بىلتىر ۋكراينادا وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىندا ۆلاديمير زەلەنسكي 73,22% داۋىسپەن جەڭىسكە جەتتى. شوۋمەن رەتىندە تانىلىپ، حالىقارالىق ديپلوماتيادا «باتىل ساياساتكەر» اتانىپ ۇلگەرگەن زەلەنسكيدىڭ باسشىلىق قىزمەتىنە بيىل ءبىر جىل تولماق. ەكس-پرەزيدەنت پوروشەنكومەن وتكەن دەباتتا ساياسي بىلىكتىلىگىن كورسەتىپ، «ەلىمدى رەسەيلىك اگرەسسيادان اراشالايمىن» دەپ ۋادە بەرگەن جاس ساياساتكەر باسقارۋىندا مەملەكەتتە قانداي وزگەرىستەر ورىن الدى؟ حالىق سەنىمى اقتالدى ما؟ ساراپتاپ كورەلىك.

ەلدە اشىق، ءادىل جانە دەموكراتيالىق رەفورما جۇرگىزۋگە ءازىر ەكەنىن ايتقان زەلەنسكي پرەزيدەنتتى ۇلىقتاۋ راسىمىنە قاتىسقان اقش وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدە: «دونباسس پەن قىرىمداعى رەسەي اگرەسسياسىنا ءوزىمىز قارسى تۇرا المايمىز. سوندىقتان امەريكا مەن ەو رەسەيگە قارسى سانكتسيالاردى كۇشەيتۋدى جالعاستىرسا ەكەن. اقش – ۋكراينانىڭ رەسەي اگرەسسياسىنا قارسى تۇرۋدا قۋاتتى ءارى ءىرى سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى»، – دەدى. ءوزىنىڭ مالىمدەمەلەرى، رەفورمالارى ارقىلى «جىل ساياساتكەرى» اتانعان زەلەنسكي ءبىر جىل ىشىندە بىرقاتار جەتىستىك پەن داۋلى ماسەلەلەردى وتكەرگەن.

دونباستاعى سوعىسقا نۇكتە قويىلعان جوق، بىراق تۇتقىندار الماستىرىلدى

ۋكراينا شىعىسىنداعى سوعىستى توقتاتۋ – زەلەنسكيدىڭ ءبىر جىل بۇرىن الدىنا قويعان ەڭ نەگىزگى جوسپارى بولاتىن. ۆلاديمير زەلەنسكي پرەزيدەنتتىك ناۋقان كەزىندە «وق اتۋدى توقتاتامىز» دەسە دە، ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى اسكەري قاقتىعىستى اياقتاي المادى. قازىر دونباستا اۋقىمدى اسكەري وپەراتسيالار جۇرگىزىلمەيدى، بىراق 4 ميلليون تۇرعىننىڭ تاعدىرى ءالى دە «قىل ۇستىندە».

زەلەنسكي كيەۆتە ەكىۇشتى قابىلدانعان «شتاينمايەر فورمۋلاسى» تۋرالى كەلىسىمنىڭ ارقاسىندا ۇزاق ۋاقىتتىق ۇزىلىستەن كەيىن «نورماند فورماتىن» جانداندىرىپ، پاريج سامميتىندە ۆلاديمير پۋتينمەن جەكە كەزدەستى. ۋكراينا مەن رەسەي باسشىلارىنىڭ اراسىنداعى ديالوگ ناتيجەسىندە بىرنەشە تۇتقىندى الماستىرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. الايدا كيەۆ پەن ماسكەۋ اراسىنداعى قارىم-قاتىناس وڭالعان جوق: ەكى ەل اراسىنداعى اۋە قاتىناسى قالپىنا كەلتىرىلمەدى، ديپلوماتيالىق بايلانىس تومەن دەڭگەيدە جانە زەلەنسكي رەسەيلىك «ۆكونتاكتە»، «ودنوكلاسسنيكي» الەۋمەتتىك جەلىلەرىنىڭ ۋكرايناداعى جۇمىسىنا تىيىم سالۋ مەرزىمىن ۇزارتتى.

