ұйыған отбасын екіге айырыпты.

Ашынған әке жиырмадан енді асқан ұлының жағдайына алаңдаумен жүр. Қытайда қалып қойған жалғыз тұяғыма қамқор болатын ешбір туысымыз да  қалмады деп, зар илеп отыр.

- Қазақстанға қашан келдіңіз және балаңыз Бауыржан  неге сіздермен бірге азаматтық ала алмады?

- 2012 жылы құжат толтырып, ықтиярхат алу оңай болатын. Сол жылы жұбайым екеуміз құжаттарды тапсырдық. Бізде екі бала ғой, үлкені Бауыржан ол кезде оқуда болды, «оқуынан қалдырмайық кейінен алар» деп ойлап едік. Екінші қызымыз кәмілетке толмағандықтан анасының атына жазылды. 2014 жылы Қазақстанға біржола көшіп келдік. Балам сол кезде бізбен алғаш ілесіп келген болатын.

- Балаңыз неге сол кезде құжаттарын рәсімдетпеді?

- ҚР заңнамасына сәйкес, 2014 пен 2015 жылдары аралығында ықтиярхат алуды тоқтатып тастады. Баста оқуынан қалады деп ойладық, кейін заң өзгерді.  Солай құжаттарын жасату мүмкін болмай қалған еді. Бізбен бірге келген баламызға тек уақытша тіркеу ғана алып бердік. Кейінен уақытша тіркеудің уақыты аяқталып, балам Қытайға өтіп бара жатқанда айыппұл салды. Сол 32 мың айыпұлын төлеп балам өтіп кетті. Бізге оның үстіне мына Алматы облысы Көксу ауданынан хабарласқан көші-қонынан хабарласқанда «ықтиярхат дайын болып қалады, құжаттарды дайындай беріңдер, виза уақыты өтсе өте берсін, уақытша тіркеудің уақыты да өте берсін оған дейін ықтиярхат дайын болып қалады» деген еді. Екі елдің арасында ары бері жүру де оңай емес, аздаған айыппұлды төлей салу әлде қайда жеңіл болып көрінді. Қайдан білейін.

- Бұл қай жылдары еді?

- 2015 жылдың тамыз айы еді. Екінші рет тағы да 2016 жылдың маусымында келісілген мерзімнен 45 күн асып кетіп, бір жыл көлемінде екі рет заң бұзушылық болды деп 15 күнге қамалып, кейінен Қазақстан аумағына бес жылға дейін кіре алмайтындай, қара таңба басылып, Талдықорған әкімшілік соты үкім шығарды.  Сол уақыттан бері анасы екеуміздің ішкеніміз ірің жегеніміз желім….

- Балаңыз кәмелеттік жасқа жеткен екен, неге заңды түсініп тұрса уақытша тіркеудің мерзімі біткенін біле тұра елде жүрді?

- Біз Қытайда тұрғанда екі қабатты үйіміз болды, тұрмысымыз жақсы еді. Қазақстанға өткенде бар-мүлкімізді сатып келдік. Ағайындарымызбен елім, жерім деп келдік. Қытайда шынын айтсам ет жақын дегендерден ешкім қалмады. Баламның шынын айтса баратын жері, тұратын үйі жоқ еді. Талдықорғанда Көші-қонда істейтіндерге бар жағдайды ашып жеткізгенде Бауыржан деген жігіт тегін ұмыттым, «аға алаңдамаңыз, ықтиярхат жасалып жатыр» деген соң соған сендім..

- Құзырлы орындарға арыздандыңыздар ма?

- Арыздандық. ІІМ министірі Қ. Қасымовтың да қабылдауында балам Бауыржанның өзі болды. Бірақ арызымыз ауызша болып қалды да, арыз тіркелмей қалыпты. «Нұр Отанға» да арыз жаздық, түк нәтиже жоқ. СІМ-ге арызданған едік, өтінішімізге құлақ асып Жоғарғы сотқа оң шешім қабылдаудың қажеттігі туралы өтініш білдірді. Ендігі бар үмітіміз сол СІМ-де болып отыр.

- Қазірде балаңыз қайда, хабарласып тұрасыздар ма?

- Балам шындығын айтқанда көшеде жүр (күйініп кетіп, көзіне жас тығылып қалды) өзіміз барлық туыс-туғанымызбен көшіп келдік. Егер бір жамағайыным болса алаңсыз жүрер едім, жалғыз тұяғым осы бала. 1996 жылы туылған бала ғой енді оқуын аяқтаған. Қазіргі саяси жағдайға байланысты көп те хабарласа алмаймын, айына бір тірі екендігін біліп тұрамын. Баладан тірідей айырылған ауыр екен, тіпті кей жерлерге арызданайын десем  «балама кесірі тиіп кетер ме екен» деп қорқып әрең бастаймын.

Қытайдан келген қандасымызға белгілі заңгер Кәмшат Есмұханбетқызы көмектесуге келісіпті. Адвокат бұл мәселеде біраз шикіліктің барын айтып, заң жүзінде жауап тартылған ұлын ақтап алуға болатынын айтады.    

Кәмшат Есмұханбетқызы, заңгер: Бұл жерде ешқандай құқық бұзушылық көріп тұрған жоқпын. Біріншіден әкімшілік құқық бұзушылық кодексінің 12-бабына сәйкес ешкімді де нақ сол бір құқық бұзушылық үшін әкімшілік жауапкершілікке екі рет тартуға болмайды деп көрсетілген. Ал Бауыржан Мәденді бір баппен екі рет жауапкершілікке тартып отыр.

Екіншіден, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 851-бабы 5-бөлімінің 1-тармағын (адамдардың өмірі, денсаулығы үшін не Қазақстан Республикасының экономикасы мен қауіпсіздігі үшін орны толмас ауыр зардаптарға алып келуі мүмкін болатын жағдай) мысал ретінде келтіруге болады. Бүгінгі Қытайдағы этникалық қазақтардың ахуалын ойлайтын болсақ, баланың өміріне қауіп төніп тұр деп айта аламыз.

Үшіншіден, ҚР «Халықтың көші-қоны туралы» Заңының 27-бабына сәйкес: «Шақырушы адамның мына отбасы мүшелері отбасын біріктіру мақсатында Қазақстан Республикасына жіберіледі: егер Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын көшіп келуші шақырушы адам болса – осы баптың 3-тармағының 1), 2), 3) және 4) тармақтарында аталған адамдар. Тұрақты тұруға арналған рұқсаты бар шақырушы адамның отбасы мүшелеріне уақытша тұруға арналған рұқсат жыл сайын ұзарту құқығымен бір жылға беріледі» деп көрсетілген.

Ал осы баптың 3-тармағы 2-тармақшасында: «Мыналар: некеде тұрмайтын және шақырушы адамның асырауындағы және (немесе) қамқоршылығындағы (қорғаншылығындағы) балалар отбасын біріктіру мақсатында Қазақстан Республикасына келетін шақырушы адамның отбасы мүшелері болып табылады» деп көрсетілген. Алайда заң талаптарын жете түсінбеуіне байланысты Бағдат Мәден баласының Қазақстанға келу мақсатын дұрыс көрсетпей, отбасы біріге алмай, бөлініп кеткен. Яғни бұл әрекет ҚР-ның заңына қайшы.

“The Qazaq Times”