Anda-sanda at twmsığınıñ arqan boyı aldınan pır-pır bödene wşadı. Basqa dünie tıp-tınış. Ortalanıp qalğan momaqan ay Señgirdiñ taqımındağı şaşaqtı nayzanıñ kökayaz jüzinde diril qağadı. Sau jelgen qwr attardıñ qwyrıq wşı jentek-jentek topıraq, josılğan iz.

Ködeli jerdiñ köbesin söge dübirletkenniñ biri – Bayşağır. Moynında sala qwlaş sadaq, arqasında jılan tildi jebe tolı qoramsaq. Señgirden bir eli qalmay qatar keledi.

El şetine jau tigen habardı qiıs otırğan bwlar keş estidi. Asığıs şapqan jauşılar wtıq-wtığımen qonğan ordalı auıldarğa ğana süren salıp ülgergen. Jedel jinalğan şağın jasaq dwşpan qolın dendetpeu üşin suıt şeru tarttı. Arttan keler auır qosındı kütuge jasanğan jau mwrsat berer emes.

Señgir men Bayşağır jetkende şoğırı mol şürşit jasağı şığıs jaqtı swrala şañmen bürkep, tönip qalğan eken. Dañğırlağan dauılpaz üni men ışqınğan kerney dauısınan Kökpektiniñ say-salası selkildep twr. Arbaq-sarbaq jazuı bar jalauların jelpildetken jau qolı bar aybatın sırtına salğan. Qarsısındağı topanı az qazaq qosının körgende tipti dürdiip ketkendey. Şeptiñ aldındağı öñkey baran attı, kök sauıttı toptıñ swsı da tım bölek. Olardıñ artında kisi boyı qalqandarın nayzalarınıñ sabımen soqqılağan qara nöpir jayau şeriktiñ ozanı da oyğa ürey, boyğa qorqınış wyalatadı.

Bwrın mwnday basınan baqayşığına deyin qarulanğan jau körmegen jas Bayşağır tiksinip qaldı. Onıñ üstine bwlar üyrenisken joñğar emes. Şığısqa qanat jaya bastağan qazaq ruların qanğa batırıp, orısqa qaray aydap saluğa şıqqan qıtay jasağı. Sadağın sığımday qısqan jas sarbaz özderiniñ az ğana qosının, manjudıñ abjılanday alıp qolı oba salatınday sezindi. Qapelimde jon arqasınan suıq ter «şıp» etken ol, qobaljuın jasıra almay Señgirge jalt bwrılğan. Biraq, jantalasqan nebir şañdı jorıqta, taytalasqan talay dwşpanına qandı köbik jwtqızğan jırındı jauınger jılt bildirer emes. Nayzasınıñ şaşağın jelge oynatıp, jaybaraqat twr.

Kenet ol: «Jänibek batır, Jänekem» dedi alğı jaqtı meñzep. Bayşağır er üstinen köterile, ilgeri köz tikti. Qazaq qolı jatağan beldi jiektey şep qwrğan bolatın. Señgirler jasaqtıñ ortañğı jağınan kelip qosılğan. Olar twrğan twstağı aq şağıldı domalaq töbeşikke qaray qosınnıñ aldınan suırıla şığıp, taylaq tüyedey tor qasqa at mingen batır ayañdap baradı eken. Şoyınnan qwyğanday som denesine şınjırlı aq sauıt qona ketken. Bir qolında jelkildegen aq tu. Ol biikke şıqtı da, şapşañ artqa bwrıldı. Bayşağırdıñ Jänibek batırdı twñğış körui. Jığası üstiñgi eringe jeteqabıl dulığanıñ astınan ayalı qos janarı şoqtay jaynağan qolbasınıñ jüzinen qañtardıñ ayazınday qatu jöñkiledi. Kökböriniñ jalınday qayrattı mwrttarı tal-tal bolıp şanşılıp, jau bitkenge jasın bolıp qadalarday elestedi Bayşağırğa.

Batır aldındağı alamandarına barlay qaradı. Sosın qınabı at jambasın soqqan aldaspanın suırıp, tik köterdi.

