Közsüzgen

 

                                                                    Jatıp qalğan taylağı,

                                                                       Jarday atan bolğan jer.

                                                               Jabağılı toqtısı,

                                                                                Qoy bolıp, qora tolğan jer.

Mahambet

 

Meniñ tuğan jerimde töbe-döñder köp edi,

Qiyağı qılış sekildi,

Qwrağı ırıs sekildi,

Betegesi jusanday, orasañ ol da şöp edi.

 

Üyeñki,

Terek-ağaşı öskende özin tarağan,

Tireui sındı aspannıñ iilmey tömen qarağan.

Jebesi qoldan tüsken soñ jau jılap ketken jer edi,

Sodan soñ beybit ömirge maujırap ketken jer edi.

 

Esigin tünde ilmegen erkindeu jatqan eli bar,

Özeurep kelgen eserge beyitter jatqan beli bar.

Basıña jürse baq qonbay,

Jaqınday kelgin jat bolmay,

Dana qarttarım bar äli dala jayınday seni wğar.

 

Qırmızı tektes qızdarın köringenge üzip bermegen,

Qandasım deytin qalqağa janarın süzip körmegen.

Osınday jerde twram men,

Osınday elde twram men,

Kesilgen bastıñ zarı bar,

Közinde kek bar sönbegen.

 

Jau izdep kelseñ – tozaqpın,

Jayıñmen kelseñ – jwmaqpın,

Suına ğana juınğam möp-möldir, taza bwlaqtıñ.

Tünde jortsam, ay – qılış,

Jwldızdar jwbım bop kelgen,

Kündiz jortsam, kün – qılış,

Közime salıp şoq bergen.

 

Köñilin bergen adamğa köktemgi qar bop erigem,

Köñilim qalğan nadanğa qara tas bolıp körinem.

Şirengenimdi körseñ sen – üzeñgi bauım üzilgen,

Quanğanımdı körseñ sen – qoralı qoyım kemigen.

 

Özime tartqan dalam bar,

Töbe-döñderi molınan,

Qiyağı  qılış sekildi qırqanıñ tüspes jonınan.

Twyağı jwmsaq malım bar – ayalap kökke jayılğan,

Şığarda-şıqpas janım bar osınıñ bärin qorığan.

 

Köñilşektigim qartayğan,

Jasarıp qazir kelemin,

Qwdaysınbağın, közsüzgen, bola da qoymas degeniñ.

 

 

Tireusiz köpir

 

Baskanıñ süyrep arbasın,

Jağalap jürse ol jar basın,

Bwl iske Jaras Särsektiñ

Qatısı qanşa, qarğaşım?

 

Baysıldı qarttıñ közi edi,

Bayıptap aytqan sözi edi.

Baylıqtı baq dep wğınıp,

Bayşıkeş bolğan özi edi.

 

Aytqanda sözdiñ tötesin

Aqşa dep wqtı ol kökesin.

Bwl iske Jaras Särsektiñ

Qatısı qanşa, kökeşim?

 

Qarpıdı,jedi, asadı,

Qarlığıp änge basadı.

Qaltası qalıñ qayran wl

Qandasın körse sasadı.

 

Oylasañ soñı – köñil kir,

Köñilimmen , kökem, kömir bir.

Özekke öksik baylanıp,

Örtenip jatqan ömir bwl.

 

Tirşilik suın işpegen ,

Jemisin mına pispegen.

Közimdi özim ağazıp,

Tilimdi tisim tistegen.

 

Jağama qolım jarmasıp,

Jağım men jağım qarğasıp,

Jalañbas, jalañayaqpen

Baradı jwrtım qar basıp.

Köktem joq,

Jaz joq öñirde,

Öleñ joq,

Öñ joq ömirde.

Qwlazım twrğan belim be,

Qwlazım turğan köñil me?!.

 

Qwrdımğa ketken sezim be,

Qwrdımğa jetken özim be?

Oylantıp qoyğan ömir-ay,

Oynatıp jıltıl közimde!..

 

Qolım bar – alu bilmeytin,

Ayaq bar – şalu bilmeytin.

Közim bar – tanu bilmeytin,

Köñilim bar – janu bilmeytin.

 

Alatın bolsam – qaytersiñ,

Şalatın bolsam – qaytersiñ?

