كوروناۆيرۋس سالدارىنان تۋىنداعان ماسەلەلەر بىرقاتار مەملەكەتتىڭ شاما-شارقىن ايقىنداپ بەرگەندەي. اسىرەسە، ورتا ازيا، قازاقستانداعى ەپيداحۋال مەديتسينا مەن ەكونوميكانىڭ دەگراداتسياسىن كورسەتتى. مينيسترلىكتىڭ ۆيرۋستى ءارتۇرلى فورمادا جىكتەۋى دە ناقتى ستاتيستيكانى انىقتاۋعا قيىندىق تۋعىزىپ وتىر. ال وزگە ەلدەردە پاندەميا كەزىندە قانداي ماسەلەلەر ورىن الدى؟ مەملەكەت تاراپىنان حالىققا قانداي كومەك قاراستىرىلعان؟ وسى ساۋالدار اياسىندا الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى وتانداستارىمىزدىڭ مونولوگىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
كارانتيندە بارلىق تولەمدەر كەشىرىلدى
نۇرلان اسىلبەكۇلى، اقش-تاعى وتانداسىمىز. فوتو كەيىپكەردىڭ ينستاگرام پاراقشاسىنان الىندى
نۇرلان اسىلبەكۇلى, كاليفورنيا، اقش:
ءدال قازىر امەريكادا جاعداي تۇراقتى. ەل بيلىگى سيتۋاتسيانى ۋاقىتىندا قولعا الدى. دەر كەزىندە قاجەتتى شارانى ىسكە اسىردى. سوندىقتان دا بولار، جاعداي قالىپتى. كارانتين باستالعان كەزدە ءاربىر وتباسى مۇشەسىنە 1200$ كولەمىندە اقشالاي كومەك بەرىلدى. ازاماتتىعى جوق، بىراق سالىق تولەپ جاتقان ادامدار دا كومەك الدى. بۇل اقشا ءبىر رەت بەرىلدى. بارلىق تولەمدەر كەشىرىلدى.
امەريكادا كارانتين كەزىندە بارلىق قوعامدىق ورىندار جابىلدى. اراقاشىقتىق ساقتاۋ، ماسكا تاعۋ تالاپتارى ءجىتى ساقتالادى. ادامدار تارتىپكە باعىنادى. ساقتىق شارالارىن ساقتاۋ ەرەجەلەرى اۆتوماگيسترالداردا ەلەكتروندى تابلولاردا جازىلىپ تۇرادى. قازىر قوعامدىق ورىندار اشىق. سوندا دا ماسكا تاعۋ، اراقاشىقتىق ساقتاۋ دەگەن بار. جەرگىلىكتى حالىق ەش قارسىلىقسىز تالاپقا باعىنادى. ءدارى تاپشىلىعى، ءدارىحانادا كەزەكتە تۇرۋ مۇلدە جوق.
گاۋحار دجاكۋپباەۆا، اقش تۇرعىنى
امەريكانىڭ اريزونا شتاتىنداعى سەررا-ۆيستا قالاسىنىڭ تۇرعىنى، وتانداسىمىز گاۋحار دجاكۋپباەۆا ەل بيلىگى قولعا العان شارالار جايىندا: «اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ جاعدايدى تۇراقتاندىرۋ، ازىق-تۇلىككە بايلانىستى اجيوتاجدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا ۇلكەن گيپەرماركەت قوجايىندارىمەن، مينيسترلەرمەن كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، تىكەلەي ەفيرگە شىعادى. شىنى كەرەك، قازاقستاندا عانا ەمەس، امەريكادا دا ەكونوميكالىق قۇلدىراۋ بايقالۋدا. اكتسيالار قۇنى كۇن سايىن ءتۇسىپ جاتىر. قاراپايىم امەريكالىق وتباسى اكتسيادا جيناعان 3-4 جىلدىق قورىن 1-2 كۇن ىشىندە جوعالتىپ جاتىر. بىراق قازىر امەريكادا جاعداي قالىپتى. ۆيرۋستى جەڭۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى – كارانتين تالاپتارىن ساقتاۋ»، – دەيدى.