«Biz jau izdegen el emespiz, - ol qıran qwstay «sañq» etkende qiqulap twrğan qıtay qolınıñ üni qwmığıp qaldı, - mınau dala, - dedi Er Jänibek aldaspanımen şığıstı nwsqap, - atamızdıñ ejelden oşaq qazıp, anamızdıñ bağzıdan ot jaqqan mekeni. Osı jerde babamızdıñ süyegi, danamızdıñ kiesi bar. Biz süyegimizdi qorlatıp, kiemizdi taptatpaymız. Otımızdı öşirip, külimizdi şaşpaq bolğan, aydarlımızdı qwl, twlımdımızdı küñ etkisi kelgen joñğarğa da tizemizdi bügip, basımızdı igen emespiz. Saylanıp kelgen şürşit, jaylanıp jatqan qazaq joq ekenin bilisin. El basına kün tudı, eñseñdi köter erlerim! Täñir qoldap, aruaq jar bolsın! Ayanbay ayqasıñdar! Jattıñ jerine kelgen jaudıñ işki üreyi bar. Dañğaza, ayqay-süren salıp jatqanı da sol qorqınışın jasırıp, sırtqa jünin qampaytqan qwqayı ğana. Tabanımız öz jerimizdi basıp twradı eken, bir süyem artqa şeginbey atoy salamız. Qıtaydıñ şerigi köp bolğanımen jigeri jasıq, qayratı kem. Böridey tiip, şılday tozdıramız şürşitti. Aruaq! Aruaq! Abaq! Abaq! Abılay! Abılay» dep, kökti kürkirete wran saldı Er Jänibek.

Batırdıñ qan tasıtar sözine qabılanday şirığıp, qarşığaday tüyilip twrğan qazaq qolı qosıla wrandadı. Osı sätte ayğayğa büyiri qızğan tor qasqa auızdığımen alısa tik şapşıdı. Batırdıñ qolındağı tolqındanğan aq tu da dür silkinip, alaulağan aq şoğır wşı taulardı qaqıratıp, jaulardı qaltıratqan wranmen birge kök aspandı kernep ketkendey boldı, Bayşağırğa. Jaña ğana abjılanday köringen qıtay qolı endi alaulağan aq tudıñ arjağında şökimdey tobırğa aynaldı. Nayzasın bilep, şoqparın üyirgen, qılışın sermep, sadağın kezegen qazaq batırları üyirli kökjal, dauılpaz, kerneyin ızıñdatqan şürşit jasağı solardan qorqıp, esi şığa mañırap twrğan bir qora qoyday sezildi, oğan.

Biraq, bäri Bayşağırdıñ oylağanınday bola qoyğan joq. Sälden keyin şürşitterdiñ aldıñğı tobınan qızıl şaşaqtı dulığa kigen sardar atın jwlqındıra ortağa şıqtı. Şıqtı da wzın saptı jalpaq qanjarın jalaqtatıp, güj-güj ete qaldı. Jekpe-jekke şaqırğanı. Jaujürek manju batırları da osal emes. At üsti sayısta qwyınday wyıtqıp, sağımday qwbılatın önerleri bar. Bwnı jaqsı biletin Jänibek batır şürşit sardarına qatar wmtılğan bes-altı jas noyanın dereu toqtattı. Alğaşqı jekpe-jektegi jeñis dwşpannıñ mısın basıp, qosınnıñ aruağın kötermek. Jorıqta şıñdalıp, ayqasta ısılmağan albırt bahadürlerdiñ bireui barıp, känigi jaudıñ qolınan jazım bolsa, jasaqtıñ sağın sındırıp aları anıq. «Şü» degende tauı şağılıp, tauanı qaytqan qoldıñ arı qaray jauğa alapat aybatpen aqıra tisui qiın. Qorqaqtay şauıp, qorğana soğısadı da, bükil qoldıñ berekesi qaşadı. Onıñ aqırı - jeñilis.