ۋكراينا پرەزيدەنتى مەن رەسەي پرەزيدەنتى

ساننان ساپاعا: كونستيتۋتسياداعى وزگەرىستەر

بىلتىر قىركۇيەكتە زەلەنسكيدىڭ تارسىرماسىمەن ەل كونستيتۋتسياسىنا بىرقاتار وزگەرىستەر ەنگىزىلدى.

بىرىنشىدەن، كونستيتۋتسيادا جازىلعان «پارلامەنت دەپۋتاتىن تۇتقىنداۋعا نەمەسە رادانىڭ كەلىسىمىنسىز قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋعا بولمايدى» دەگەن ءماتىن ماڭىزىن جويدى;

ەكىنشىدەن، «ساننان ساپاعا» ۇسىنىسىنا سايكەس، رادا دەپۋتاتتارىنىڭ سانى 450-دەن 300-گە ازايدى. سونىمەن قاتار، ءار دەپۋتات مەملەكەتتىك ءتىلدى جەتىك مەڭگەرۋگە مىندەتتى;

ۇشىنشىدەن، پارلامەنتكە قوعام ءومىرىنىڭ ءتۇرلى سالالارىندا زاڭدار مەن كونستيتۋتسيانىڭ ساقتالۋىن قاداعالايتىن ۋاكىلدەردى تاعايىنداۋ قۇقىعى بەرىلدى;

تورتىنشىدەن، رادا شەندىلەرى تالاپتاردى بۇزىپ، قىزمەتىنە سەلقوس قاراعان جاعدايدا، دەپۋتاتتىق مانداتىنان ايىرىلادى;

بەسىنشىدەن، بيلىك جۇرگىزۋ كەزىندە حالىقتىڭ ءرولىن ءبىر ساتىعا جوعارىلاتۋ.

التىنشىدان، پرەزيدەنت تاۋەلسىز، ەركىن ۇيىمدار قۇرىپ، ۇلتتىق انتيكوررۋپتسيا جانە مەملەكەتتىك زەرتتەۋ بيۋروسىنىڭ باسشىسىن سايلاۋ، وتستاۆكاعا جىبەرۋ قۇقىعىنا يە بولدى;

جەتىنشىدەن، كونستيتۋتسيا حالىق دەپۋتاتىنا داۋىس بەرۋ ناتيجەسى نەمەسە جوعارعى رادا مەن ونىڭ ورگاندارىندا ايتقان ءسوزى ءۇشىن زاڭ الدىندا جاۋاپقا تارتىلمايتىندىعىنا (ار-نامىسقا تيۋ نەمەسە جالا جابۋدى قوسپاعاندا) كەپىل بەرەدى.

ترامپپەن جانجالعا ىلىكتى، بىراق ناتيجە – وڭ

ۆلاديمير زەلەنسكي دونالد ترامپقا يمپيچمەنت جاريالاۋ كەزىندەگى نەگىزگى فيگۋرالاردىڭ بىرىنە اينالدى. اق ءۇي باسشىسىنا يمپيچمەنت جاريالاۋعا اسىققان دەموكراتيالىق پارتيا وكىلەدەرى «ترامپ ۋكراينانى سايلاۋدا ونىڭ ىقتيمال قارسىلاسى دجو بايدەنگە قارسى قىلمىستىق ءىس قوزعاۋعا ءماجبۇر ەتىپ، زەلەنسكيدى قورقىتتى» – دەدى. الەم باسىلىمدارىندا كۇندەلىكتى تاقىرىپقا اينالعان ساياسي قاقتىعىستا قوس تاراپ تا «سۋدان قۇرعاق» شىقتى: زەلەنسكيدىڭ ترامپپەن بايلانىسىنا اسا نۇقسان كەلگەن جوق، ۋاشينگتون كيەۆتى سانكتسيا تىزىمىنە قوسپادى.

