Keşe, 2 qaraşa küni Almatı qalasındağı wlt qaharmanı, wlt azattıq köterilisiniñ batırı, Altaydan Anadolığa deyingi qazaq köşiniñ alğaşqı bastauşısı Elishan Älipwlınıñ düniege kelgenine 110 jıldıq merey toyı joğarı deñgeyde atalıp ötti. Dübirli şaranı Ş.Ualihanov  atındağı Tarih jäne etnologiya institutı men «Er Jänibek» halıqaralıq qoğamdıq qorı bas bolıp wyımdastırğan.

Wltınıñ azattığı üşin şahittik ğwmır keşken batır Elishan Älipwlı halqımızdıñ basına zwlmat zaman ornağan 1930-1940 jıldardağı qan keşken däuirdiñ qwrbanı. Batırğa arnalğan merey toy Ğılım ordasında «Azattıq añsağan qazaq köşi jäne el bastağan Elishan attı» halıqaralıq ğılımi praktikalıq konferenciyadan bastau aldı. Halıqaralıq konferenciyağa Türkiya, Germaniya, Şveciya, Qıtay, Moñğoliya jäne elimizdiñ tarihşı, etnograf ğalımdarı, ziyalı qauım men BAQ ökilderi qatıstı.

Ş. Ualihanov atındağı Tarih jäne etnologiya institutınıñ direktorı Ziyabek Qabıldinov bastap aşqan ğılımi praktikalıq jiında Memlekettik tarih institutınıñ direktorı Ayağan Bürkitbay, Qazaqstan jazuşılar odağı basqarmasınıñ orınbasarı, QR eñbek siñirgen qayratkeri, Serik Negimov, Ş. Ualihanov atındağı Tarih jäne etnografiya institutınıñ bas ğılımi qızmetkeri, Ahmet Toqtabay, sonday-aq, aqın Baqıtbek Bämişwlı, Moñğoliya mädenietine eñbek siñirgen qayratker, jazuşı Şınayı Rahmet, Türkiyadan Ibrahim Mwtlı, Şaban Serkan Dinçtürk, Mübarak Sädeywlı Şalışhan qatarlılar batırdıñ ömiri men önegesi turalı erşimdi sözdi ortağa saldı.

"El bastağan Elishan" kitabınıñ twsau keseri ötti. Foto: QT.

Batır Elishannıñ ömiri men Bwlanay (Gimalay) asqan köş turalı «Qaralı köş» attı kölemdi eñbektiñ avtorı, jazuşı, Qazaqstan Jazuşılar odağı, Euraziya Jazuşılar odağınıñ müşesi Jädi Şäkenwlı batırdıñ ömiri turalı «El bastağan Elishan» attı bayandama jasap, batırdıñ küres jolı turalı, köşken eldiñ Gimalay, Kaşmir, Ündistan men Päkistan jerindegi basınan keşkenderi turalı bayan etti.

Türkiyanıñ Ankara qalasındağı Äleumettik ğılımdar universiteti Sayasi ğılımdar fakul'tetiniñ doktorı Mariyam Hakim «XX ğasırdağı qazaq köşi jäne onıñ sayasi-äleumettik sebepteri men wlttıq-halıqaralıq äserleri» attı qwndı bayandama jasadı. Sonday-aq, Şınjañdağı qazaqtardıñ wlt azattıq küresi men Altaydan Anadolığa deyingi köştiñ, olardıñ bastan keşkenderi men sol kezdegi älemdik proceske bolğan äserleri turalı bir ğana bwrınğı Keñes odağınıñ, Qıtaydıñ arhivterinde ğana emes, Ündistan men Päkistannıñ jäne sol twsta osı eki eldi bilep twrğan Wlıbritaniyanıñ, AQŞ pen Türkiyanıñ arhivterinde qwndı derekterdiñ jatqandığın eskertip, aldağı uaqıtta osı derekterdi aşıp zertteu kerek ekenin ayttı. Aytalıq, 1949 jılı aqpanda «The New York Times» (N'yu-York Tayms) basılımında Şınjañ qazaqtarınıñ wlt azattıq köterilisiniñ basşısı Ospan batır turalı kölemdi maqalanıñ jariyalanğanın alğa tarttı.

Ankara äleumettik ğılımdar universitetiniñ Sayasi ğılımdar fakul'teti Halıqaralıq qatınastar böliminiñ doktorı Mariyam Hakim. Foto: QT,

Ş. Ualihanov atındağı instituttıñ ğılımi qızmetkeri, tarih ğılımdarınıñ doktorı Ayjamal Qwdaybergenova konferenciyada «Qazaq ğılımınıñ kökjiegin keñeytken qandastar» attı bayandama jasadı. Ol bayandamasında ötken ğasırda jäne täuelsizdikten keyin qazaq eline kelgen qandastar jäne olardıñ wrpaqtarı büginde elimizdegi qazaqtardıñ 2,5 millionnan astamın ieleytinin alğa tarta otırıp, şetten oralğan ağayınnıñ qazaq ğılımnıñ kökjiegin anağwrlım keñeyte tüskenin aytıp ötti.

Konferenciyada jazuşı Jädi Şäkenwlı men Şalqar Äbdilwlı qwrastırıp, "Er Jänibek" halıqaralıq qoğamdıq qorı jağınan şığarılğan «El bastağan Elishan» attı derekti zertteuler jinağınıñ twsauı kesilip, oqırmandarğa wsınıldı. Sonday-aq, ziyalı qauım ökilderi, BAQ ökilderi, jäne Elishan bastağan köştiñ Anadolığa aman jetken bügingi wrpaqtarı men Qazaqstannıñ jer-jerindegi batırdıñ ru-jwrağatı da dabıralı jiınnıñ soñına deyin otırıp, azattıq añsağan qazaq köşiniñ jelisindegi sır-äñgimege qanıqtı.

Konferenciyadan keyin «KHAMA PARK» meyramhanasında batırdıñ aruağına arnalıp qwrat-hatım tüsirilip, atına arnap as berildi. Atalğan asqa atı jetken ağayın batırğa arnalğan astan auız tiip, bata-tilekke qol jaydı. Batırdıñ wrpaqtarı Elishan ğwmırı turalı eñbek jazıp, el-jwrtqa batırdıñ dañqın jayğan jazuşı Jädi Şäkenniñ iığına şapan jauap, astına aq twlpar mingizip, rizaşılığın bildirdi.

Merey toy qonaqtar. Foto: QT.

Osılayşa azat wrpağı men täuelsiz qazaq jwrtınıñ arqasında, azattığı üşin etigimen qan keşken, 22 jasında el bastap, 26 jasında jauğa tiip köş bastağan, Barkölden Bwlanayğa, Bwlanaydan Pamirge 9 jıl zaman selin keşip, 35 jasında opat bolğan batır Elishanğa arnalğan mereytoy asa dabıralı türde, halıqaralıq deñgeyde atalıp ötildi.

“The Qazaq Times”