Qasındağı saqa sardarlarmen qısqa aqıl qwrağan Jänibek, jekpe-jekke jas bolsa da jauına des berip körmegen qapsağay deneli Quandıq batırdı şığardı. Eki noyan bir-birine oqtay atıldı. Şürşit şauıp kele jatqan boyı sadağın tolğay tartqan. Auanı jara suılday wşqan jebeni qalqanımen qağıp ülgergen Quandıq, jwldızday ağıp jetken küyi qıtay sardarın qorğanuğa ülgertpey, tura öndirşekten kök süñgimen tüyrep ötti. Keñirdegi jırtılarday ayqaylap, qalqandarın sabalağan qıtay qolınıñ üni öşe qaldı. Kerisinşe, qazaq jasağı dür köterildi. Quandıq jaudıñ ekinşi batırın da köp aylandırğan joq. Onıñ üyire qadağan nayzasınan at bauırına tüse bwlt etip, darıtpay öte berdi de, öz nayzasın qıtay sardarınıñ büyirinen qadap, atınan tımaqtay wşırdı. Qazaq sarbazdarınıñ dalanı jañğırtqan wranı jau qolın jerge jastap jibergendey edi. Demde eki batırı ölim qwşqan dwşpannıñ sülkini tüsip-aq ketti.

Osı kezde şürşitter jaqtan esik pen tördey qara atqa öñkie mingen bireu şıqtı. Sırtqı pişini däl bir at üstine üye salğan balşıq tärizdi eken. Qara qojır betindegi jılannıñ tisindey tükteri tikireyip, qara qoşqıl qan tolğan közderi qarañğı kördey üñireyedi. Ortağa jete toqtağan ol özine qaray wmtıla bergen Quandıqqa qolın köterip, «toqta» degendey işarat bildirdi.

Büktetilgen eki tizesi qara attıñ moynın soqqan qwjbannıñ, qwdasınıñ auılına kelgendey biyazı qılığı Bayşağırğa qızıq körindi.

- Mınau şürşittiñ bas batırı bolsa kerek, özi qorqıp, bitimge şaqırıp twrğannan sau ma? – dedi Señgirge añtarıla qarap.

Ol ündegen joq. Miığınan jımiya «mırs» etti de, üzeñgisine şirene otırdı.

Alayda bwl jolğı istiñ auanı da Bayşağır kütkendey bolmadı. Qara attı şürşit tura Jänibek batırdı nwsqap aqıra ayqayladı. Özin alımsınbay, batırğa aybarlanıp twrğan däudiñ astam keudesin endi añğarğan Quandıq oğan qayta wmtılğan edi, art jaqtan dauılpaz wrılıp, onı keri şaqırdı.

- Batır, jekpe-jekke meni jiberiñiz, - dedi öñi tütigip, qanjığasında eki bas salañ-salañ ete qayta şauıp jetken Quandıq.

- Onıñ at-tüyedey qalap, tike nwsqap şaqırğanı men ekenmin, özim barmasam, qorqıp şıqpay qoydı dep oylar.

Jänibek batır tor qasqanıñ tizginin qağıp qaldı da, ükili qara tamaq nayzasın tik wstap, qara attı däuge qasqaya tarttı. Özine betalğan qazaq batırın körgende şürşit noyanı qwtırınıp sala berdi. Jalpaqtığı tulaqtay qos aybaltasın bir-birine janıp-janıp jibergende otauday-otauday ot wşqındap, şaqırlağan dıbıstan tau şayqalıp ketkendey boldı.

Arındap kelip, alğaşqı ekpinmen nayza salmaq bolğan Jänibek jartastay denesi at belin janşıp, qauğaday qaba saqalı keudesin japqan qarsılasınıñ alıp küş pen alımdı aylanı teñ qoldanatın qaterli dwşpan ekenin añdadı. Aybaltaların oñdı-soldı wrşıqşa üyirip, serpe qaqqanda, siltegen nayzasınıñ sabın sındırıp, qolın sırqıratıp jiberdi. Qara at ta ayqasqa äbden töselgen sıralğı jılqı wqsaydı. Tizginniñ bos jatqanına qaramay, iesiniñ auanına töñkerilip, ıñğayına qaray şır köbelek aynaladı. Jazıqtı şañğa böktirip, jerdi solqıldata sayısqan batırlardıñ şayqası şay qaynatımğa sozıldı. Qıtay şeriginiñ ereuildey şaptıqqan ayqayı men qazaq qolınıñ ör wrandarı andağaylay ereuildep, ayqas maydanınıñ töbesinde şaq-şaq süzisip twrdı.