تابىسسىز قالعاندارعا اپتاسىنا 1500 اۋستراليالىق دوللار بەرىلەدى
ەركەبۇلان ءازىمحان، سيدنەيدەگى قازاق ستۋدەنتى. فوتو كەيىپكەردىڭ ينستاگرام پاراقشاسىنان الىندى
ەركەبۇلان ءازىمحان، سيدنەي، اۋستراليا:
جاعداي بىرقالىپتى، ادامدار ەش دۇربەلەڭگە بەرىلىپ جاتقان جوق. اۋستراليانىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى (اسىرەسە، سيدنەيدە) – قوعامدىق ورىندار وتە ەرتە جابىلادى. بۇل كوروناۆيرۋسقا دەيىن دە قالىپتاسقان جاعداي ەدى. مەملەكەت تاراپىنان بيزنەستى قولداۋعا جانە قارجىلىق داعدارىستى بولدىرماۋ ماقساتىندا قوماقتى قاراجات بولىنۋدە. وكىنىشكە وراي ەلدە تۇراقتى تۇرۋعا قۇقىعى جوق ادامداردىڭ جاعدايى قيىنداۋ. اسىرەسە، ستۋدەنتتەر. ولاردى نە جۇمىسقا المايدى، نە وقۋىنان جەڭىلدىك بەرمەيدى. بىراق وقۋىنىڭ اقشاسىن ءبولىپ تولەۋ قاراستىرىلعان.
اۋستراليا كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە بيۋدجەتتەن 181 ملرد اقش دوللارىن ءبولىپ وتىر. ەلدە ءدارى تاپشىلىعى بايقالمايدى. بارلىعى قولجەتىمدى. مەملەكەت تاراپىنان «Jobkeeper» دەگەن باعدارلاما ىسكە اسىرىلىپ وتىر. وسى ارقىلى جۇمىس ىستەپ جۇرگەن، بىراق كارانتينگە بايلانىستى تابىسسىز قالعان ادامدارعا اپتاسىنا 1500 (بۇل سالىققا دەيىن) اۋستراليالىق دوللار تولەنەدى. بۇل كومەك 27 قىركۇيەككە دەيىن جالعاسادى. جانە دە ەگەر سول جۇمىس بەرۋشىنىڭ بيزنەسى كەم دەگەندە 30% تابىستان زارداپ شەكسە عانا.
مۇندا دا ۆيرۋسقا سەنبەيتىندەر بار. جاقىندا مەلبۋرن قالاسىنداعى ويىن-ساۋىق ورىندارىنا ادامدار ەش الاڭسىز جينالعاننان كەيىن، ولاردان ۆيرۋستىڭ جاڭا دەرەكتەرى تىركەلدى. شىنى كەرەك، قازىرگى پرەمەر-مينيستر سكوتت موريسسونعا اۋستراليالىقتاردىڭ كوڭىلى تولمايدى. ەلدەگى ورمانداردىڭ ورتەنۋىنە بايلىنىستى وعان دەگەن حالىقتىڭ ىزاسى ارتا تۇسكەن. ەلدە يمميگرانتتار وتە كوپ، ولاردىڭ جاعدايى قيىن. جۋىردا اقش-تا بولعان Black Lives Matter قوزعالىسى بۇل جەردە دە ورىن الدى.
دەرتتەن امان تۇرعىندار قالىپتى ءومىر سالتىن جالعاستىرىپ وتىر. قازاقستاندىق، ورتا ازيالىق ازاماتتار باس قوسىپ تۇرادى ال ءوزىمنىڭ اۋستراليالىق تانىسىم اتا-اناسىمەن بىرگە تۇرىپ جاتسا دا، ولاردى قۇشاقتاۋعا دا قورقادى. سەبەبى ۆيرۋس جۇقتىرامىن دەپ قاۋىپتەنەدى. اتا-اناسىنىڭ جاسى ۇلكەن بولعاندىقتان، وسىنداي الاڭداۋشىلىق بىلدىرەدى. ياعني كەيبىر ادامدار ۆيرۋسقا سەنسە دە، جەڭىل-جەلپى قارايدى، ال وزگەلەرى قاتتى قورقىپ قالعان.