Janında twrıp jalındap,

Janatın bolsam – qaytersiñ?

 

Bülingenderdi bütindep,

Kerek dep oğan kütim dep,

Bezektep jürim bel assam,

Twrasıñ ılği tütindep.

 

Keltirip alıp ketirgen,

Öltirip alıp ökirgen,

Osı bir minez aumaydı

Tiresiz twrğan köpirden.

 

Köpirden twrğan tireusiz,

Ötpeytin boldıq bireusiz.

Üreyde ğana köppiz biz,

Üreyzis kezde joqpız biz.

 

Qwnarsızğa da dän septim,

Qwnarlığa da dän septim.

Qatısı bolsa bolardı,

Bwl iske Jaras Särsektiñ.

 

 

Män

(dialog)

 

– Tauda tuğan adamsız,

Tau biik pe, ne biik?

– Kün kötergen basına

qolıñ jetse dep tüyip,

Mañğaz qalpın bwzbağan

Aspan biik,

Kök biik...

 

– Tüpsiz dünie joq, sirä,

Ne twñğiıq?

Ne tereñ?

– Jalğızdıqta qaldırıp

özegiñdi örtegen,

Oy – twñğiıq,

Jer – tereñ,

Jer degenim – kör tereñ...

 

– Neniñ qımbat ekenin

Siz de wqpaysız şaması?..

– O, bwl jaylı pendeniñ

Qızıp twr-au talası.

Dana aytpağan baylamdı,

Qaydan aytsın balası.

Eñ qımbatı men aytsam –

Kök pen Jerdiñ arası...

 

 

 Kafede

 

Otıram wzaq,

Jwrt ekeu, üşeu – top bolıp

keledi-dağı ketedi sosın joq bolıp.

Jalğızdıq emes, janımdı meniñ sondayda

Qaridı bir mwñ – qozdağan qızıl şoq bolıp.

 

Tobılğa küreñ aldırıp sıra jañadan,

Qozdatıp oydı äbiger bolam sanadan.

Dayaşı qızdar oylaydı, bälkim, men jaylı:

«Otır-au bayğws, bireudi kütip manadan...»

 

Kimimdi kütem?..

Qayrauım üşin özimdi,

Özimdi-özim etuim üşin tözimdi,

Osılay keyde oñaşa qalam özimmen,

Osılay qanşa öleñim erte köz ildi?

 

Otırıp alıp saparlap ketem ötkenge,

Töl baqqan kezim esime tüsip kök belde.

Qozı-lağımdı qolımda barmen qalqalap,

boluşı em bäyek kökekte jañbır tökkende.

 

Ertesi küni bir mwzdap denem, bir ısıp,

Jatuşı em jalğız törinde üydiñ bürisip.

«Qwrısın büytken malı»,  – dep anam äkemdi

Janımda meniñ otıruşı edi wrısıp.

 

Ayında bir ret söylese, söyler Iemdi,

Jılında bir ret öy dese, öy der Iemdi,

Iilmey äste it tirlik keşken Iemdi,

Egilip eske alatın boldım jii endi.

 

Şuaqtı künder soñımda qalğan sıñaylı,

Auıldıñ şañ-şañ jolında qalğan sıñaylı.

Armanımdı erttep Alatau jaqqa kelgenmin,

Tek sonım ras,

Qalğanım jalğan sıñaylı.

 

Bwl da bir, qaytem, därmensiz dausı sezimniñ,

Bile almay dalmın minezin osı özimniñ.

Keler kün-sorlı aldıma qarsı jayğasıp,

İzdeydi özin qaraşığınan közimniñ.

 

Odan soñ onıñ janarı sırğıp tömenge

dürsildi twsqa toqtaydı barıp degende,

Kürsinip alıp ornınan twra beredi,

Degendey, «Sorlı, ne qwnıñ bar ed öleñde?..»

 

Küñkilder östip ılği da künniñ jañası,

Keşegi künnen aumaydı türi, qaraşı.

Toqtatıp alıp söyleser me edi özimen,

Kelmeydi-au biraq eşkimniñ oğan şaması.

 

Qoy endi,

bolmas,

jolımdı men de tabayın,

Tüs körip jatqan şaqta bwl tegis ağayın.

Mezgilsiz ölgen öleñderimniñ basına

barayın-dağı bir-birden şıraq jağayın...