Bir mezette şürşit sardarınıñ oñ qolımen ekpindete wrğan aybaltası Jänibek batırdıñ tört qabat siri qalqanın jarıp ötip, qadalıp qaldı. Almas jüzdi aldaspanımen ekinşi baltanı tosıp ülgergen batır, qalqandı kötere tartqanda, baltanı jauınıñ qolınan jwlıp aldı. Osı sät qwlağına kökjaldıñ wlığan üni jetip, kökbörisi oynap şığa kelgen Er Jänibek keudesi şañıraqtay tor qasqanı tebinip qaldı da, baltalı qalqanmen qaba saqaldıñ basınan qwlaştay soqtı. «Gürs» etken soqqı men birge, «bwrq» etken şañnıñ astında alpamsaday şürşit at-matımen omaqasa qwladı. Basınan dulığası sıpırılıp, oraulı aydarı dodırağan dwşpan twruğa wmsınıp edi, şaması jetpedi. Mäljiregen küyi otırıp qaldı. Qayta aylanğan Jänibek köp kidirgen joq, aldaspanı künge şağılısa «jarq» etkende, sapsiğan saqalı qanğa boyalğan şürşittiñ bası «düñk» etip jerge domaladı.

Sol-aq eken, qazaq sarbazdarı taudan töñkerilgen seldey jau şebine «dürk» berdi. Qıtay qolınıñ köptigin şamalağan Jänibek batır olarğa qarsı basqaşa soğıs täsilin qoldanudı wsınğan. Sanı köp jaumen salısa soğısıp, betpe-bet ayqasu zor şığın äkeledi. Sardarlarmen şwğıl keñesken Er Jänibek şürşit jasağınıñ bir şetinen tiip, aldımen attı jaudı oysıratudı jön körgen.

Betke wstar batırları jer qwşıp, qwtı qaşqan şürşit qolı tu-talaqay boldı. Aq tuı dürildegen qazaq qosını Jänibek batır bastap, jaudıñ bir şetin japırıp öte şıqtı. Olarğa tap bergen qıtaydıñ attı jasağı jayau şerikterinen alıstap, auaşada qırğiday tigen qazaq batırları olardı qasqır tamaqtağan qoyday qırdı. Besin aua şürşit qolı qotarıla şegindi. Qara qorım jaumen ayausız qidalasqan qazaq jasağı da qaljırap, qatarınan talay sarbaz qaza tapqan. Jaudıñ beti qaytqan soñ batırlarmen bas qosqan Jänibek, şegingen dwşpandı qumauğa ämir berdi. Şeyit bolğan bozdaqtardıñ betin jasırıp, osında tınığuğa bwyrıq alğan qosın, jau soñınan şolğınşı attandırdı.

* * * * * * * * * * * * *

Auıldarı osı mañğa jaqın, jer sırın biletin saylauıt şolğınşılardı Señgir bastadı. Qasına Bayşağır men tağı eki sarbaz ertti. Alğaşqı ülken ayqasta qalay aman qalğanına Bayşağır añ-tañ. Jeti atasınan beri äuletterinen mergen üzilmegen ol köbine qusırma jaq sadağına süyengen bolatın. Qaytpas maydanger Señgirdiñ qatarınan qalmay soğısqandıqtan, wrıstağı köp qaterden sol qwtqardı. Endi mine soqpağı küdir, sınağı auır şolğınğa ketip baradı.

Tañ endi sızıp kele jatqanda attanğan olar säske tüske deyin köp jer şoldı. Şürşit äskeri toqtausız jürgen wqsaydı. Tınığıp qazan asqan, ot jaqqan belgileri bayqalmaydı. Aspan şayday aşıq. Tamıljığan kün nwrına sauırın sipatqan baysal dala balbırap jatır. Aqseleu men boz köde, qara öleñ men şi, qiyağı tomırılıp, süt betindegi qaymaqtay twnğan tüñkeli jer, tañdayğa wyığan tätti aua körgen közdi quantıp, köñildi mas qılarday. Kökjiekke iek artqan Kökpektiniñ say-sala, bel-belesi qwndızday qwlpırıp, qırdıñ qızılınday qılañ wradı. Bayşağır bwl öñirge Señgirmen birge añ qarap neşe ret kelgen. Bwl jerler qazir bos. Jıl sayın irge keñeytip, öz atamekendeine kerege jaya bastağan qazaq auıldarı, osı mañdı iemdenip jürgen wrañqay, dörbit, qalqa, kökmonşaq jäne tağı basqa joñğar taypaları men ruların ığıstıra bastağan. Biraq jolbarıstıñ tırnağınan bosağan jerge endi qıtay patşası swğın qadağanı mınau.

