دۇيسەنبى كۇنى، اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى مايكل پومپەو كەزەكتى مالىمدەمەسىندە قىتايدىڭ شىڭجاڭ جەرىندەگى ۇلتتارعا جاساپ جاتقان ساياساتىن ايىپتادى. ول قىتاي ۇكىمەتىنىڭ «شىڭجاڭداعى جوسپارلى تۋ جانە مىندەتتى زالالسىزداندىرۋ» دەپ اتالاتىن باعدارلامالارىن از ساندى ۇلتتارعا جاسالعان لاڭكەستىك ارەكەت دەپ باعالاعان. ءارى، قىتاي ۇكىمەتىن بۇنداي ساياساتتى تەز ارادا توقتاتۋعا شاقىرعان.

«بۇل كۇندە الەم الاڭداۋشىلىق تۋدىراتىن جايتتارعا كۋا بولىپ وتىر. قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسى شىڭجاڭ جەرىندەگى از ساندى ۇلتتارعا ءماجبۇرلى ستەريليزاتسيالاۋ (ۇرپاق كورۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرۋ – رەد.), ءماجبۇرلى تۇسىك جاساتۋ جانە جوسپارلى تۋدى مىندەتتەۋ سىندى ساياساتتى رەپرەسسيانىڭ ءبىر ءتۇرى رەتىندە الىپ بارۋدا»، – دەدى پومپەو اتالعان مالىمدەمەسىندە. ول جانە: «وكىنىشكە وراي، نەمىس زەرتتەۋشىسى ادريان زەنتس اشقان شىندىق قىتاي كومپارتياسىنىڭ شىن كەسپىرىن كورسەتتى. بۇل جايتتار ادام ءومىرىنىڭ قادىر-قىمباتى مەن جەكە باس ەركىندىگىنىڭ قادىر-قاسيەتىنىڭ مۇلدە ەسكەرۋسىز قالدىرىلىپ جاتقانىن دالەلدەدى»، – دەگەن.

قىتاي بيلىگىنىڭ شىنجاڭداعى از ساندى ۇلتتاردىڭ دەموگرافيالىق تابيعي ءوسىمىن شەكتەيتىن، ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جانە ۇرپاقتى بولۋ سىندى تابيعي ەركىنە قول سۇعۋ ارەكەتتەرىن Associated Press قاتارلى بىرقاتار ءىرى اقپارات اگەنتتىكتەرى سىناپ جازۋدا. Associated Press حابارىندا قىتاي ۇكىمەتى حانزۋلارعا باعىتتالعان جوسپارلى تۋ ساياساتىن جەڭىلدەتكەنىمەن، شىڭجاڭداعى مۇسىلمان ازشىلىقتاردىڭ تۋ كوەففيتسيەنتىن ازايتۋ بويىنشا قاتاڭ شارالار قولدانىپ جاتقانىن اشىق جازدى.

شۇار-داعى ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتىنە قارايتىن بولساق، 2015 جىلى اۆتونوميالى رەگيوندا تۋ سانى 363 مىڭ ادام بولسا، 2019 جىلعا كەلگەندە بۇل سان 205 مىڭ 400 ادامعا، ياعني 157 مىڭ الامعا قىسقارىپ كەتكەن. تۋ كورسەتكىشىنىڭ مۇنداي كۇرت تومەندەۋى شىنىمەن دە ۇرەيلى كورسەتكىش. بىلايشا ايتقاندا اينالاسى 3-4 جىل ىشىندە بىرنەشە ءجۇز مىڭ ادامدى جويىپ جىبەرگەنمەن بىردەي.

Associated Press اگەنتتىگى حابارىندا، سوڭعى ءتورت جىلدا شىنجاڭدا ايەلدەردىڭ بوسانۋىن بيلىك تارابى ءماجبۇرلى باقىلاۋعا الىپ، تۋ كورسەتكىشىن اسا قاتاڭ ءارى جۇيەلى تۇردە ىسكە اسىرعانىن بىرقاتار قۇجاتتار ارقىلى دالەلدەگەن. وندا تەرگەۋ اباقتىلارىنداعى ەستەلىكتەر، كەيبىر جەكەلەگەن ادامدارمەن بولعان سۇحباتتار دا بار. سونداي-اق، حاباردا قىتاي ۇكىمەتىنىڭ شىڭجاڭدا سوڭعى 4 جىلدا از ساندى ۇلتتارعا جاساعان مۇنداي ارەكەتتەرىن كوپتەگەن ساراپشىلار ماقساتتى «گەنوتسيد» دەپ باعالايتىنى ايتىلادى.

اقش مەم. حاتشىسى سوزىندە: «ءبىز قىتاي ۇكىمەتىنەن بۇل لاڭكەستىك ارەكەتتەردى توقتاتۋدى تالاپ ەتەمىز جانە بارلىق الەم ەلدەرىن قۇراما شتاتتارمەن بىرگە بۇنداي ادامدىق بولمىسقا جات قىلىقتاردى توقتاتۋدى تالاپ ەتۋگە شاقىرامىز»، – دەپ مالىمدەدى.

امەريكالىق اقپارات قۇرالدارى شىڭجاعداعى مۇنداي ارەكەتتەردى اشكەرەلەۋدە قازاقستانعا قونىس اۋدارعان ازاماتتاردان دا كوپتەگەن دەرەكتەر جينالعان. بىرقاتار ەلدىڭ زەرتتەۋشىلەرى شىڭجاعداعى از ساندى ۇلتتارعا جاسالىپ جاتقان ارەكەتتەر «جانتۇرشىگەرلىك قىلمىس» رەتىندە باعالايدى. ونىڭ قاتارىندا «الىپ مەملەكەت، بوس ۇيلەر» اتتى كىتاپتىڭ اۆتورى ي فۋكسيان (ي فۋ شيان) دا بار.

“The Qazaq Times”