 

 

***

Men baqıttı şığarmın...

Anaumen salıstırğanda jüre alamın ğoy,

Jüre alamın ğoy, ayaulım.

Qalasam barlıq esikke kire alamın ğoy,

Kirmesem-dağı tayaumın.

 

Men baqıttı şığarmın...

Anaumen salıstırğanda janarım bar ğoy,

Köre alam bärin, jarığım.

Aq pen qaranı ajırata alar amalım bar ğoy,

Meni de solay tanığın.

 

Men baqıttı şığarmın...

Anaumen salıstırğanda söyley alam ğoy,

Söyley alam ğoy, körkemim.

Öktemsigenge «öy» dey alam ğoy,

Wlımın qwlsız ölkeniñ.

 

Men baqıttı şığarmın...

Anaumen salıstırğanda bauırlarım bar ğoy,

Allağa şükir, az emes.

Odan da bölek täuirlerim bar ğoy,

İşinde özim mäz emes.

 

Men baqıttı şığarmın...

Anaumen salıstırğanda jarım bar, jay bar,

Jarım bar, jay bar, jamağat.

Mıñ täuba Haqqa, nanım bar, şay bar,

Qanağat soğan qanağat.

 

Men baqıttı şığarmın...

Anaumen salıstırğanda öz elim bar ğoy,

Özegim bar ğoy, qılıqtım.

Üzilsem jatar öz jerim bar ğoy,

Basqanıñ bärin wmıttım.

 

***

Otan deydi ä?..

Otan Onıñ öz bası,

Öz basına layıqtı söz bası.

Bälkim dwrıs,

Bälkim bwrıs, bilmeymin,

Otan deytin...

Otan – Meniñ köz jasım,

Otan – Seniñ köz jasıñ.

 

Sol jasıñdı janarıñda twndırğın,

Nwr da qılğın,

Jır da qılğın,

Sır qılğın.

Közşwqığanköpkeşeniñsausağın,

Otanağıptüspeuüşinsındırğın.

 

Birjiırmajıl,

Ötsinmeylijüzğasır,

Otan – jasım,

Janarımdaqwrğasın.

Kemseñdetekörmeñderşimeni, Adam.

DemeseñderOtanközdemwzdasın.

Ku jüregimquısımdasızdasın,

Otan – meniñközjasım.

 

Sol jasımdı janarımda twndırdım,

Nwr da qıldım,

Jır da qıldım,

Sır qıldım.

Köz şwqığış köp keşeniñ sausağın,

Otan ağıp tüspeu üşin sındırdım.

 

Ne ötpedimeniñğazizbasımnan,

Qaqırardaytalayjerdeaşınğam.

Jılamauğatiistiedim, öytkeni

JanarımaOtanımdıjasırğam...

 

 

Adasqaqtıñ aytqanı

 

Sıylasar köp sırlasqa sıyım bolmay,

Jürgen-ay mına künde küyim bolmay.

Sızdağan jüregime sırqat jamap,

Dertti etken qu minezim qiın qanday!..

 

Qwlağan qiın qanday äliñ barda,

Äjimsiz ajarıñ bar,

Äriñ barda.

Sırtımnan sırqatımdı emdep jürgen,

Siqırşım,

Däriñ bar ma,

Däriñ bar ma?

 

Bilmeymin, qazir mende jalın bar ma,

Mäz bolam bılğanbağan arım barğa.

Aspanda wşa-wşa aş qwrsaqpın,

Aldanıp ağımdar men sağımdarğa.

Qwldilap qwşağıña kelem qwlap,

Jer-Apa-au, nanıñ bar ma, nanıñ bar ma?

 

Aytpağan,

Aytılmağan änim de alda,

Äu deyin qu keudemde janım barda.

Bir torğay bir jağımda şırıldaydı,

Qws patşam,

Däniñ bar ma,

Däniñ bar ma?

 

Qiyalap tartsam dep em kezeñime,

Ömirim ört bop tüsti özegime.

Aptapta köleñke izdep alaswram,

Su patşam,

Ağız meni özeniñe.

 

Kärinen uaqıt pen zamandardıñ

tal qarmap talay-talay aman qaldım.

Qalğu joq qazir mağan

qaytarmağan

aldında qarızım köp adamdardıñ.

Onsız da ökinişke tolı ömir bwl,

Onsız da keler bärin tämamdar kün.