Twrğı-twrğıdan baspalay barlap, ilgeri jıljığan sayın saqtanıp kele jatqan saylauıttar endi qaytuğa bet alğanda, qaptaldağı irek jılğadan dürkirey dalaqtap, bir top şürşit şerigi şığa keldi. Bwrın körip, añdıp jatqan sekildi. Öñmeñdegen aldıñğı eki-üşeuin Bayşağırdıñ jılan til jebeleri mwrttay wşırğanımen, sanı köp jau taysalar emes. Señgir men eki sarbaz da sadaq tarttı. Biraq, qıtay şolğınşıları şaşıray qorşap, olardı qwtqarmauğa aynaldı. Tiridey wstauğa niettengeni bayqaladı.

«Qorşaudı bwzıp şığamız, qatarlarıñdı jazbay, tauğa qaray tartıñdar» dep, qısqa til qatqan Señgir qarsı kelip qalğan bir şürşitti nayzanıñ wşına ilip, at sauırına tüsirip ketti. Alayda wzaqtı kün jortuıldan attarı qarlıqqan olardı jau jasağı wzatqan joq. Tauğa swğına kirgen tar sayda alasata arpalısqan törteu ölispey berispey keskilesti. Süt pisirim uaqıttan soñ köp şürşit Bayşağır men eki saylauıttı tws-twstan jabıla nayzalap, attan qwlattı. Qara twyaqtarınan hal ketkenşe qarsılasqan olar qolğa tiri tüsip, jauınıñ aldında ınjıqtıq tanıtqan joq. Al, astındağı «Swr köjek» dep atalatın kesik qwlaq qara swr twlpardıñ küşine süyengen Señgir noyan jaralı küyi sıtıla qaştı. Taudıñ bwlıñ-pwşpağına qanıq ol, qatarı siregen qıtay şerikterin adastırıp, jañağı tar sayğa qayta oraldı. Bireui äldeneşe jauın jastıq etken üş oğlan qızıl qanğa malınıp, üş jerde qalıptı. Bayşağırdıñ qasına jete bere attan qwlağan Señgir, qandı köylek seriginiñ basın qwşıp ünsiz egildi. Közine qan aralas jas tolıp, keudesin kektiñ uı men küyiktiñ şoğı qarıp bara jattı.

Şürşit qarauıldarınıñ qayta soğuınan qauiptengen ol küyzelip otıratın kez emes ekenin tüsinip, ornınan şiraq türegeldi. Üş şeyittiñ denesin sol mañğa jaqın, töbesi aq orqaş jartaspen kömkerilgen bürgendi taudıñ töskeyindegi özi ğana biletin, añ aulağanda birer märte kelip tünegen üñgirge aparıp jasırdı. İşi qoralı qoy sıyatınday üñgirdiñ, kölemi kiiz üydiñ esigindey auzın balapan qayıñdarmen ayqastıra jauıp, sırtın jalpaq tastarmen bastırdı. «Şürşitti bir jola quğan soñ, qayta kelip jerlep, bastarına qorğan jinaymın» dep, oyladı. Kün de eñkeyip, keş battı. Swr köjekpen suıt jürgen ol bir jıqpıldan Bayşağırdıñ qoñır töbeli men eki seriginiñ attarın tauıp aldı. «Jılqı kisineskenşe degen ras-au, januarladıñ az uaqıt birge jürgenge üyirsek tartıp, bir-birinen bölinbeuin qaraşı. Amal bar ma! Sender ieleriñnen, men bauırlarımnan ayırıldım, oy jalğan dünie-ay!» dep, küñirene kürsingen Señgir üş attı jetektey, jeti qaraqşını betke ala tartıp ketti.

