دارىگەر، قوعام بەلسەندىسى قايىرعالي كونەەۆ Facebook الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا ۆيرۋستىڭ ەكىنشى تولقىنى بولا ما دەگەن سۇراققا ارناپ جازبا جاريالادى. 

«مەنىڭشە، ۆيرۋستىڭ ەكىنشى تولقىنى ماۋسىم-شىلدەدە ورشىگەن ءبىرىنشى تولقىن ءتارىزدى  اۋىر  بولمايدى. ويتكەنى حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى ماۋسىم-شىلدەدە اۋىرىپ شىقتى، وسىلايشا ۇجىمدىق يممۋنيتەت قالىپتاستى.  ەكىنشى تولقىن ءبىرىنشى تولقىن ءتارىزدى اۋىر بولماي، جەڭىل وتەدى، بىراق ول ۇزاققا، 9-12 ايعا سوزىلادى. بىراق شارىقتايتىن شەگى، اۋرۋ قاتتى ءورشيتىن كەزەڭى بولمايدى. ياعني ءبىرىنشى تولقىنداعىداي اۋرۋحانادان توسەك ورىن ىزدەپ سابىلعان جۇرت، ورىنداردىڭ تاپشىلىعى بولمايدى. ءتىپتى ەكىنشى تولقىن بولماۋى مۇمكىن دەگەندى دە جوققا شىعارمايمىن. ۆيرۋستى جۇقتىرۋ جاعدايلارى تۇراقتى تۇردە تىركەلە بەرەدى، بىراق ولار الدىڭعى كەزەڭدەگى جۇقتىرۋ كورسەتكىشىنەن اسىپ تۇسپەيدى. ۆيرۋستىڭ تاراۋ كورسەتكىشى (Rt) 1 نەمەسە ودان تومەن بولادى. شىلدە ايىندا ول كورسەتكىش 2-گە تەڭ ەدى.

ال ەكىنشى تولقىن بولا قالعان كۇننىڭ وزىندە قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى ءبىرىنشى تولقىنمەن سالىستىرعاندا ونىڭ بەتىن جاقسىراق قايتارا الادى. ويتكەنى دارىگەرلەر، مەديتسينالىق ۇيىمدار مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ، ءتىپتى ۇكىمەتتىڭ ءوزى ءبىرىنشى تولقىننان ءتيىستى تاجىريبە جينادى.

ەكىنشى تولقىن ەۋروپا، رەسەي، بالكىم، قىتايعا ۇلكەن سوققى بولىپ تيەدى. ويتكەنى بۇل ەلدەردە ءبىرىنشى تولقىن كەزىندە ۇجىمدىق يممۋنيتەت قالىپتاسپاعان. ولاردا ەكىنشى تولقىن ءبىرىنشى تولقىنعا قاراعاندا اۋىر بولادى»، — دەيدى دارىگەر.

دارىگەر كونەەۆ قازاقستاندا حالىقتىڭ كوپشىلىگى ۆيرۋسپەن اۋىرعانىن بىلاي دالەلدەيدى.

«بىزدە كوروناۆيرۋس بويىنشا ستاتيستيكا دۇرىس ەمەس. مىسالى، ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، شىلدە ايىندا بىلتىرعى وسى كەزەڭمەن سالىستىرعاندا 2,5 ەسە كوپ ادام قايتىس بولدى.  بىلتىر شىلدەدە 12 420 ادام قايتىس بولسا، بيىل 28 178 ادام قايتىس بولدى. وسىلاردىڭ اراسىنداعى ايىرما 15 758 ادامنىڭ قازاسى كوروناۆيرۋستان بولدى دەسەك جانە باستاپقىدا كوروناۆيرۋستان قايتىس بولۋ كورسەتكىشى 0,4-0,7 پايىز شاماسىندا بولدى دەسەك، الەمدەگى بۇل كورسەتكىش 3 پايىزعا تەڭ ەدى. ياعني قايتىس بولعان 15 758 ادامدى 3 پايىز دەسەك. كوروناۆيرۋسقا شىلدە ايىندا شالدىققاندار سانى 525 266 ادام بولدى (15758*100/3 = 525 266), ال بۇل تەك ءبىر ايداعى كورسەتكىش قانا.

