پوليتسيا نارازىلىق ءبىلدىرۋشىنى «رۇقسات ەتىلمەگەن» ميتينگىدە ۇستاۋدا.21 قىركۇيەك 2019 جىل. الماتى ق. فوتو: AP / ۆ.ترەتياكوۆ

حالىقارالىق Human Rights Watch ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ۇيىمى قىركۇيەك ايىنداعى ۇستاۋلار مەن تۇتقىنداۋلاردى  سىناپ، پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ «ساياسي رەفورمالار جۇرگىزۋ جايلى» سايلاۋ كەزىندەگى ۋادەسىن  ەسكە سالىپ، رەفورما جاساۋعا شاقىردى.

ۇيىم مالىمدەمەسىندە ماۋسىمدا بيلىككە كەلگەن قازاقستان پرەزيدەنتى توقاەۆ ەلدەگى «ساياسي رەفورمالاردى جەدەلدەتۋگە جانە ادام قۇقىقتارىن جاقسارتۋعا نيەت ءبىلدىردى» دەپ باعالانعانىمەن، جالعاسىندا «الايدا، دەمالىس كۇندەرى بەيبىت دەمونسترانتتاردىڭ جاپپاي ۇستالۋى جانە ونىڭ الدىنداعى كەڭماسشتابتى قاماۋلار توقاەۆتىڭ رەفورمالىق ۇمتىلىسىنا نۇقسان كەلتىرەدى» دەپ كورسەتىلگەن.

بيلىك ەكستەرميستىك ۇيىم رەتىندە تانىعان «قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى» («قدت»، ورىسشا كەڭ اتاۋى «دۆك) قوزعالىسىنىڭ قۋعىنداعى جەتەكشىسى مۇحتار ءابىليازوۆ شاقىرعان «ميتينگى ورىندارىندا» 21 قىركۇيەكتە ءىىم مالىمەتى بويىنشا 100 شاقتى ازامات ۇستالىپ، ونىڭ 15-ءى اكىمشىلىك جازاعا تارتىلعان.

بولماعان جيىندى تاراتۋ ماقساتىندا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى ازاماتتارعا (كەيبىرى ءوزىنىڭ جاي ءوتىپ بارا جاتقانىن ايتادى) دورەكى تۇردە اسىرا كۇش كورسەتكەنى حابارلاندى.

سونداي فاكتىلەردىڭ ايعاعى رەتىندە مالىمدەمەدە «ءبىر ەر ادامدى پوليتسيانىڭ جۇلقىپ ۇستاعانى سونشا ونى ارنايى كولىككە سالىپ جاتقان كەزدە پروتەزدى اياعى شەشىلىپ كەتكەن» دەلىنگەن.

قازاقستاننىڭ «بەيبىت جيىن وتكىزۋ» تۋرالى زاڭ-ەرەجەلەرىنە شولۋ جاساعان HRW بەيبىت جيىن وتكىزۋدىڭ ماشاقاتتى ەكەنىن، ازاماتتاردىڭ وتىنىشىنە جەرگىلىكتى بيلىك «كوبىنە رۇقسات بەرمەيتىنىنە» نازار اۋدارادى. ۇيىم ماۋسىمنىڭ 9-ىنداعى پرەزيدەنت سايلاۋى جانە ودان كەيىنگى كۇندەرى «رۇقسات ەتىلمەگەن ميتينگىگە» كەم دەگەندە 4 مىڭ ادام شىعىپ، جۇزدەگەن ادامنىڭ اكىمشىلىك جازاعا تارتىلعانىن سىنعا الىپ، ەسكە سالادى. سونىمەن قاتار ۇندەۋ ماتىندە توقاەۆتىڭ «ماۋسىمدا نارازىلىق تۋرالى زاڭعا رەفورما جاساۋعا ۋادە بەرگەنىن» جانە «قىركۇيەكتەگى ءوزىنىڭ العاشقى حالىققا جولداۋىندا رەفورمانى قولدايتىنىن تاعى دا راستاۋىنا» ەرەكشە ءمان بەرىلگەن.

سونداي-اق الەمدىك ۇيىم مالىمدەمەسىندە «بيلىك كونستيتۋتسيالىق رەفورمالار ءۇشىن تامىز ايىنداعى شەرۋگە جانە اي باسىنداعى «قىتاي ەكسپانسياىنا» قارسى نارازىلىقتارعا قاتىسۋشىلاردى ۇستاماعانىن»، بىراق «ەكى اپتادان سوڭ  21-ءىنىڭ قارساڭىندا «قىتايلىق 55 جوباعا» بايلانىستى قارسىلىق اكتسيالاردا كوزگە تۇسكەن 36 بەلسەندىنى اكىمشىلىك جازاعا تارتىلعانى» جازىلعان.

40 جىلدان استام 100 شاقتى ەلدە جۇمىس جاسايتىن ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ۇيىمى:

– بۇرىنعى نازارباەۆ 30 جىل باسقارعان ەلدە  توقاەۆ وزگەرىستى تالاپ ەتۋگە حاقىلى. بىراق ونىڭ رەفورمالىق ۇندەۋىنە قاراماستان، قازاقستانداعى شىندىق بۇرىنعىشا وزگەرىسسىز قالۋدا. ...ەگەر توقاەۆ قازاقستاننىڭ ادام قۇقىعى تاجىريبەسىن شىن مانىندە وزگەرتكىسى كەلسە، بەيبىت جيىن وتكىزۋ تۋرالى زاڭىن رەفورمالاپ، بەيبىت شەرۋشىلەردى قاماۋدى توقتاتۋى ءتيىس. ءىرى ۋادە مەن ريتوريكا جەتكىلىكسىز»، – دەيدى.

بۇعان دەيىن ءارتۇرلى باعىتتاعى حالىقارالىق ۇيىمدار قازاقستاندا بەيبىت جينالۋ قۇقىعى ءجيى بۇزىلاتىنىن ءارى ساياسي تۇتقىنداردىڭ بارىن تالاي مارتە ەسكەرتىپ، استانالىق كەڭسەنى  حالىقارالىق قاۋىمداستىق الدىندا العان مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋعا شاقىرعان.

"The Qazaq Times"