 

Qol da aman,

Ayaq – mığım,

Bas – qalpında,

Jan-düniem jalındaydı jas qalpında.

Kez äli kelgen joq-au

qır basınan

qasqayıp qarap twrar tas qalpımda.

 

Qiyalap tarttım, mine, kezeñime,

Qaramay qarayğannıñ kezegine.

Osıdan köleñke izdep közge tüssem,

Su patşam, ağız meni özeniñe.

 

  

Qasqajiren

 

Qwday-au,

Ne bolğansıñ Qasqajiren,

Twrqıña twrmın qarap basqa küymen.

Aldımnan mıñ-san üyirin ötsin aydap,

Öziñdey bolsın qaydan basqa jiren.

 

Bayağı qayda qalğan tanıs qwlaq,

Tanıs qwlaq degenim qamıs qwlaq.

Qwday-au, ne bolğansıñ, ne bolğansıñ,

Qamıs qwlap qaptı ğoy qamıs qwlap,

Keudemde jatır meniñ namıs jılap...

 

Jalıñda özi qalğan bala kezdiñ,

Öziñmen qır jayladım, dala kezdim.

Jer siğan,

Aspan siğan –

Bäri siğan,

Ornında oyıq qaptı qara közdiñ.

 

Jürgende qu tağdırdıñ silığın-ay

armanğa ketken esti jidıra almay!..

Toydım ğoy,

Qoydım ğoy men, Qasqajiren,

Uaqıttı uısıma sidıra almay.

 

Kezinde en dalama körik bolğan

Qasqam-ay, köringenge kölik bolğan.

Sen üşin mına dünie joq siyaqtı,

Sen üşin mına dünie ölip qalğan.

 

Sen – eñ ğoy mına meni qazaq qılğan,

Quğannan,

Qwtırğannan azat qılğan.

Qasqam-ay, qaytsem eken zamanıña,

Zamatta däl osılay mazaq qılğan?!

 

Qasqam-ay,

Qanatım-ay,

Jirenim-ay,

Küydirdi-au kezdeskeniñ küyde bwlay.

Qamalsam – ayırıp alar Tüzdegim-ay,

Qañğısam – qayırıp alar Üydegim-ay!..

 

Sen jelgen pañ dalağa men sıya almay,

Men jürgen tar qalağa sen sıya almay

baradı basımızdan däuren ötip,

Qaşqan añ,

Wşqan qwstı eş qiya almay!...

 

Jerde – toñ,

Aspanda – ayaz,

Üy – şeşesiz,

Qaltırap,

Toñıp kün de küy keşemiz.

Tünergen mınau aspan ayasında

ekeumiz qalay, qaytip üylesemiz?!

 

Sen qasqa ne bilesiñ,

tas qalada,

künige kuä bolıp masqarağa

keşkisin kürsinumen atau wrttap,

Qwlaymız körinbesten jas balağa.

 

Swraymız az qılğay dep zaman jügin,

Jılaymız jwrttıñ tilep amandığın.

Bayandı bola ma özi Bostandığım,

Qu köñil soğan tağı alañ bügin.

 

Bilmeymin,

Bilmeytinim köp bop ketti,

Mälimim köz aldımda joq bop ketti.

Ömir dep jürgenimniñ köbi ötirik,

Wltaraq twsım tağı şoq bop ketti.

 

Däl sendey men de bir kez biik bolğam,

Böriksiz basım mınau – iip bolğan.

Qas ta joq,

Qabaq ta joq qazir mende,

Örtelgem,

Örtetilgem,

Küyip qalğam.

 

Men degen adam deytin wyattınıñ,

Sen degen twlpar deytin twyaqtınıñ

twqımı sanalğanmen jay-küy mınau...

Bärine men kinäli siyaqtımın.

 

Bärine biz jazıqtı siyaqtımız

bäygede

ozsa,

qalsa

twyaqtımız.

Wzartqan ayağımdı qayran, Qasqam,

Aldıñda öle-ölgenşe wyattımız.

Er-twrman senen qalğan esekke ötti,

Eşqaşan keşilmeytin siyaqtımız.

 

Şabatın jeriñ qalmay,

jayılımıñ

bılğanıp näjisine bay wlınıñ

osınday zaman keldi,

Zaman öldi

beretin qasqalarğa qayırımın.

