تەھران ايبارىنىڭ «الدامشى دەكوراتسياسى» نەمەسە يران ەرەۋىلىنىڭ ارتىندا كىم تۇر؟

يران يسلام رەسپۋبليكاسىندا جاڭا جىل قارساڭىندا باستالعان ەرەۋىلدەر شىن مانىندە ەل بيلىگى مەن الەم جۇرتشىلىعىنا كۇتپەگەن جاڭالىق بولدى. ۇزاق جىلداردان بەرى تاياۋ شىعىستا ءوزىنىڭ الىپ كۇش يەسى ەكەندىگىن دالەلدەپ كەلە جاتقان تەھراننىڭ (تەگەران) ايبارلى وبرازىنىڭ وسى وقيعادان كەيىن «الدامشى دەكاراتسيا» ەكەنى كورىنىپ قالدى.

وسىدان ءبىر اپتا بۇرىن ياعني جەلتوقسان ايىنىڭ 28-ءى كۇنى يران يسلام رەسپۋبليكاسىندا ەل حالقى جاپپاي ەرەۋىلگە شىقتى. قاراپايىم دۇكەندەگى جۇمىرتقا باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنان باستاۋ العان شەرۋ، اقىرىندا ەل بيلىگىنە اشىق قارسىلىق ەرەۋىلىنە ۇلاستى. بۇل نەنىڭ بەلگىسى؟ يران حالقى وسىنشالىقتى دەڭگەيدە حاسان رۋحاني رەجيمىنە قارسى ما؟ جوق الدە بۇنىڭ ارتىندا ءۇشىنشى ءبىر كۇشتەردىڭ قاتىسى بار ما؟ قازىرگى تاڭدا بۇعان اركىم ارقالاي باعا بەرۋدە. ءبىرى بۇعان اقش-تىڭ قاتىسى بار دەسە، ەندى ءبىرى بۇل يران قوعامىندا ۇزاق جىلداردان بەرى شەشۋىن تاپپاي قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەردىڭ ءدۇمپۋى دەۋدە. بۇل جەردە ەكى بولجامدى دا جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ويتكەنى ەكەۋىنىڭ دە نەگىزى بار. مىسالى باستاپقىدا قىمباتشىلىقپەن كۇرەسۋگە شاقىرعان يران حالقى اياق استىنان حاسان رۋحانيدەن ءسۇريا، يراك جانە ليۆيادان ەل اسكەرىن شىعارۋدى تالاپ ەتتى. ولاردىڭ ويىنشا، قىمباتشىلىقتىڭ ارتىندا اتالمىش ەلدەردەگى اسكەري وپەراتسيالارعا كەتكەن ميلليونداعان قارجى جاتىر. بۇل شىنىمەن دە سولاي بولۋى مۇمكىن. سەبەبى يران وسى ۋاقىتقا دەيىن ءسۇريادا باشار اساد بيلىگىن،  يراكتا «يسلام مەملەكەتى» لاڭكەستىك ۇيىمىنا قارسى سوعىسىپ جۇرگەن شيت پوليتسياسىن قولداۋعا قىرۋار قارجى جۇمسادى. بۇنىڭ بارلىعى ەل ەكونوميكاسىنا وڭاي سوقپاعانى تۇسىنىكتى. ونىڭ ۇستىنە مۇناي باعاسى قىمباتتاسا دا، ەلگە سالىنعان سانكتسيالاردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى الىنىپ تاستالسا دا حالىقتىڭ جاعدايى وڭالعان جوق. «باياعى جارتاس، سول جارتاس» قالپىندا قالدى.

بۇدان بولەك يران حالقى وسىمەن ەكىنشى مەرزىمگە سايلانعان حاسان ءرۋحانيدىڭ ارتىندا تۇرعان ەلدىڭ رۋحاني كوسەمى اياتوللا حامەنەيدىڭ ەل ەكونوميكاسىنىڭ جارتىسىنان كوبىنە يەلىك ەتەتىنىن جاقسى بىلەدى. رەيتەر اگەنتتىگى 2013 جىلعى جاريالاعان بايانداماسىندا يران ەكونوميكاسىنىڭ تەڭ جارتىسىن اياتوللا حامەنەيگە تيەسىلى Setad ۇيىمى «اشسا الاقانىندا، جۇمىس جۇدىرىعىندا» ۇستاپ تۇرعاندىعىن جازعان. ءدال وسى جىلى Setad اكتيۆتەرىنىڭ جالپى قۇنى 95 ملرد دوللاردى قۇراعانىن كوزى قاراقتى جۇرت كوردى، وقىدى، ءتانتى بولدى. بىراق بۇنىڭ بارلىعى يران تولقۋىنداعى مەدالدىڭ ءبىر جاعى عانا. دالىرەك ايتقاندا يران بيلىگىنە قارسى كۇشتەردىڭ كورەتىن جاعى عانا. ەندى رەسمي تەھراننىڭ جاقتاستارى مەن ءوزى كورەتىن جاعىنا كەلسەك.

بۇل جەردە جوعارىدا ايتىلعان «اقش-تىڭ قاتىسى بار» دەگەن بولجام وزىنەن ءوزى تۋىندايتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. بىراق بۇل بولجامدى دا جوققا شىعارۋعا بولمايدى. سەبەبى يران ۇزاق جىلداردان بەرى «اقش-تىڭ كوزىنە شىققان تەرىسكەندەي» بولىپ كەلە جاتقانى بەلگىلى. وعان يراننىڭ اتوم باعدارلاماسىنان باستاپ، ءسۇريا، يراك، ليۆيا ەلدەرىندەگى جاعدايلارعا بايلانىستى ۇستانعان ساياساتىنا دەيىنگى ارالىق ايقىن دالەل. ونىڭ ۇستىنە حاسان رۋحاني بيلىگى سوڭعى ۋاقىتتارى ءسۇريا ماسەلەسىندە تۇركيا مەن رەسەيگە قوسىلىپ الىپ، اقش-تى ءبىراز ابىگەرگە سالدى. بۇل ارينە يران بيلىگىنە قارسى جانە قولداۋشى توپتاردىڭ اراسىنداعى اقپاراتتىق سوعىستىڭ ءبىر كورىنىسى عانا ەكەندىگى بەلگىلى. ال بۇل اقپاراتتىق سوعىستا كىمنىڭ جەڭىلىپ، كىمنىڭ جەڭىسكە جەتەتىنى ۋاقىت ەنشىسىندەگى دۇنيە.

“The Qazaq Times”