Pol'şada prezidenttik saylau ötip jatır. Soğan qaramastan el prezidenti Andjey Duda saylau nauqanınıñ soñğı künderin Uaşingtonda ötkizdi. Koronavirus pandemiyasına baylanıstı engizilgen karantinnen keyin Aq üy qabıldağan birinşi sayasatker de osı Pol'şa prezidenti. Tüptep kelgende, AQŞ-tıñ Europadağı «adal odaqtas» rölin sayasi scenariyge say orındap kele jatqan Pol'şa öz jerinde amerikalıq sarbazdar sanın arttırudı maqsat etip otır. Bwl öz kezeginde Reseyden irgeni alıstatudıñ nışanı. Demek Varşavanıñ Uaşington sayasatın qoldap, Amerikamen tığız baylanıs ornatu jolındağı qadamı Mäskeudi bey-jay qaldırması anıq.

Jospar boyınşa Duda AQŞ prezidenti Donal'd Tramppen kezdesip, energetika, sauda baylanısın talqılap, koronaviruspen küres jäne tarihi ädilettilik turalı pikir almastı. Alayda sapardıñ bastı taqırıbı äskeri ıntımaqtastıqtı keñeytu, atap aytqanda Pol'şadağı amerikalıq sarbazdardıñ sanın arttıru boldı.

Adal odaqtas

Dudanıñ aytuınşa, AQŞ äskerleri respublikanıñ «bwdan bılay Reseydiñ ıqpal etu aymağı bolmaytınına» kepildik beru maqsatında qajet. Prezidentter 2018 jıldıñ küzinen bastap Pol'şada Amerika sarbazdarın arttırudı josparlap keledi. Däl sol jılı Duda Pol'şada «Fort Tramp» yağni AQŞ äskerleriniñ twtas diviziyasın ornalastıruğa şaqırdı. Dudanıñ aytuınşa, «Fort Tramp» jay äskeri baza ğana emes, respublikada amerikalıq küşti keñeytuge degen bağıt. Varşava osı maqsattarğa şamamen 2 milliard dollar bölgenmen, el aumağında atalğan diviziya körinbedi. Reuters agenttiginiñ mälimetine süyensek, diviziya qwrılısı qarjılandıru men ornalasqan aymaqqa qatıstı özara kelispeuşilikterge baylanıstı sätsiz ayaqtalğan.

Soğan qaramastan, 2019 jılı Varşava men Uaşington AQŞ-tıñ Pol'şadağı kontingentin 4,5 mıñnan 5,5 mıñğa deyin wlğaytu turalı kelisimge qol qoydı. Al soñğı kezdesude Tramp bwl jolı respublikağa Germaniyadan odan da köp äsker jiberiletinin mälimdedi. Pol'şanıñ Dziennik Gazeta Prawna gazetiniñ mälimetteri boyınşa, 5000 amerikalıq soldatı bar Europa eline 30 F-16 joyğış wşağı men 2 mıñ AQŞ äskeri jiberilui mümkin.

Tramptıñ özi atap ötkendey, AQŞ-tıñ Pol'şadağı ıqpalın arttıru turalı şeşim Resey üşin «şwğıl eskertu» bolğan sıñaylı.

Berlinge dabıl qağıldı

Tramp pen Duda ötkizger baspasöz konferenciyasında Reseydiñ Europadağı sayasatı talqılandı. Pol'şa prezidenti Reseydiñ energetikalıq resurstarına täueldi bop otırğan Europa elderine narazılığın bildirip, Amerika sarbazdarınıñ aymaqtan şığarıluı Europağa qauip töndiredi dep kesip ayttı. Osı rette Mäskeudiñ ıqtimal sayasatı jaylı aytqan Duda Qırımnıñ anneksiyalanuı, Reseydiñ Lugansk pen Doneckti jaulap aluı jäne Gruziyadağı soğıstı mısalğa keltirdi.

Jiın kezinde prezident Tramp Mäskeu ğana emes, Berlindi de jii eske aldı. Bwğan deyin Germaniyanıñ sırtqı ister ministri Hayko Maas Duda men Tramptıñ kezdesuin «kürdeli mäsele» dep sipattağan.

Tramp NATO jobaları ayasında qorğanıs salasına qarajattıñ jetkiliksiz jwmsaluına baylanıstı AQŞ-tıñ Germaniyadağı äskerileri sanın qısqartu jaylı söz etken. Europalıq BAQ-tıñ habarlauınşa, Tramp bwl şeşimdi Germaniyamen kelisimge kelmey jariyalağan. AFP mälimetinşe, Uaşington Germaniyadağı äskeri küşterin 25 mıñ adamğa (qazirgi 34,5 mıñ adamnan) azaytuğa nietti. Bwl sarbazdardıñ bir böligi Pol'şağa jiberiledi.

Däl osı mäselede Berlinniñ Varşavadan ayırmaşılığı NATO-ğa jetkilikti qarajat jwmsamauında: JİÖ-niñ 2% ornına tek 1,38%-ı qarastırılğan, sonımen qatar Germaniya Reseymen «Nord Stream - 2» jobasına qatısıp otır.