 

Köñilim Köpten bügin şet qonadı,

Kölkildep şer keudege dert toladı.

Adamdar jürgen jerdiñ bärin de ılği,

Äyteuir arğımaqtar mert boladı!..

 

Qaraymın qajıp sağan qayran Qasqa,

Qartpın men qayratı joq oydan basqa.

Qaymanam ne biledi qoydan basqa,

Qaymanam ne biledi toydan basqa.

Serttesken jwrt sındımız oylanbasqa...

 

Jalt etip öter bäri  qas-qağımda,

Jal qwşqan,

Janğan şağım,

Tasqanım da.

Äyteuir kisinegim kep twradı,

Osı men adammın ba,

Basqamın ba?..

 

 

***

Ömirde bolmasam da özim öktem,

Qarayıp hatqa tüsken sözim öktem.

Keudesi kir tasınday kisiñizge

kişirip kümimjitin kezim ötken.

 

Äy qoyşı...

Bolmasam  da özim jaqsı,

Süzilip sırtqa şıqqan sözim jaqsı.

Patşaday pañ qalpında oyğa şomıp,

Otırar oñaşada kezim jaqsı.

 

Äyteuir alabarqın küy keşemin,

Joq äste jük artatın üyde esegim.

Kelemin özimdi-özim örge süyrep,

Jürmeydi sıyğa esebim, küyge esebim.

 

Qirağam,

Qiratılğam,

Ölgemin joq ,

Öngennen kez de bolğan kömgenim köp.

Äyteuir alabarqın osı küymen

adamnan alasarıp körgemin joq.

 

Wnasın,

Wnamasın,

Anığında

Özimniñ ömir sürdim qalıbımda.

Qarañdap äldekimge körinermin

Bilteniñ dir-dir etken jarığında.

 

Oy – qwnar,

Öleñim – dän,

Dän – deregim,

Dänimniñ bärin emes, al keregin.

Suınday abılhayat bolmasam da,

Az-azdap az jaqsığa när beremin.

 

Birde – küz,

Birde – köktem,

Jaz bolamın,

Birge – köp,

Al, ekeuge az bolamın.

Qwyılğan qwtıdağı su sekildi

Ortayıp bara jatıp mäz bolamın.

 

 

Balağa bayan

 

Birimizdiñ jeydemiz birimizge jarasıp,

Birimizge birimiz östip östik – qarasıp.

Almatıñdı ol kezde bilmeuşi edik biz tipti,

Saz-balşıqtan qala sap at qoyamız talasıp.

 

Astauına Armannıñ Maqsat, Mwrat tolatın,

Köbelegi qiyaldıñ wşatın da qonatın.

Bwzıp qayta salamız wnamasa jañasın,

Bärimizdiñ äyteuir öz  qalamız bolatın.

 

Oynadıq biz aulada bir kindikten on bolıp,

On bir boldıq sodan soñ äke armanı sol bolıp.

Bir auıldıñ  bar isin bala bop-aq atqardıq ,

Bir köşeniñ boyında twrdıq qalıñ qol bolıp.

 

Birimiz mal jöndeymiz – şöp salamız jağalap,

Al birimiz astauğa su qwyamız jañalap.

Til aludı bilmeytin süt kenjesi äkeydiñ

sıbağa alsa jaqsılap şırıldaytın «ağalap».

 

Köktem kelse kök belge mal örgizgen bala edik,

Deytin biz joq «bala edik»,

Deytin biz joq «şala edik».

Qoy töldettik öriste,

Tölmen birge eseydik,

Ülken şapan jamılğan kip-kişkentay şal edik.

 

Şaqırımdap jol jürip su äkelsek bwlaqtan,

Qatal qısı Sümbeniñ oy-hoy  talay jılatqan.

Qolğabımız su bolıp,

Joldağımız mwz bolıp,

Ayaz ata sekildi oraluşı-ek jıraqtan.

 

Jazda jasıl jelekpen kömkeriler jan-jağı,

Bizdiñ şağın baqşanıñ eñseli edi-au taldarı.

Dän egemiz jer kepse,

Tal egemiz jer jetse,

Qolda kürek-ketpeni  biz – diqannıñ baldarı.

 

Biz – diqannıñ baldarı,

Anamız – jer qayırımdı,

Neñdi aytayın  ömir-ay qalıñdatqan qayğımdı?!