قازىر زەلەنسكي بۇل وقيعانى قالجىڭعا اينالدىرىپ، «وسى جانجالدان كەيىن كەز-كەلگەن امەريكالىق ۋكراينانى الەمنىڭ ساياسي كارتاسىنان تابا الاتىن بولدى» – دەيدى.

ساراپشىلار باعاسى

جۋرناليست دميتري گوردوننىڭ ايتۋىنشا، دونباسس ماسەلەسى شەشىلىپ، ەكونوميكادا ناقتى رەفورمالار قابىلدانباسا، جاعداي قيىنداۋى مۇمكىن. كەي ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، زەلەنسكي ءبىر جىلدا جەمقورلىققا قاتىستى زاڭ جۇيەسىنە جۇيەلى وزگەرىستەر ەنگىزگەن جوق. ودان بولەك، ۋكراينا ۇلتتىق بانكى بيىل ىشكى جالپى ءونىم كورسەتكىشى 5%-عا قۇلدىرايدى دەيدى. ال بۇل الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق پروبلەمالاردىڭ ارتۋىنا سەبەپ. كوروناۆيرۋس پاندەمياسى دا ەل ەكونوميكاسىن كۇيزەلىسكە ۇشىراتپاق.

ساراپشى پەترو بيليان: «زەلەنسكي باسقارۋىندا ۇلكەن كەمشىلىك نە بولماسا ءبىر جەتىستىك بولعان جوق. ونىڭ ەڭ ۇلكەن پروبلەماسى – كادرلىق تاپشىلىق. كوپتەگەن ماڭىزدى سالاعا مۇلدەم قابىلەتى جوق ادامدار باسشىلىققا شاقىرىلدى. باسىندا تۇبەگەيلى وزگەرىس بولادى دەگەن ۋادە ءىس جۇزىنە ىسكە اسقان جوق»، – دەپ سانايدى.

ساياسي ساراپشى اندرەي ەرمولاەۆ: «پرەزيدەنتتىك ءبىر جىلدى «ءۇش» دەگەن باعامەن قورىتىندىلاۋعا بولادى. كوپ ماسەلە ءسوز جۇزىندە قالدى. زەلەنسكي پرەزيدەنت رەتىندە كونتسەپتۋالدىق مەملەكەتتىك باسقارۋعا دايىن ەمەس ەكەنىن كورسەتتى. مەملەكەتتىڭ سىرتقى ساياساتىنداعى ماسەلە رەتتەلگەن جوق. رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى بىتىمگەرشىلىك جوبا جانە كەلىسسوزدەر جاقسى باستالعانىمەن، جەمىسىن بەرمەدى. قۇرامى جاستارمەن تولىققان كابينەت مينيسترلىگى جانە جوعارعى رادانىڭ توعىزىنشى شاقىرىلىمى العاشقىدا ۋكراينا حالقىن قۋانتقانىمەن، كوپ كەشىكپەي مەملەكەتتىك باسقارۋداعى كادرلىق پروبلەما ۇلعايا باستادى. ىشكى ساياسي داعدارىس ءالى تۇراقتالعان جوق. ميحايل سااكاشۆيليدىڭ دە ۋكراينا ساياساتىنا قايتا كەلۋىن وسى كادرلىق داعدارىسپەن بايلانىستىرۋعا بولادى»، – دەيدى.

P.S: ساراپتاي كەلە، پرەزيدەنت زەلەنسكي مەملەكەت باسقارۋىندا «حالىق قالاۋلىسى» اتىن ابىرويمەن الىپ شىقتى دەۋگە نەگىز بار: ول بيلىك باسىندا بولعان ءبىر جىل ىشىندە سىبايلاس جەمقورلىق فاكتىسى تىركەلگەن جوق. ال پرەزيدەنتتىڭ ومانعا ساپارىندا ورىن العان ولقىلىقتارى، ترامپپەن تۇسىنىسپەۋشىلىگى سىندى ماسەلەلەر ساياسي فيگۋرا رەتىندە زەلەنسكيگە ايرىقشا زيان كەلتىرمەدى.

"The Qazaq Times"