ابايلاڭىز: دۇمشە دارىگەر!

«ومىردە، ىلىمدە تازا ءارى ادال بولامىن» دەپ گيپپوكرات سەرتىن قابىلداعان دارىگەرلەر قانشالىقتى انتىنا بەرىك؟ دارىمەن دە، جانىمەن دە ادام اۋرۋىنا شيپا بەرۋدى تاڭداعان دارىگەرلەر ءىلىمدە باقىتتى بولىپ، ەل اراسىندا ماڭگىلىك داڭققا بولەنىپ ءجۇر مە؟ اق-قاراسىن اجىراتىپ كورەلىك.

قازىرگى تاڭدا دارىگەرلەردىڭ سالعىرتتىعى سالدارىنان جاپا شەككەندەر مەن قازا بولعاندار سانى ارتىپ كەلەدى. بۇرىندارى جىل ساناپ وسىنداي وقيعالار تىركەلسە، بۇگىندە اي سايىن ناۋقاستار مۇڭىن ەستيتىن بولدىق. جاقىندا ەلورداداعى №2 كوپبەيىندى قالالىق اۋرۋحانادا انا ءولىمى تىركەلدى. بۇل – جىل باسىنان بەرى استانادا قايتىس بولعان بەسىنشى انا.

ءبىز ايتپاساق...

الماتىدا 2012 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە بولعان جول اپاتىنان جۇرگىزۋشى قازا تاۋىپ، 22 جاستاعى ديليارا اگيشەۆا ەسىمدى بويجەتكەن اۋرۋحاناعا جەتكىزىلگەن بولاتىن. بىراق قانسىراعان ناۋقاستىڭ دەنساۋلىعىنا سالعىرت قاراعان اق حالاتتىلار ونى اجالدان اراشالاپ قالا الماعان. 2014 جىلى پاۆلوداردىڭ پەريناتالدى ورتالىعىندا جۇكتى ايەل قايتىس بولدى. ون توعىز جاستاعى تامارا موروزوۆا دارىگەر ەككەن ەكپەدەن سوڭ، ءوزىن ناشار سەزىنە باستاعان. مۇنىڭ ۋاقىتشا سيندروم ەكەنىن ايتىپ سەندىرگەن اۋرۋحانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ قاتەلىگىنەن جاس انا سابيىمەن كوز جۇمدى. بيىل ءدال وسى جاعداي قىزىلوردا وبلىسى، سىرداريا اۋداندىق اۋرۋحاناسىندا ورىن الدى. اۋدان دارىگەرى مەن اكۋشەرى بوسانعان جاس انانىڭ دەنساۋلىعىن باقىلاۋعا الماعان. ناتيجەسىندە، ۇل بالانى دۇنيەگە اكەلگەن التىناي ءتاجىموۆا كوز جۇمدى. اتالعان فاكتى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، تەرگەۋ كەزىندە سول كۇنى جۇمىس جاساعان مامانداردىڭ كاسىپتىك مىندەتتەرىن ءتيىستى اتقارماعانى انىقتالدى. سوت ۇكىمى بويىنشا دارىگەرلەرلەرگە 2 جىلعا باس بوستاندىقتارىنان ايىرۋ جازاسى تاعايىندالدى.

بۇدان بولەك قاسكەلەڭدەگى ءبىر توپ اق حالاتتى مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ وپەراتسيادان كەيىن ەس-ءتۇسسىز جاتقان ناۋقاستىڭ ارتىندا تۇسكەن سۋرەتى بارشا حالىقتى دۇرلىكتىردى. وتا بارىسىن ەمىن-ەركىن الەۋمەتتىك جەلىگە جاريالاعان دارىگەر ءوز ىسىنە سالعىرتتىق تانىتاتىنىن ايقىن كورسەتتى. ماسكەۋدە ءدال وسى جاعدايدا سۋرەتكە تۇسكەن بارلىق قىزمەتكەرلەردىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، قىزمەتىنەن شەتتەتىلگەن بولاتىن.