Emenimiz, qaytemiz säl erterek  teñseldi,

Qanatımız, qaytemiz säl erterek qayırıldı.

 

Qazir bir-bir äkemiz,

Qazir bir-bir anamız,

Bayağıday  jarısıp salmay kettik qala biz.

Birimizge birimiz sol bayağı bauırmız,

Estileumiz,

Qartañbız,

Eskileumiz,

Jañamız...

 

Köñilim bosap baradı, balam, mağan qarama,

Eski künim janımdı eljiretip bara ma?!

Sen – qalanıñ jañası sekildisiñ dalağa,

Men – dalanıñ auası sekildimin qalada...

 

P.S.  Sen qalada tuğansıñ, tuğan jerde qwldaysıñ,

Auılına äkeñniñ barıp-kelip twrğaysıñ...

 

 

*  *  *

Joğalıp ketedi köp öleñ,

Joğalıp ketedi köp oylar.

Qwday-au beyğamsıñ ne degen,

Öziñnen basqa onı kim oylar?!

 

Kim izder öziñnen basqa onı,

Sürt anau köziñdi jas tolı.

Qağazıñ qalıptı aşığıp,

Qalamıñ qalıptı  şaşılıp

qazandı añsaumen as tolı.

 

Talpındıñ,

Alqındıñ azıraq,

Jan-jağıñ bara ma azınap?

Tügende joğaltqan dünieñdi

wyqıñnan azıraq qarız ap.

 

Öytpeseñ ömiriñ oñbaydı,

Deysiñ be özge odan sorlaydı.

Jek körip,

Köp körip özgeni

şet qonıp jüruge bolmaydı.

Bolmaydı...

Bolmaydı...

Bolmaydı...

 

Öleñniñ joğalğan bağı bar,

Oydıñ da joğalğan janı bar.

Bağı bar,

Janı bar desek te,

Olar da bastauın sağınar?

Tek izde,

Tabılar...

Tabılar...

 

 

***

Jaz keldi me?..

Äy qaydam wqsamaydı,

Kirpikterim közimnen şıq sanaydı.

«Bir mezgildi bir mezgil müyizdep jür»,

Dep twrğanday men anau wqsam aydı.

 

Jaz kelgen joq,

Kelgen joq köktem äli,

Tas ta,

Tau da,

Tañım da – öktem bäri.

Jaz kelse eger jayqalıp jatpas pa edi,

Qwnarımda qwlşınıp ekken dänim.

Jaz kelgen joq,

Kelgen joq köktem äli.

 

Mıñ twramın, mıñ qwlap tayğanaqtap,

Boldı lezde jan-jağım qaydan appaq.

Kelgen jerin jaz-jeñgem nege wmıttı,

Jür ekensiñ qay mañda aynalaqtap.

 

Joğaltıp alğanday-aq birdeñeni,

Köñilimdi köñilsizdeu jır kömedi.

Ton kigen,

Toñıp qalğan bizdiñ jaqqa,

Äyteuir jaz jadırap bir keledi.

 

Men emes adamıñız joq şıdamı,

Senimniñ jandı janda köp şırağı.

Äyteuir bir künderi qwstar sayrap,

Örtengen örisime şöp şığadı,

Şöp şıqsa bwrınğıdan köp şığadı.

 

 

Şırşa mahabbat

 

Bwl halıqqa joq mülde dau eterim,

Dospın ba älde jwmbaqtau jau ekenim.

Taudıñ özin süyerin bilgen bolar,

Şırşa ağaşı süyedi tau etegin.

 

Bolmasa da bwl elge masqaram köp,

Emin-erkin söyleuge jasqanam köp.

Almatıda ösetin şırşa bitken,

Taudı ğana wğadı astanam dep.

 

Adam taudı «süyem» dep ayqaylaydı,

Ayqayşılğa tau jauap kaytarmaydı.

«Sen halkıñdı süyseñşi» degen sözdi,

Şırşalı tau, ärine, ayta almaydı.

 

Bwl halıqka joq mülde dau eterim,

Söz şeşpeydi kimniñ dos, jau ekenin.

Taudıñ özin süyerin bilip bolğan,

Şırşa ağaşı süyedi tau etegin.