قازاقستاندا بارلىق ناۋقاستاردى بىرگە ەمدەۋ ۇلكەن قاتەلىك بولدى
رۋسلان مەدەلبەك، "ازاتتىق" راديوسىنىڭ پراگاداعى ءتىلشىسى
رۋسلان مەدەلبەك، پراگا، چەحيا:
قازىر چەحيادا، اسىرەسە پراگادا جاعداي جاقساردى. كارانتين شەكتەۋلەرى الىندى. تۇرعىندار تەك مەترودا عانا ماسكا تاعۋعا مىندەتتى. بىراق ەلدىڭ كەي ايماقتارىندا ۆيرۋس تاراۋى باسەڭدەگەن جوق، كۇنىنە شامامەن 100-130 ادامنان ۆيرۋس انىقتالىپ جاتىر.
كارانتين كەزىندە ماسكا تاعۋ نەگىزگى ەرەجە بولدى. حالىق تۇگەلدەي تارتىپكە باعىندى. ۆيرۋسقا سەنبەگەن، ماسكا تاقپاعان ادام كەزىكتىرمەدىم. ناۋرىزدان باستاپ مامىردىڭ ورتاسىنا دەيىن حالىق بيلىكتىڭ ايتقانىنا تولىق باعىندى. نارازىلىق بىلدىرگەن جوق. ەكى اي بويى ءۇي كارانتينىندە بولدىق. 2 مەتر اراقاشىقتىق قاتاڭ ساقتالدى. اپتاسىنا ءبىر رەت دۇكەنگە بارىپ تۇردىق. تەك ءوز ايماعىمىزدا عانا ءجۇرىپ-تۇرۋعا رۇقسات بەرىلدى. ۆيرۋس تاراۋى كۇشەيە باستاعان كەزدە، باسقا ادامدارمەن كەزدەسۋگە تىيىم سالىندى. دۇكەندەر مەن ءدارىحانالار عانا اشىق بولدى. اركىم ءوز قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن ءتارتىپ ساقتادى دەۋگە بولادى. ماسەلەن، ءوز باسىم دۇكەنگە بارعاندا تەك قاجەتتى زاتتاردى عانا الىپ، تۇتىنبايتىن ونىمدەرگە قول تيگىزبەدىم.
چەحيادا ماسكا تاپشىلىعىنان باسقا مەديتسينا سالاسىندا قانداي دا ءبىر ماسەلە: ءدارى-دارمەك، اۋرۋحانادا ورىن تاپشىلىعى بولعان جوق. سەبەبى تاكتيكا دۇرىس جۇرگىزىلدى: تەك اۋىر حالدەگى ادامدار عانا قابىلداندى. ۆيرۋس دەرەگى انىقتالعان، بىراق سيمپتومسىز ناۋقاستار ۇيدەن ەمدەلدى. ال قازاقستاندا، كەرىسىنشە، كوروناۆيرۋسقا شالدىققان بارلىق ناۋقاستار اۋرۋحاناعا جاتقىزىلدى. وسى ۇلكەن قاتەلىك بولدى دەپ سانايمىن.
ءتورت ايدا جەتى اۋرۋحانا سالىندى
رۋسلان مەراليەۆ، تۇركياداعى جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ماگيسترانتى. فوتو كەيىپكەردىڭ ينستاگرام پاراقشاسىنان الىندى
رۋسلان مەراليەۆ، ساكاريا، تۇركيا:
ماۋسىمنان بەرى كارانتين اياقتالىپ، قالىپتى ومىرگە ورالدىق. باستاپقىدا رەستوراندار، ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىنا كۇنىنە 10 ساعاتتان ارتىق جۇمىس ىستەۋگە تىيىم سالىندى. كەيىننەن جاعداي جاقسارعاسىن، جۇمىس ۋاقىتتارى ۇزارتىلدى.
العاشقى كەزدە حالىق ۆيرۋسقا سەنبەي، بيلىك تالاپتارىنا باعىنعان جوق. بىراق ۋاقىت وتە كارانتين ەرەجەلەرىن ساقتايتىن بولدى. كارانتين كەزىندە ماسكالار، انتيسەپتيكتەر حالىققا تەگىن تاراتىلدى. ءار سەنبى مەن جەكسەنبى كۇندەرى كوشەگە شىعۋعا تىيىم سالىندى. ياعني دەمالىس كۇندەرى دۇكەندەرگە دەيىن جابىق بولدى. ەرەجەگە باعىنباي، سول كۇندەرى كوشەگە شىققاندارعا 3500 ليرا (210 مىڭ تەڭگە) كولەمىندە ايىپپۇل سالىناتىن بولدى.