جوعارىدا ايتىلعان دەرەكتەر دۇمشە دارىگەرلەر ءىسىنىڭ «قايماعى» عانا. ادام دەنساۋلىعىنا بەيجاي قاراۋدىڭ كەسىرىنەن تالاي وتباسى زارداپ شەگىپ كەلەدى. نەلىكتەن؟

بىرىنشىدەن، جوعارى وقۋ ورىندارىندا مەديتسينا بولىمدەرىندە وقيتىن كەي ستۋدەنتتەر ءوز ماماندىعىنا بەي-جاي قارايدى. بىلىكتى مامان بولۋدان بۇرىن، ديپلوم الىپ شىعۋدى كوزدەيدى. سونداي-اق، اۋرۋحانالارعا قىزمەتكە ورنالاسقان سوڭ، تەوريالىق ءبىلىمدى تاجىريبە جۇزىندە دامىتا المايدى. سول سەبەپتى كادر تاپشىلىعى ءجيى بايقالادى. بۇل – ەكىنشى. ۇشىنشىدەن، جەڭنەن جالعاسقان جەمقورلىق جاستاردىڭ اياعىن تۇساپ تاستايدى. ماسەلەنىڭ باسى وسى اۋىر دەرتتەن باستالادى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز.

كادردەن قادىر كەتتى

مەديتسينا سالاسىندا مامان تاپشىلىعى ايقىن بايقالادى. مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، ءبىر دارىگەرگە 2000-عا جۋىق ادام قارالادى ەكەن. جىل باسىنان بەرى 9 ملن قازاقستاندىق العاشقى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ ۇيىمدارىنا جۇگىنگەن. بىراق، سوڭى ولىمگە الىپ كەلەتىن كارديولوگيا، ونكولوگيا، ەندوكرينولوگيا سىندى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋعا تۇرعىندار بەيجاي قارايدى. ياعني ەلىمىزدە دارىگەرلەر قاتارى جىلدان-جىلعا سيرەپ كەتكەن. قازىردىڭ وزىندە قىزمەت ەتىپ جۇرگەن اق حالاتتىلاردىڭ 14-15%-ى زەينەتكەرلىك جاسىنا تاياپ قالعاندار. ال 50%-عا جۋىعىنىڭ جاسى 50-دەن اسقان.
بيىل ۇكىمەت وتىرىسىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ 2019 جىلدان باستاپ العاشقى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ تاريفىن كوتەرۋ ارقىلى بەيىندى مامانداردىڭ ەڭبەكاقىسى 20%-عا ارتاتىنىنا ۋادە بەردى. رەسپۋبليكا بويىنشا 1 ملن تۇرعىن عانا ماماندار كومەگىنە جۇگىنگەن. وسى ورايدا ەلىمىزدە شاعىن مەديتسينالىق ورتالىقتار سانى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ كەزەك كۇتتىرمەۋى قاجەت.

توبىقتاي ءتۇيىن

كەزىندە «دۇمشە مولدا ءدىندى بۇزار» دەۋشى ەدىك. قازىر «دۇمشە دارىگەر دەنساۋلىقتى قۇرتار» دەيتىن بولدىق. دارىگەر – ادام جانىنىڭ اراشاسى. اق حالاتتى ابزال جان اتاۋى بەكەردەن بەكەر ايتىلماسا كەرەك-ءتى. بۇل – دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەيتىن اكسيوما. باسى اۋىرىپ، بالتىرى سىزداعاننىڭ بارلىعى بىردەن اۋرۋحاناعا، ەمحاناعا بارمايتىنى دا ءمالىم. دەرتى ابدەن اسقىنعاندا عانا اۋرۋحانا تابالدىرىعىن توزدىرىپ، سان سوعاتىن ادامدار بار. دەگەنمەن، وسى ۋاقىتقا دەيىن ورىن العان فاكتىلەر اق حالاتتى ابزال جاندار الدىنا كەلگەن ناۋقاستىڭ دەرتىن دەر كەزىندە انىقتاي الماي، تالاي جاندى ساندالتىپ كەتەتىنىن كورسەتتى.

كوپكە توپىراق شاشۋ ماقسات ەمەس، الايدا دارىگەر ءوز قاتەلىگىنىڭ ارتىندا ءاربىر ادامنىڭ تاعدىرى، تۇتاس ءومىرى تۇراتىنىن جادىندا ساقتاسا كەرەك-ءتى. دۇمشە دارىگەر دەپ دابىل قاعاتىنىمىز دا سوندىقتان. ءتۇپتىڭ تۇبىندە «گيپپوكرات انتى» ءۇشىن ءوز قىزمەتىن قۇرمەت تۇتسا دەگەن ويماقتاي وي...

"The Qazaq Times"