 

Qarağaylı oy tizip qaşıqqa äsem,

Şırşa ağaşı köñilimdi jasıtpa sen.

Halıq bitken aqının süyer bolsa,

Men halıqtı süyuge asıqpas em.

 

Jaralğanıñ şın bolsa Kün elinen,

Jalğız aqıl swrayın bilgeniñnen:

Äz halqımdı süyem dep nege aytpaymın,

Bwl halıqtı süyerdey kim edim men?..

 

 

Arman-ay!

(monolog)

Abızdarım-ay!

Atalarım-ay!

Alaş atalatın asqaqtıñ

Iesi de, kiesi de ediñder.

Ertedegidey oyıma qaray söz qozğap,

Sözime qaray oy qozğap,

Altı qanat aqşañqan

üydiñ törine şaqırıp,

Ata saqaldarıñ dirildep,

Abız keudeleriñ kübirlep,

Bolaşağıma – nwr,

Sandıq keudeme jır sıylap

bata beretinderiñ qayda?

Öşpesem de öspey qalğan joqpın ba?

Ne bop ketti özi?

 

Aqjaulıqtı äjelerim-ay!

Danalığımen külli auılğa sıyğan,

Kelinderin keleke boludan tıyğan

el anası sender ediñder.

Ertedegidey wrşığıñdı iirip,

El balasın üyirip

ıñıldıp qana än salğan,

Sırtınan jwrtı tamsanğan

sol bir kezdi sağındım.

Besigimdi terbep jır aytuşı ediñ,

Qiyalımdı qiyandarğa örletip,

Ğajayıptarğa şöldetip

ertegi älemine jeteleuşi ediñ.

Ertegisiz qaldım ğoy,

Erteñimdi ne qıldıñ?

Ne bop ketti özi?

 

Ağalarım-ay!

Bölek edi ğoy bağalarıñ-ay!

Qorğanım da,

Ormanım da sender ediñ ğoy.

Qorğanım – älsiz,

Ormanım – närsiz büginde.

Jalğası qayda jaqsı änniñ,

Balğası qayda babamnıñ?

Ne bop ketti özi?

 

Men bolaşaqqa qaray adımdap baram,

Atadan bata ala almay,

Ağadan körmey önege,

Äjeden aqıl tıñdamay auırlap baram.

Osını tüsinesizder me Sizder?

Jalañaş ketip baram!..

Ne bop ketti özi?

 

 

Jalqı saual

 

Birese – köp,

Al birese – az deysiñ,

Barım osı basqa qalay jaz deysiñ?

Aydınıma aylap äreñ qondırğan

aqqu-jırdı qañqıldağan qaz deysiñ,

Barım osı basqa qalay jaz deysiñ?

 

Biraz qağaz aq jem bolıp jırtıldı,

Biraz qalam jazdı, sosın qwrtıldı.

Biraz jırım tizbek qwrıp alğan soñ,

Aralauğa ketken şığıp jwrtımdı.

 

Sodan beri eş habar joq olardan,

Eleñdeudi men de sosın doğarğam.

Erteli-keş oylap qoyam esinep,

Eş dereksiz ketkenderdi joğalğan.

 

Jırdıñ jolın jıltıl emes oñğarar,

Onda aqınğa baq ğayıp ta,

Sor qonar.

Bir jırımnıñ tım kelte edi köylegi,

Biraz quğa birazğa söz sol bolar.

 

Bir öleñim jürgen şığar nan swrap,

Bir öleñim qalğan şığar qansırap.

Qay öleñim qarsı aladı jayrañdap,

Bara qalsam bir künderi hal swrap.

 

Qay öleñniñ janarınan jas ağıp,

Qay öleñim twradı eken jasarıp.

Bir oqırman şığar aldan dosım bop,

Bir oqırman twra wmtılar tas alıp.

 

Bir jırımdı jetim jaylı dendetip

jazğan edim sezimimdi seldetip.

Tün jarımda bir-bir jesir egilip,

Otır ma eken sol jırımdı terbetip.

 

Bir öleñdi qasañdau  qıp şığardım,

Bir öleñdi jasañdau qıp şığardım.

Bergenimdi berer qayta beren – jwrt,

Sen – talğampaz,

Men – asaulau şığarmın.

 

Basqa qalay, basqa qalay jaz deysiñ!..

Birese – köp,

Al birese – az deysiñ.