Qara kök aspan bayağısınday twp-twnıq. Jwldızdar da jerdegi tirşilikpen sağına köriskendey «jımıñ» qağadı. Tek tün qarañğılığında orqaş tastı aq bası bozalañ tartqan bürgendi tau ğana qayğınıñ uın tilsiz jwtıp, uaqsız şaşı ağarğan şer-şemen anaday, mezgilsiz qırşınınan qiılğan üş beybaqtı qasirettene bauırına qısıp qala berdi...

* * * * * * * * *

Señgir qosın jayğasqan jerge kelesi tañ bozında oraldı. Üzeñgisin qayıra baylap, tizginin basına türgen ertoqımdı üş attı bos jetelegen şolğınşını, Barmaq batır bastağan qarauıldar tosıp aldı. Barmaq sardar onı birden Jänibek batırdıñ qosına bastağan. Olar jetkende kün şapağı endi jayılıp kele jattı. Qolbası uıqtarın alşayta tikken qosınıñ janında, qılıştasıp jatqan jas bahadürler Tauasar men Barlıbayğa qarap twr eken. Basına üşbwrıştap aq şıt tartqan batır, öñiri jartılay aşıq aq jeydesiniñ sırtınan jeñil ğana eltiri kürmesin kie salıptı. Keudesin tañğı samalğa tösep, aqswñqarday tülegen Er Jänibek alqızıl kün şwğılası astında bir bölekşe aybattıñ bolmısın tanıtadı.

Señgirdiñ jadağan türin, jaralı qalpın körgen batır onı qosına bastadı. Şolğınşılardıñ keşikkeninen özi de alañday bastağan. Biraq, jauıngerdiñ jayınan jağdaydıñ aujayın aytqızbay tüygen sezimtal batır äueli oğan as beruge ämir etti. Baqırşı jigit qayıñ astauğa qwnan qoydıñ qırtıstı semiz qabırğasın japıraqtay turadı. Toñazığan etten qarbıta asap, buırqana aldığa kelgen besti qımızdan eki tostağandı basına kötergen Señgir şabıtı kelgen qıranday şamırqanıp şığa keldi.

- Söyle noyanım, şolğınnıñ jayı ne boldı, şürşittiñ betalısı qalay?

- Künäm auır batır. Aldı-artımdı äbden barlap almay, añğaldıqpen barıp orğa jolıqtım. Üş serigim kelmeske ketip, jau tosqauılınan mert boldı. Şürşit qolınıñ jürisi jedel, batalısı Tarbağatay, Üş biik pen Sızğantas jağı.

Wrtın «saq» etkizip qırşığan Señgir ünsiz qaldı. Qolbasınıñ şaralı közi «jarq» etti. Qabılan terisiniñ üstinde qıranday qomdanğan batır qısqa qayırdı.

- Qap! Belge soqqan jılanday bwratıla qaşqanımen, uıtın işine jinap ketken eken. Zaharlı basın ayausız janşıp tasamasa, ayır tilin jalañdatıp, qayta şabadı olar.

Söz osı, bekim şort, bwyrıq oqtay boldı. Şapşañ jinalğan jasaq, arttan negizgi qol keledi dep, sozılıp jatqan joq. Tek kömekke jaqınnan jetken üş qosındı qosıp alıp, mwz bauır bwlttay tüydektele tarttı. Wzap barıp es jiğan qıtay jasağınıñ rasında bir jola şeginu nieti joq eken. Artında bas bağıp jatqan şürşit patşası uäziriniñ wlı bar bolıp şıqtı. Begzadağa arqalanğan äperbaqan sardarlar qoldı qayta töñkerdi. Biraq, tañın tartqan tayday tältirektetken şürşit qolı qazaq batırlarına endi qorqınıştı emes edi. Basında-aq, oysırata jeñip, oypıl-toypılın şığarğan şüyeböri keyiptes şerikti, kökböri tekti dür noyandar azuğa qayta basarına kümändanğan joq.

Aqsauıtı jaudıñ közin arbap, aldaspanınıñ jarqılı dwşpandı aqılınan adastırğan aruaqtı batır Er Jänibektiñ de wrıs aylası jıldam jasaldı. «Qaşa soğısamız, qayta qayırılıp qasqaya qarsı tosamız. Eki büyirden buındıra kirip, qaqpanşa qısamız. Sosın, jekeley bölip jelkesin qiyamız da, bolar jerinde basın janşimız».