بيىل مامىر ايىندا بىلتىرعى جىلدىڭ مامىر ايىمەن سالىستىرعاندا قايتىس بولعاندار سانى 3170 ادامعا كوپ بولدى. (2019 جىلدىڭ مامىرىندا 14 353 ادام قايتىس بولسا، 2020 جىلدىڭ مامىرىندا 11183 ادام كوز جۇمدى). ياعني بىلتىرعى مامىر مەن بيىلعى مامىردىڭ اراسىنداعى ايىرما 3170 ادام. وسىنى ءۇش پايىز دەپ الساق، وندا مامىردا اۋرۋ جۇقتىرعاندار سانى 105 666 ادام بولماق.

تۋرا وسىنداي جولمەن ماۋسىم ايىن دا ەسەپتەپ كورۋگە بولادى. 2020 جىلدىڭ ماۋسىمىندا 14 949 ادام قايتىس بولسا، 2019 جىلى 10 061 ادام. ايىرما 4888. ولاي بولسا، ماۋسىم ايىندا 162 933 ادام ۆيرۋس جۇقتىرعان بولۋى مۇمكىن.

ەندى وسى مامىر، ماۋسىم، شىلدەدە ۆيرۋس جۇقتىرعانداردى قوسساق، ءۇش ايدا 793 866 ادام ۆيرۋسقا شالدىققان بولىپ شىعادى. ال ەندى بۇعان شىلدە ايىنداعى كوروناۆيرۋس جۇقتىرعان 80 000 ادامعا جىل باسىنان شىلدە ايىنا دەيىنگى پنەۆمونيانى (234 000) قوسساق، وندا 793866+80000+234000 = 1 ملن 107 مىڭ 866 ادام ۆيرۋسقا شالدىققان بولۋى مۇمكىن. ال ەندى تۋرا وسىنشا ادام ۇيدە ءوز بەتىنشە ەمدەلىپ، ستاتيستيكاعا كىرمەدى دەپ، ولاردىڭ ۇشتەن ءبىرىن قوسساق، وندا ۆيرۋسپەن اۋىرعاندار 1,5 ميلليون ادامعا جۋىقتايدى.

كوروناۆيرۋس جۇقتىرعانداردىڭ 70 پايىزى سيمپتومسىز اۋىراتىنىن ەسكەرسەك، كوروناۆيرۋس بەلگىسى بار جانە كوروناۆيرۋس انىقتالعاندار ءىس جۇزىندە ەلدە كوروناۆيرۋسپەن اۋىرعانداردىڭ نەبارى ۇشتەن ءبىرىن قۇرايدى دەسەك، وندا سيمپتومسىزدار 3 ميلليونعا جۋىقتايدى. ولاي بولسا، كوروناۆيرۋس انىقتالعان جوعارىداعى 1,5 ميلليون ادامعا 3 ميلليون سيمپتومسىزدى قوسساق، 4,5 ميلليون ادام ۆيرۋسپەن اۋىرىپ شىقتى. دەمەك، شىلدە اياعىندا كوروناۆيرۋسقا قارسى حالىقتىڭ 25 پايىزىندا يممۋنيتەت بولدى دەگەن ءسوز. كوروناۆيرۋستىڭ بازالىق رەپرودۋكتيۆتى سانى 3,5 ەكەنىن ەسەپكە الساق، قازان ايىنا قاراي ەلدەگى ۇجىمدىق يممۋنيتەت 75 پايىزدان اسىپ كەتكەن بولۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدا ينفەكتسيا ەندى ەشقانداي شارىقتاۋ شەگىنە جەتپەيدى. ۆيرۋسپەن اۋىرماعان قالعان 25 پايىز حالىق ەندى سيمپتومسىز اۋىرۋى دا مۇمكىن. وسىلايشا ۇجىمدىق يممۋنيتەت قالىپتاسسا، ىندەت ماۋسىم-شىلدە ايلارىنداعى سياقتى  ورشىمەيدى»، — دەپ جازادى كونەەۆ.

*اۋدارما malim.kz سايتىنان الىنعان

"The Qazaq Times"