Жарғы жасау Фото: Егемен Қазақстаннан

Бұл күнде ұмыт болған немесе, салт-дәстүрге сіңіп кеткен ескі күннің заңдарында да өзіне тән терең мән бар. Солардың бір қатарын оқырман назарына ұсынамыз.

  • Қарызға алған мал жыл уақытынан асса өтемімен бірге қайтарылады.
  • Ұрғашы мал еркек малдан қымбат бағаланады.
  • Қонақ қондырмағанға айып салынады.
  • Қонақ асын дұрыс бермеген жазаға тартылады.
  • Ауқатты адамның кедейге жәрдем беру міндеті бар.
  • Малға және басқа жануарларға зәбір жеткізу – қылмыс.
  • Әдеп бұзғандарға жаза бар.
  • Тентек үшін тек әке-шешесі ғана емес, бүкіл ауыл, сол ауылдың ақсақалдары жауап береді.
  • Арақ ішіп өлгендердің жаназасы шығарылмайды және бөлек жерленеді.
  • Оң жақта отырып екіқабат болған қыз қалыңмалсыз беріледі.
  • Некесіз бала туған әйелге құрмет көрсетілмейді.
  • Қарабет болған қыздың бұрымы кесіліп, масқараланады.
  • Мал өрісін, жусауын бұзғандар айыпқа тартылады.
  • Екі адамның бірі боранда үсіп өлсе, оның жанындағы кісі қасқыр ішікті болса жазаланады.
  • Тәртіпсіз шәкіртке дүре соғылады.
  • Еңбегі үшін әркім ақы сұрауға хақылы. Бірақ асарда, үрмеде ақы сұрауға болмайды.
  • Апатқа, өртке ұшыраған шаңыраққа руы, ауылы заттай, малдай, ақшалай көмек көрсетуге міндетті.
  • Еркекке қынсыз, пышақсыз, бәкісіз жүруге болмайды.
  • Соғысқа үйдің жалғыз баласы алынбайды. Екеуден біреу, бесеуден үшеу, сегіз болса бес бала жасаққа алынады.
  • Жиенге сот жоқ.
  • Күйеуі қайтыс болса әйел бір жылға дейін тұрмысқа шықпайды.
  • Әйелі қайтыс болған ер адам жылын өткермей төсек жаңғыртуға болмайды.
  • Жесір әйел ерден кетсе де елден кетпейді. Күйеуінің ағасына немесе інісіне тұрмыстануына тиісті.
  • Егер әйел басқа біреуге кетер болса бұл «Жесір дауы» жарғысына салынады.
  • Қалындық арсыз болса және ол дәлелденсе, күйеу жақ қалың малын қайтарып алады.
  • Ұрын келіп жүрген күйеу кейін қалыңдығын абыройсыз деп тапса, оның бұл сөзі қабылданбайды.
  • Отанын, елін, дінін сатқандарды, жауға көмек көрсеткендерді ат құйрығына байлап, азаптап өлтіреді.
  • Елге опасыз болғанның үйі ауылдан бөлек қондырылады.
  • Дала заңы бойынша ерлі-зайыптылар ажырасса балалар әкеге тәуелді болады.
  • Дін салты бойынша еркек төрт әйел ала алады.
  • Еркектің белсіздігі анықталса, әйелдің ажырасуға хақысы бар.
  • Әйелі бала таппаса еркегі ажырасуына болады, зәбірсіз төркініне еншісімен апарып салуы керек.
  • Ант бұзғанға айып бар.

"Жеті қазына" кітабынан алынды

"The Qazaq Times"