Aydınıma aylap äreñ qondırğan,

Aqquımdı nege, nege qaz deysiñ?!.

Endi qalay,

Endi qalay jaz deysiñ?

 

 

Şabıtsız şaq

 

Seniñ janıñ jazılmağan jır,

Aq paraqqa aqtarılşı bir.

 

Wnamasa umajda da jırt,

Oqımasa oqımasın jwrt.

 

Bir serpilip qalarıña sen,

Öziñdi öziñ osılayşa jeñ.

 

Siqırlı söz bar deydi jwrt, tap,

Taba qalsañ ot keudeñe jaq.

 

Tım bolmasa äuenge sal, sal,

Äuen barda älem bar ğoy, bar.

 

Wyqı şirkin bolmasa da baq,

Esineseñ mamığıña jat.

 

Tek ertesi is bitkendey bir,

Külmeseñ de külimsirep jür.

 

Sebebi sol – jazılmağan jır,

Seniñ äli senimiñde jür.

 

Qalayda bir aldıñda bar kün,

Qalayda bir aldıñda bar tün...

 

 

Mäñgilikti añsau

(Mwñlı äzil)

 

Ayalday twrşı, Uaqıt!

Artımda qalıp qoyğanday meniñ alarım

Ört bolıp işim,   aynaldı jasqa janarım.

Özime tipten estilmey keyde öz ünim,

Öziñmen birge ün-tünsiz erip baramın.

 

Ayalday twrşı, Uaqıt!

Otırar sındı oyranı şıqqan mekendey

orınımdı kömip öleyin,

Ülgermey älde ketem be ey!

Ğwmırım meniñ – Qwdaydan alğan bir qarız,

Qarızdıñ qwnı qalmasın deymin ötelmey.

 

Ayalday twrşı, Uaqıt!

Alladan, ras, az ğana kündi jalğa aldım,

Aldadı ömir,

Aldandım,

Qanşa aldadım.

Adamnan ayuan jasağan ğasır sen de aqtal,

Qansız betiñdi türtkilep jansız baldağıñ.

 

Ayalday twrşı, Uaqıt!

Äldebir dauıs äldebir jaqtan «ket» deydi,

Köp ömir sürseñ – künäñ da sonşa köp deydi.

Künäsiz emen,

Az ömir sürgen joqpın men,

Künäharlardı qwday da qajet etpeydi.

Öziñ bil endi...

 

 

Dauıs

 

Täuelsizdiktiñ alğaşqı jıldarında irgedegi körşi eldiñ diasporası Qazaqstannıñ şığıs aymağın öz jerine balap baybalam salğanı äli esten kete qoyğan joq. Sonday-aq, 1992 jılı Öskemen qalasınan onşa qaşıq emes «Oveçiy klyuç» degen auılda şeşenderdiñ qazaqtıñ tört birdey azamatın bauızdap tastağanı da jadımızda. Qaharına mingen halıq olardı Öskemennen arı asırıp jibergeni de esimizde.

 

Kün şığatın jağımdı ğayıp qılam dedi me,

Kün süyetin tänimdi mayıp qılam dedi me?

Köldeneñdep kök attı köñilimdi qaldırdı,

Azdığımdı betime ayıp qılam dedi me?

 

Ketetindey öñgerip jerdi jeñil deydi me,

Keykitindey kem körip eldi jeñil deydi me?

Etegimen ertede özin jelden qorğağan

bwl Qazaqtıñ tözimin endi temir deydi me?

 

Qwmğanınan su bergen,

Qwnarınan jer bölgen,

Tabu qiın böten jwrt  Qazaq deytin elden keñ.

Oñtüstiktenoqşaşsam,

Soltüstikten ot şaşsam,

Batısımnanjeltwrsa – jağdayıñıznölmenteñ.

 

Solqolımmenqausırsam – birdegeniñnemene,

Oñqolımmenqausırsam – mıñdegeniñnemene?

Özüyimdesiltengen bilekdegennemene,

Arıstannanalsañ da jürekdegennemene?

 

Öşikkendijaymenenötkizetinöñeşpiz,

Obalsızğaopınıpoğaşboldı-au demespiz.

Köñilqarızbolsaq ta,

Ömirqarızbolsaq ta,

Biz eşkimge tarihta jermen qarız emespiz...

“The Qazaq Times”