تۇركيادا مەديتسينا سالاسىندا ەشقانداي قيىندىق جوق. ءدارى تاپشىلىعى بولعان ەمەس. ەلدە سوڭعى 4 ايدا 7 اۋرۋحانا قولدانىسقا بەرىلدى. ىستامبۇلدا 45 كۇننىڭ ىشىندە ەۋروپاداعى ەڭ ۇلكەن اۋرۋحانا سالىنىپ، ناۋقاستاردى قابىلداي باستادى. جانە تۇركيا ءوزىنىڭ جەرگىلىكتى يۆل-اپپاراتتارىن شىعارۋدى قولعا الدى. سول كەزدە وسى اپپاراتتى الەمدە ءۇش-اق مەملەكەت وندىرەدى دەپ ەستىگەنمىن.
كارانتين كەزىندە جۇمىسسىز قالعان ازاماتتارعا بيلىك تاراپىنان 1200 ليرا (72 مىڭ تەڭگە) تولەندى. مۇندا قايىرىمدىلىق فوندتارى وتە كوپ. شەتەلدىك ستۋدەنتتەرگە اپتا سايىن ءبىر جاشىك ازىق-تۇلىك جانە ايىنا ەكى رەت اقشالاي كومەك بەرىلدى. سونىمەن قاتار تۇركيا 128 مەملەكەتكە گۋمانيتارلىق كومەك جولدادى. ونىڭ ىشىندە 64 ەل قايتارىمسىز كومەككە ءىلىندى. تىزىمدە قازاقستان دا بار.
بيلىك ستاتيستيكانى جاسىرعان جوق
ۆلاديسلاۆ حان، سەۋل، كورەيا:
وڭتۇستىك كورەيادا كوروناۆيرۋس ءبىر عانا ادام ارقىلى تاراعانىن بىلەسىزدەر. «پاتسيەنت-31» دەگەن ەسىم بەرىلگەن ايەل باستاپقىدا تۇماۋ سيمپتومدارىمەن اۋىرعان. بىراق ول دارىگەرگە قارالۋدىڭ ورنىنا، شىركەۋ، وزگە دە قوعامدىق ورىندارعا بارعان. بىرنەشە ۋاقىت ىشىندە ءبىر عانا ادام وڭتۇستىك كورەيادا كوروناۆيرۋستىڭ تارالۋىنا «ۇلەس قوستى». ءدال وسى جاعداي كەز كەلگەن مەملەكەت ءۇشىن كارانتيننىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن بىلدىرسە كەرەك.
- بىرىنشىدەن, پاندەميا باستالعالى، ەلدە مەملەكەتتىك اۋرۋحانالار سانى ارتتى. بارلىق ادام ماسكا تاعىپ، اراقاشىقتىق ساقتاۋعا مىندەتتەلدى. تارتىپكە باعىنباعان تۇرعىندارعا ارنايى شارالار قولدانىلدى.
- ەكىنشىدەن، مەملەكەت ناقتى دەرەكتەردى حالىققا ۇسىنعاندىقتان، قوعامدا اقپاراتتىق پاندەميا بولعان جوق. اقپاراتتىق ساياساتتى مىقتاپ قولعا الدى. حالىققا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. بيلىك ستاتيستيكانى جاسىرعان جوق. بۇل دا ۆيرۋسقا توسقاۋىل بولۋدىڭ جەتىستىگى.
- ۇشىنشىدەن، الدىمەن مەملەكەت ءوزىن قامتاماسىز ەتىپ، سوسىن عانا وزگە ەلدەرگە گۋمانيتارلىق كومەك بەردى. لاتىن امەريكاسى ەلدەرى، يراك، اۋعانستان سىندى 18 مەملەكەتكە مەديتسينالىق قۇرال-جابدىق جولدادى. تاعى دا 108 ەل كورەيانىڭ كومەگىنە مۇقتاج. بيلىك ءبىرىنشى كەزەكتە ەلدەگى احۋالدى رەتتەپ الدى. ءدارى تاپشىلىعى، ستاتسيوناردا ورىن جەتىسپەۋشىلىگى بولعان جوق.
