بيىل ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا 27 جىل بولدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا اقوردا ماڭايىندا اناۋ ايتقانداي وزگەرىستەر بولماسا دا، وعان قارسى وپپوزيتسيالىق توپتاردىڭ قۇرامى مەن ۇستانىمىندا ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولدى. وسىعان بايلانىستى بۇگىن ءبىز تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ 27 جىلدىق ساياسي ومىرىندەگى وپپوزيتسيالىق پارتيالار مەن ولاردىڭ كوشباسشىلارىنا قىسقاشا توقتالۋدى ءجون كوردىك.

جالپى، قازاقستان وپپوزيتسياسىنىڭ «دامۋ» نەمەسە «قۇلدىراۋ» تاريحى تاۋەلسىزدىك العانعا دەيىن باستالادى. سەبەبى تاۋەلسىزدىك العان جىلدارعا دەيىن ەل اۋماعىندا كەڭەستىك جۇيەگە قارسى ءتۇرلى ۇيىمدار، گازەت-جۋرنالدار جۇمىس ىستەدى. ولاردىڭ سانى 1986 جىلى بولعان جەلتوقسان وقيعاسىنان كەيىن كوبەيمەسە ازايعان جوق. بىراق بۇل كەزەڭدە ەل اۋماعىندا "كوممۋنيستىك پارتياعا قارسى كەلەتىن قانداي دا ءبىر تولىققاندى وپپوزيتسيالىق پارتيا نەمەسە ۇيىم بولدى" - دەپ ايتۋ ارتىقتاۋ. دەسە دە  1991 جىلى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان ۋاقىتتا ەل اۋماعىندا «پارتيا» اتاۋى بار 8 قوعامدىق-ساياسي ۇيىم بار بولدى. ولاردىڭ بەسەۋى 1991 جىلدىڭ تامىز ايىندا بولعان ماسكەۋ وقيعاسىنان كەيىن قۇرىلسا، قالعان ۇشەۋى وعان دەيىن قۇرىلعان. اتاپ ايتقاندا تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى قازاقستاندا وپپوزيتسيالىق باعىتتا سەرگەي دۋۆانوۆ پەن دوس كوشىمنىڭ باسقارۋىنداعى قازاقستان سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسى، حاسەن قوجاحمەتوۆتىڭ توراعالىعىنداعى «جەلتوقسان» ۇلتتىق-دەموكراتيالىق پارتياسى جانە ارون اتابەكتىڭ باسقارۋىنداعى تاۋەلسىز «الاش» ۇلتتىق پارتيالارى بولدى. بۇل ءۇش پارتيا تاۋەلسىز قازاقستان وپپوزيتسياسىنىڭ تاريحىنا ەڭ العاشقى تولىققاندى ساياسي پارتيالار رەتىندە ەندى. بىراق ولار ۇلكەن كۇشكە يە بولعان جوق. ءار قايسىسى ءوز بەتىنشە بىتىراڭقى تۇردە جۇمىس ىستەدى. ولارمەن قاتار قازاقستان اۋماعىندا «قازاقستان حالقىنىڭ كونگرەسسى»، «ازات»، «ەدينستۆو» سياقتى پارتيالار بولدى. بىراق ولاردا شىن مانىندەگى ۇلكەن ساياسي كۇشكە اينالا المادى.

قازاقستاننىڭ ەكس-پرەمەر-ءمينيسترى اكەجان قاجىگەلدين. فوتو: راديو ازاتتىك.

قازاق وپپوزيتسياسىنىڭ كەلەسى تولقىنى ساياسي ارەناعا 1998 جىلى كەلدى. 1994-1997 جىلدارى پرەمەر-مينيستر قىزمەتىن اتقارعان اكەجان قاجىگەلديننىڭ 1998 جىلعى پرەزيدەنت جانە 1999 جىلعى پارلامەنت سايلاۋى قارساڭىندا قۇرعان «ءادىل سايلاۋ ءۇشىن» قوعامدىق كوميتەتى كەيىننەن رنپك وپپوزيتسيالىق پارتياسىنا اينالىپ، بيلىككە شىن مانىندە باسەكەلەس بولدى. رنپك ەلدەگى وپپوزيتسيالىق كۇشتەردىڭ باسىم كوپشىلىگىن ءوز ماڭايىنا توپتاستىردى. بىراق وسىنىڭ بارلىعىنا قاراماستان قاجىگەلدين 1998 جىلعى پرەزيدەنت سايلاۋىنا جىبەرىلگەن جوق. ونىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، 2001 جىلى سىرتتاي 10 جىلعا سوتتالدى. وسىدان كەيىن رنپك پارتياسى «ازامات» جانە حالىق كونگرەسسىمەن بىرىگىپ دەموكراتيالىق پارتيالار بىرلەستىگىن قۇردى. بىراق بۇل بىرلەستىك تە ۇزاق ءومىر سۇرمەدى. 2002 جىلى رنپك باستاعان دەموكراتيالىق پارتيالار بىرلەستىگى «قازاقستان دوموكراتيالىق تاڭداۋى» قۇرامىنا كىردى.

وپپوزيتسيالىق ساياساتكەرلەر مۇحتار ءابىليازوۆ، عالىمجان جاقيانوۆ جانە وراز جاندوسوۆ.

«قازاقستان دەموكراتيالىق تاڭداۋى» پارتياسىنىڭ ساياسي ارەناعا كەلۋى دە قوعامدا قىزۋ تالقىلاندى. بىراق بۇل پارتيانىڭ ماڭايىنا توپتاسقان ادامداردىڭ باسىم كوپشىلىگى بۇرىن بيلىك باسىندا بولعان تۇلعالار بولدى. ولار پرەزيدەنتتەن وزگەسىنىڭ بارلىعىن سىنادى. الايدا بەلگىلەنگەن شەڭبەردەن شىقپادى. سىرت كوزگە وپپوزيتسيا وكىلدەرى اقوردا اۋلاسىنا قايتىپ ورالۋ ءۇشىن «ۇرانداپ» جۇرگەندەي كورىندى. بىراق  جاڭا دا ەسكى وپپوزيتسيالىق پارتيا قۇرامىندا عالىمجان جاقيانوۆ پەن مۇحتار ءابىليازوۆ سياقتى بيلىكپەن اشىق ايقاسقا شىققاندار دا بولدى. بىراق ولاردىڭ بۇل ارەكەتىنەن تۇك شىقپادى. ەكەۋى دە تۇرمەگە جابىلدى، كەيىننەن ەلدەن كەتتى. وسىدان كەيىن وپپوزيتسيانىڭ حالىق الدىنداعى بەدەلى كۇرت تومەندەدى. قالىڭ بۇقارا وپپوزيتسياعا سەنبەيتىن حالگە جەتتى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا بۇگىنگى كۇنى سايلاۋ كەزىندە عانا حالىق الدىنا شىعىپ بار ەكەندىكتەرىن بىلدىرەتىن وپپوزيتسيا وكىلدەرى جوعارىدا اتالعان پارتيالاردىڭ ءبىر جۇرناعى عانا.

“The Qazaq Times”