2024 жылғы АҚШ президенттік сайлауында Дональд Трамп жеңіске жетіп өткен айдың соңынан бастап таққа отыруы жаһандық геосаясатқа, оның ішінде Қазақстанға да айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Оның алдыңғы президенттік кезеңіндегі сыртқы саясат, санкциялар мен экономикалық стратегияларына қарап, ықтимал өзгерістерді болжауға болады. Бұл мақалада Трамптың осы реткі билікке келгеннен кейінгі түрлі мәлімдемелері мен қабылдап жатқан қарарларына қарап еліміз үшін қандай мүмкіндіктер мен қиындықтар әкелуі мүмкін екенін талдаймыз.

АҚШ-Қазақстан қарым-қатынастары: Жалпы шолу

Қазақстан мен АҚШ арасындағы дипломатиялық және экономикалық байланыстар стратегиялық әріптестікке негізделген. АҚШ Қазақстандағы ең ірі шетелдік инвесторлардың бірі, әсіресе мұнай-газ саласында. Сонымен қатар, екі ел арасындағы сауда, білім, қауіпсіздік және демократияны дамыту бағытында серіктестік орнатылған.

Дональд Трамптың 2017-2021 жылдардағы президенттік мерзімінде ол Қазақстанмен ынтымақтастықты күшейткен еді. 2018 жылы сол кездегі президент Нұрсұлтан Назарбаев Ақ үйге ресми сапармен барған болатын. Алайда, Трамптың саясаты көбіне «Америка мүддесін бірінші орынға қою» қағидасына сүйенді, бұл оның одақтастармен қарым-қатынасына әсер етті.

Трамптың сыртқы саясаты және Қазақстанға ықпалы

Ресейге қарсы саясат және санкциялар

Трамптың Ресейге қатысты ұстанымы белгісіз күйінде қалып отыр. Бір жағынан, ол бұрынғыдай Ресеймен қарым-қатынасты жақсартуды көздеуі мүмкін. Бірақ екінші жағынан, Конгресс пен америкалық саяси элита Ресейге қатаң санкциялар енгізуді жалғастыра алады.

Қазақстан экономикасы Ресеймен тығыз байланысты болғандықтан, Мәскеуге қарсы кезекті санкциялар Нұр-Сұлтанға да әсер етуі мүмкін. Бұл логистика, сауда және қаржы салаларында қиындықтар туғызуы ықтимал.

 Қытаймен бәсекелестік және Қазақстан

Трамптың билікке қайта келуі Қытайға қатысты санкциялар мен қысымды күшейтуі мүмкін. Бұл Қазақстан үшін бірқатар сын-тегеуріндер тудырады, себебі Қытай – елдің негізгі сауда серіктестерінің бірі.

Егер АҚШ-Қытай қақтығысы өрши түссе, Қазақстан қос тараппен де тең қарым-қатынас жүргізу үшін дипломатиялық баланс сақтау қажет болады. Сондай-ақ, Қытайға қарсы санкциялар Қазақстан экономикасына әсер ететін қытайлық жобалар мен инвестициялардың баяулауына әкелуі мүмкін.

Орта Азиядағы ықпал

Трамп кезінде АҚШ Орта Азияға аса көп назар аударған жоқ. Байден әкімшілігі керісінше, аймақтағы елдермен ынтымақтастықты күшейтті. Егер Трамп қайта билікке келсе, Орта Азия АҚШ-тың сыртқы саясатында төмен басымдыққа ие болуы мүмкін. Бұл Қазақстан үшін Еуропа және Қытаймен қарым-қатынасты одан әрі нығайтуға итермелеуі мүмкін.

 Экономикалық ықпал

Энергетика және инвестиция

Трамптың энергетикалық саясаты мұнай мен газ секторын қолдауға бағытталған. Бұл Қазақстан үшін жағымды болуы мүмкін, себебі АҚШ Қазақстанның мұнай-газ саласына ірі инвестиция салатын елдердің бірі. Егер Трамп экологиялық шектеулерді азайтып, энергетикалық жобаларды қолдаса, Қазақстанда америкалық инвестициялар көлемі артуы ықтимал.

Доллар және жаһандық нарықтар

Трамптың экономикалық саясаты долларға әсер етуі мүмкін. Егер ол федералды қарызды ұлғайтып, сауда соғыстарын бастаса, доллар бағамының құбылуы Қазақстанның макроэкономикалық тұрақтылығына әсер етуі мүмкін.

Қауіпсіздік және әскери ынтымақтастық

Қазақстан мен АҚШ қауіпсіздік және терроризмге қарсы күрес бағытында бірқатар бағдарламалар аясында әріптес болып келеді. Егер Трамп НАТО мен халықаралық ұйымдарға көңіл бөлуді азайтса, бұл Қазақстанға қауіпсіздік саласында қосымша жауапкершілік жүктеуі мүмкін.

Айналып келгенде Дональд Трамптың АҚШ президенті болып қайта сайлануы Қазақстанға екі жақты әсер етуі мүмкін. Бір жағынан, Қазақстан үшін америкалық инвестициялардың артуы және энергетикалық әріптестіктің нығаюы мүмкін. Екінші жағынан, Ресей мен Қытайға қарсы санкциялар Қазақстан экономикасына жанама әсерін тигізуі ықтимал.

Қазақстан үшін басты міндет – кез келген жағдайда өз мүддесін қорғай отырып, көпвекторлы саясатты жалғастыру. Бұл Ресей, Қытай, Еуропа және АҚШ арасындағы тепе-теңдікті сақтап, экономикалық және геосаяси тұрақтылықты қамтамасыз етуге көмектеседі.