- تورتىنشىدەن، مۇندا ماسكانى كۇندەلىكتى تاعىپ ءجۇرۋ تاڭسىق دۇنيە ەمەس. سەبەبى جاپونيادا، كورەيادا بۇرىننان حالىق ماسكا تاعاتىن. سوندىقتان دا بۇل – داستۇرگە اينالدى دەۋگە ابدەن بولادى. جۇرت كارانتين تالاپتارىن قاتاڭ ساقتايدى، بيلىك حالىققا جالعان دەرەك ۇسىنبايدى. وسى ەرەجەلەر وڭتۇستىك كورەيانى ءولىم-جىتىمنەن ساقتاپ، ەكىنشى تولقىننان قورعاپ تۇر. مەملەكەت تاراپىنان ءتيىستى شارالار دەر كەزىندە قولعا الىنباسا، حالىق احۋالى ناشارلاپ كەتەر ەدى.
جالپى الەم بويىنشا ۆيرۋسپەن كۇرەسۋدىڭ ەكى جولى انىقتالعان: ازيالىق جانە يتاليالىق. ازيالىق باعىتتى ۇستانعان وڭتۇستىك كورەيا ۆيرۋستىڭ الدىن العان مەملەكەتتەر تىزىمىندە كوش باستاپ تۇر. سەۋلدە تۇراتىن وتانداسىمىز، بلوگەر قۇلپىناي بايتۋوۆا دا ەلدە كارانتين تالاپتارى قاتاڭ ساقتالعان، جۇرت اراسىندا دۇربەلەڭ جوق دەيدى.
الەم جانە قازاقستان: بۇگىنگى احۋال
الەم بويىنشا كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىن جۇقتىرعاندار سانى 14 ميلليونعا جۋىقتادى. 590 مىڭعا جۋىق ادام اجال قۇشقان. ۆيرۋستى العاش جۇقتىرعاندار قىتايدىڭ حۋبەي پروۆينتسياسىنىڭ ۋحان قالاسىندا تىركەلدى.
پاندەميا باستالعالى، قازاقستانداعى احۋال كۇرت ناشارلادى. اۋرۋحانالاردا ناۋقاستارعا ورىن، ءدارىحانالاردا قاجەتتى پرەپاراتتار تاپشىلىعى جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنا اكەپ سوققان. ساراپشىلار مينيسترلىكتىڭ ءولىم-ءجىتىمدى ەسەپتەۋ ءتاسىلىن سىناپ، بۇل ەلدەگى پاندەميا جاعدايىن ناقتى باعالاۋعا كەدەرگى كەلتىرەدى دەپ سانايدى.
- سوڭعى مالىمەتتەر بويىنشا، بيىل رەسپۋبليكادا پنەۆمونيا جۇقتىرعاندار سانى 234 مىڭنان اسسا، كۆي-ءدىڭ 67 مىڭعا جۋىق دەرەگى تىركەلگەن. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى پنەۆمونيا دياگنوزى قويىلعان ناۋقاستاردىڭ ءبىرازىنان كوروناۆيرۋس دەرەگى انىقتالعان جوق دەيدى. بىراق ولاردى دا COVID-19 حاتتاماسىمەن ەمدەپ جاتىر.
قازىر ەلدە شىلدەنىڭ سوڭىنا دەيىن كارانتين. سوعان قاراماستان، قازاقستان ۆيرۋس دەرەگى كوپ تىركەلگەن 30 مەملەكەتتىڭ تىزىمىنە ەندى. كارانتين كەزىندە تابىسسىز قالعان ازاماتتارعا 42 500 تەڭگە الەۋمەتتىك كومەك بەرىلەدى. تۇرعىندار بۇل سومانىڭ جەتكىلىكسىز ەكەنىن ايتىپ، شاعىمدانسا، ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلەرى «بۇل – كوزبوياۋشىلىق، يتكە سۇيەك لاقتىرعانداي حالىقتى الداۋسىراتۋ» دەپ ەسەپتەيدى.
وتانعا ورالعان قانداس بەيىمدەلۋى نەمەسە قانداستار مەن قازاقستانداعى ميگرانتتاردى اقپاراتتىق قولداۋ جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەۋدىڭ مەديا-ستراتەگياسى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى
مەشىن جىلدىڭ قارا ولەڭى
موڭعوليا استاناسىندا جاپپاي نارازىلىق شەرۋلەرى ءوتتى