Ämirge say äbjildik tanıtqan sardarlar qoldı tez arada törtke jiktedi. Qua kelgen jaudı qaq mañdaydan wruğa Jänibek batırdıñ özi qaldı da, qaşa şırğalauğa Jobalay batırdıñ jasağı jöneldi. Oñ qaptaldan qadaluğa Quandıq qosını, sol büyirden tisuge Qotıraq batırdıñ sarbazdarı saylandı. Köp ötken joq. Jekpe-jekte jas böri Barlıbay jaudıñ bir sardarın swlatqan soñ, köptigine süyengen şürşit qolı öşige lap qoydı. Şın soğısta tobırdıñ topalañı emes, alımdınıñ ädis-amalı üstem bolatının keudemsoq qıtay begzadası bayıptay almadı. Sarbazdarın ädeyi andızdata qaşqan Jobalay qolınıñ artınan şerikterin şwbatıp saldı da jiberdi. Eki bel asqan soñ eserlene quıp, jinige şauıp kele jatqan jaudıñ közi dür silkinip twrğan aq tuğa, aq tudıñ astında sağağına qan qatqan nayzaların üzeñgilerine janıp twrğan batırlarğa tüsti. Biraq, bäri keş edi. Bwl kezde qos büyirden qwyğıta kirgen qazaq qolı, şulap-şwrqıray, şañ qaba şwbırğan jayau şerikti tüye tarpığanday tütip jatqan.

«Jänibek! Jänibek!». Jas bahadür Tauasardıñ jañğırta wran salğanı sol edi, samaladay samsap twrğan qazaq sarbazdarı qarsı kele jatqan attı şürşitterge saqpannıñ tasınday atıldı. Äri-beriden soñ baran attı jau jasağın, qazan attı qazaq batırları bauday ordı. Et asım uaqıttan keyin esi şıqqan dwşpan telim-telim bolıp, tentirey qaştı. Osı wrısta Bayşağırdıñ qausırma jaq sadağın qarına ilip, qoramsağın janğa bylağan Señgir noyan, üş bozdaqtıñ kegine suarğan jebelerdi qwr jibergen joq. Kiristi kergen aqboran jebeler san şeriktiñ kökiregin tesip, közin qwrttı.

Ekpininen dauıl esken öñkey oğlan toz-toz bolğan jaudı tirsektey quıp, at twyağına taptadı. Bir jerde kümispen aptağan küymesi audarılıp, ayağı sınğan şürşit begzadası qolğa tiri tüsti. Maydanğa şıqpay-aq mayıp bolğan miskin Jänibek batırdıñ etigin süyip eñirep, janın qaldırudı ötingen. Biraq, ölimnen qorıqqan ezdi er azamattıñ qorı sanaytın batırdı onıñ qılığı qattı jiirkendirdi. Iegimen işarat etkeni sol, terisine sıymay twrğan Señgirdiñ qara teñbil qanjarı bwralqı nemeniñ basın qağıp tüsirdi...

* * * * * * * * * *

Mayda şuağı boydı manauratqan mamırajay küz. Jaña jinalğan tas zirattar, bozdaqtardan qalğan soñğı belgidey seleuli töbeniñ belin qayıstırıp twr. Auıldas jigitterin attandırıp jibergen Señgir marqwmdarğa arnap tağı ayat oqıdı. Sosın, qolındağı qausırma jaq sadaq pen üş tal jebeni Bayşağırdıñ ziratınıñ basına qoydı.

Jat tabanı taptay almağan kerbez dala kösilip jatır. Qwşağındağı şeyitterdiñ qırşın ketkenine qinalatın da sekildi. Biraq, anau qoñır belderden beri qwldilağan qoñıraulı köştiñ beybit qalpı köñilin eljiretedi. Köş qatarında qwldırañday oynaqtağan jetim qwlınnıñ titimdey twyaqtarı tösin qıtıqtap, keudesin iitetindey...

Äudem jer barğan Señgir noyan artına bwrıldı. Bürgendi taudı jastanğan üş beyit biiktey tüsipti...

Mwrat Almasbek

“The Qazaq Times”