Germaniyanıñ bwl äreketine renişin bildirgen Tramp: «Olar [Germaniya] reseylik energiyanı satıp aluğa milliardtağan dollar jwmsay otırıp, biz olardı Reseyden qorğauımız kerek dep sanaydı. Bwl dwrıs emes», – dedi. Sonımen qatar Tramp Varşava odaq qwramındağı uädesin orındağan jäne JİÖ-niñ 2% -ın qorğanıs şığındarına jwmsağan sanaulı elderdiñ biri ekenin eske saldı.

Elektr quatına talas

Qırği qabaq soğıs jıldarınan beri Batıs Germaniya NATO-nıñ negizgi qorğanıs ortalığı bolıp qala berdi. Aymaqta ondağan mıñ AQŞ äskeri qızmet etti. Europanıñ basqa memleketterimen salıstırğanda, AQŞ äskerleriniñ sanı Germaniyada köp. Mısalı, Ştutgarttağı AQŞ äskeri nısandarı Amerikanıñ Auğanstan men Iraktağı missiyalarınıñ negizgi ortalığına aynaldı.

Alayda Uaşington men Berlin arasındağı sayasi kelispeuşilikterge baylanıstı AQŞ-tıñ Europadağı negizgi äskeri odaqtasınıñ röli birtindep Pol'şağa ığıstı. Osı arqılı Pol'şa – Soltüstik Atlantikalıq Al'yanstıñ eñ ıntalı müşeleriniñ birine aynaluğa bet aldı. Bwl el AQŞ äskeri küşteri üşin köpir bolıp qana qoymaydı, sonımen qatar öz aumağında äskeri infraqwrılım qwruğa zor mümkindik ielenedi.

Varşava keñestik däuirdegi eskirgen äskeri tehnikanı belsendi türde jañartıp, onı Amerikanıñ jaña jabdıqtarımen almastıruda. Ötken jılı Pol'şa 2026 jılğa arnalğan modernizaciyalaudıñ jaña josparın qabıldap, wşqışsız wşatın apparattardı, şabuılğa arnalğan tikwşaqtarın, qısqa qaşıqtıqtağı zımırandardı, süñguir qayıqtar men kiber qorğanıs jüyelerin satıp aluğa şamamen 50 milliard dollar böldi. Sonımen qatar Pol'şa Patriot äue qorğanıs batareyaların satıp aludı josparlap otır. Osı jıldıñ basında Pol'şa men Amerika 32 F-35A wşaqtarın satıp alu turalı kelisimge qol qoydı. Biıl Pol'şa öz aumağında «Europa-2020» äskeri jattığuların ötkizedi. Demek qazir Pol'şada NATO-nıñ jetekşi äue küşteriniñ biri boluğa barlıq mümkindik bar.

AQŞ-tıñ Pol'şadağı wzaq merzimdi äskeri ıqpalı Varşava men Uaşington arasındağı qarım-qatınastı nığaytıp qana qoymay, olardı jaña deñgeyge köterdi. Bwl qauipsizdik salasındağı ıntımaqtastıq qana emes, sonımen birge birlesken sauda jäne energetikalıq jobalardı jüzege asıruğa sep bolmaq. Wzaq merzimdi strategiya eki el baylanısın nığaytıp, Pol'şanıñ aymaqtıq küş retindegi mañızın arttıradı jäne bwl baylanıstardı Donal'd Tramp biliginen keyingi jaña äkimşilik kezinde de saqtauğa mümkindik beredi.

The Hill basılımı: «Uaşingtonnıñ europalıq sayasi mekemege qarama-qayşılıqtarı küşeyip jatqan uaqıtta Pol'şa eki tarapqa Atlant mwhitınıñ tek qauipsizdik salasındağı ıntımaqtastıq emes, sayasi ıntımaqtastıqtıñ mañızdılığın arttıradı. Eger Pol'şa Uaşingtonmen seriktestiktiñ senimdi jäne jan-jaqtı strategiyalıq közqarasın qalıptastıra alsa, onda «jaña Europa» josparın jañartuğa mümkindik bar», –dep jazadı.

Mäskeu baqılauında

Mäskeu AQŞ pen Pol'şa arasındağı äskeri ıntımaqtastıqtı mwqiyat qadağalap otır. Resmi Kreml' Uaşingtonnıñ Europadağı qauipsizdikti «birtindep bwzıp keledi» dep sanaydı. Alayda Europa Reseydiñ bwl pikirin qwptap otırğan joq. Kerisinşe, Pol'şa, Ukraina sındı elder Reseyge täueldilikten qwtılıp, irgeni alıstatudı maqsat etip otır.

«Eger Varşava sanalı türde öz aumağına şeteldik küşterdi qabıldau arqılı aldıñğı qatarlı memleket märtebesine ie bolğısı kelse, onda olar osığan baylanıstı barlıq şığındardı, onıñ işinde öz qauipsizdigin oylauı qajet», – deydi Resey Sırtqı ister ministriniñ orınbasarı Aleksandr Gruşko. Bwl da Reseydiñ Pol'şa biligine bağıttalğan eskertui sındı.

"The Qazaq Times"